Náttúrufræðingurinn - 1989, Blaðsíða 7

Eyþór Einarsson
Náttúrufræðistofnun Islands
100 ára
Ræða forstöðumanns á afmælishátíð
30. september 1989
Náttúrufræðistofnun íslands er af-
kvæmi Hins íslenska náttúrufræðifé-
lags, sem var stofnað 16. júlí 1889,
með „það sérstaklega fyrir mark og
mið að koma upp náttúrugripasafni
hér í Reykjavík, því vér erum sann-
færðir um, að slíkt safn hlýtur með
tímanum að verða aðal uppspretta alls
náttúrufróðleiks hér á landi, og fá
stórmikla vísindalega þýðingu, auk
þess sem það yrði til mikils sóma fyrir
land vort og þjóð“, eins og segir í
áskorun um stofnun félagsins frá 9.
júlí 1889 sem Stefán Stefánsson, Bene-
dikt Gröndal, Þorvaldur Thoroddsen,
Björn Jensson og Jónas Jónassen rit-
uðu nöfn sín undir. Safnið var fyrst
nefnt Safn Hins íslenska náttúrufræði-
félags en fljótlega var farið að nefna
það Náttúrugripasafnið, eða Náttúru-
gripasafnið í Reykjavík. Fyrsti for-
maður félagsins var Benedikt Gröndal
og var hann jafnframt umsjónarmaður
safnsins til ársins 1900.
Árið 1887 hafði verið stofnað ís-
lenskt náttúrufræðifélag meðal Islend-
inga í Kaupmannahöfn, það var stofn-
að í sama tilgangi og Reykjavíkurfé-
lagið og var í raun fyrirrennari þess.
Aðalforgöngumenn að stofnun Hafn-
arfélagsins voru þeir Björn Bjarnar-
son, síðar sýslumaður í Dalasýslu, og
Stefán Stefánsson, og mun Björn hafa
átt frumhugmyndina að stofnun þess.
Þegar á fyrsta ári Hins íslenska
náttúrufræðifélags eignaðist það tals-
vert af náttúrugripum, sem urðu fyrsti
vísirinn að safninu. Má fyrst nefna
gripi þá, er Hafnarfélagið hafði aflað,
en þeir voru afhentir Reykjavíkurfé-
laginu til eignar við stofnun þess.
Voru þetta nær eingöngu útlendir
gripir, en fyrsti íslenski gripurinn, sem
safnið eignaðist, var geirnyt, sem
fékkst fyrir milligöngu Sigurðar sýslu-
manns Jónssonar í Stykkishólmi. Hún
er enn til og er til sýnis á þeirri litlu
sýningu úr sögu safnsins sem er hér
uppi á 5. hæð þar sem bókasafnið og
fundarsalur stofnunarinnar eru. Næsti
gripurinn var svo hamur af hafsúlu, en
síðan jókst safnið smám saman, enda
urðu ýmsir til að senda því góðar gjaf-
ir. Má þar einkum nefna fullkomið ís-
lenskt eggjasafn, sem Nielsen verslun-
arstjóri á Eyrarbakka gaf árið 1890.
Helgi Pjeturss tók svo við af Bene-
dikt Gröndal, en 1905 tók Bjarni Sæ-
mundsson við af honum og var um-
sjónarmaður safnsins til dauðadags ár-
Náttúrufræöingurinn 59 (3), bls. 117-122, 1989.
117