Náttúrufræðingurinn - 1977, Blaðsíða 61

að í Bandaríkjunum verði bráðlega
sett alríkislög um slíkar rannsóknir.
Þær reglur sent nú eru í gildi í
Bandaríkjunum og Bretlandi flokka
tilraunir ei’tir því hversu áhættusam-
ar þær eru taldar, og eru ákveðin skil-
yrði sett fyrir framkvæmd þeirra bæði
livað varðar aðstæður á rannsóknar-
stofu og notkun tilraunalífvera. Við
framkvæmd áhættunrestu tilraunanna
er t. d. gert ráð fyrir ámóta aðstæð-
um og þegar unnið er með hættuleg-
ustu sjúkdómsvaldandi veirur og
gerla. Auk þess ber að nota til þeirra
sérstaka, veiklaða gerlastofna senr úti-
lokað er talið að geti þrifist utan
rannsóknarstofunnar. Slíkir stofnar
hafa þegar verið „búnir til“ nreð
erfðafræðilegunr aðferðum. En það
hefur einnritt valdið áhyggjum að sú
geriltegund senr erfðafræðingar vilja
lrelst nota við þessar tilraunir, E. coli,
getur þrifist í þörnrum mannsins og
þvagfærum. Tilraunir benda hins veg-
ar til þess að þeir stofnar eða afbrigði
þessarar tegundar sem erfða'fræðingar
gera tilraunir með geti eklii náð fót-
festu í mannslíkamanum.
Það er ekki laust við að þessar
ströngu varúðarráðstafanir, sem sér-
fræðingarnir sjálfir hafa átt drýgstan
þátt í að koma á, hafi orðið til þess
að kynda undir grunsemdum um að
hér séu mjög viðsjárverðar tilraunir
á ferðinni. Þannig hefur varúð hinna
sérfróðu frekar vakið ugg en öryggis-
tilfinningu meðal almennings. Menn
spyrja: Úr því að sérfræðingarnir
sjálfir eru svona varkárir, hljóta þeir
þá ekki að vera með eitthvað stór-
hættulegt í höndunum?
Það væri bæði ósanngjarnt og órétt-
mætt að svara þessari spurningu ját-
andi, skilyrðislaust. Þvert á móti
bendir ntjög margt til þess að ekki sé
teljandi hætta á ferðum þótt gen séu
flutt með þessum hætti á milli teg-
unda. Og ég hygg að erfitt væri að
benda á neina þá tilraun með flutn-
ing gena úr heilkjörnungum í dreil’-
kjörnunga sem fyrirfram væri líkleg
til að hafa miklar hættur í för með
sér, jafnvel þótt engar varúðarráðstaf-
anir væru gerðar. Sannleikurinn er
hins vegar sá að engin tök eru enn á
að meta áhættuna við slíkar tilraunir
til hlitar. Því er allur varinn góður
og sjálfsagt að gæta ýtrustu varkárni.
Hinar ströngu varúðarreglur NIH
eru því réttlætanlegar og vonandi
verður sambærilegum reglum hlítt
alls staðar þar sem rannsóknir af
þessu tæi verða hafnar. Með aukinni
þekkingu á erfðaefninu mun síðar
koma í ljós hvort ástæða er til að
breyta þessum reglum.
Að lokum þetta: Hér er um mjög
öfluga rannsóknaraðferð að ræða sem
líklegt er að geti orðið að miklu liði
bæði fyrir grundvallarrannsóknir í
erfðafræði og fyrir ýrniss konar hag-
nýtar rannsóknir. Þessari aðferð ber
þó að beita af fyllstu varfærni. Hún
er nú notuð á mörgum rannsóknar-
stofum, og livort sem mönnum líkar
betur eða verr verður hún trúlega ein
af helstu aðferðum tilraunalíffræðinn-
ar á næstu áratugum.
Byggt á fyrirlestrum sem fluttir
voru í Vísindafélagi íslendinga 23.
febrúar 1977 og í Hinu íslenska nátt-
úrufræðifélagi 25. apríl 1977.
123