Náttúrufræðingurinn - 1989, Síða 15

tæka félagi tókst að reka safnið. Hins
vegar var safnið alltaf í húsnæðis-
hraki. Fyrstu þrettán árin skipti það
þrisvar uin húsnæði en árið 1908 fékk
það inni í Safnahúsinu (húsi Lands-
bókasafnsins) við Hverfisgötu. Þar fór
vel um safnið fyrstu árin en brátt varð
það húnæði einnig of lítið. Árið 1928
hóf félagið að safna í hússjóð en ljóst
var að eitt sér hefði það ekki bolmagn
til að reisa safnhús. Því var ákveðið
að gefa ríkinu náttúrugripasafnið með
því skilyrði að byggt yrði yfir það og
var safnið afhent árið 1947.
Aðrar breytingar sem urðu á starf-
semi félagsins á 5. áratugnum voru að
árið 1941 keypti það tímaritið Náttúru-
fræðinginn (sem þá var 10 ára gamall)
og hefur hann síðan verið félagsrit
Hins íslenska náttúrufræðifélags.
LITIÐ UM ÖXL OG FRAM Á VEG
Margt hefur breyst síðan Hið ís-
lenska náttúrufræðifélag var stofnað.
Fyrir 100 árum var Háskóli Islands
ekki til, né heldur voru stundaðar
neinar reglubundnar hagnýtar rann-
sóknir á þeim náttúruauðlindum lands
og sjávar sem við lifum á. Þegar fé-
lagið hóf að gangast fyrir fyrirlestrum
árið 1923, voru þeir eini vettvangurinn
þar sem flutt var fræðsluefni um nátt-
úrufræði fyrir almenning. Heimsmynd
náttúrufræðinnar hefur gerbreyst á sl.
100 árum og þekkingu á náttúru Is-
lands fleygt fram. Brautryðjendastarf
íslenskra náttúrufræðinga um alda-
mótin var einkum fólgið í því að lýsa
þeim fjölbreytileika sem þeir fundu í
íslenskri náttúru og flokka hann en
viðfangsefni náttúrufræðinga nú er
einkum að reyna að skilja og útskýra
þennan fjölbreytileika.
Annað hefur hins vegar ekki breyst
frá stofnun félagsins. Fólk hefur enn
sömu ánægju af náttúruskoðun og úti-
vist og nálægð við ósnortna náttúru
veitir enn sömu lífsfyllinguna og var
fyrir einni öld. Fyrirbæri náttúrunnar
koma enn jafnmikið á óvart og gleðja
enn augu og anda í óendanlegri fjöl-
breytni sinni.
Það sem þó hefur áreiðanlega
breyst mest á þeirri öld sem liðin er,
er náttúran sjálf. Núlifandi kynslóðir
verða líklega víða á jörðinni hinar síð-
ustu sem lifa það að enn sé til óráð-
stafað og ónýtt landrými. Um næstu
aldamót munu náttúruleg búsvæði
víðast aðeins verða til sem litlar og
einangraðar eyjar í hafsjó ræktaðs
lands. í mörgum löndum munu villi-
dýr og gróður sem áður einkenndu
viðkomandi álfu, aðeins verða til í
dýra- eða grasagörðum, friðlöndum
og þjóðgörðum. Ekki er ólíklegt að
frá miðri þessari öld og fram að næstu
aldamótum verði allt að 100.000 teg-
undir aldauða. Líklegt er að mörg
þeirra dýra sem eru eftirlæti gesta í
náttúrugripasöfnum og dýragörðum,
verði þá útdauð í heimkynnum sínum
og hvergi til villt. Fram að næstu alda-
mótum mun framtíð tugþúsunda teg-
unda lífvera ráðast af meðvituðum
ákvörðunum mannsins um hversu
langt hann gengur í að breyta búsvæð-
um. Það eru örlög allra tegunda að
deyja út en áætlað hefur verið að á
næstu áratugum verði útrýming teg-
unda um milljón sinnum hraðari en
tegundamyndun. Það er verið að
ganga freklega á fjölbreytileika líf-
heims jarðarinnar því þau vistkerfi
sem maðurinn skapar í staðinn eru
nær undantekningarlaust fábreyttari
en hin náttúrulegu.
Náttúruunnendur og náttúruskoð-
arar næstu aldar munu ekki safna
náttúrugripum heldur munu kraftar
þeirra beinast að því að tryggja fram-
tíð þeirra óröskuðu búsvæða sem eftir
verða. Aldauði tegunda er alltaf óaft-
urkræfur og eyðilegging búsvæða er
125