Náttúrufræðingurinn - 1989, Síða 46

var útlit fyrir að miklar gufuspreng-
ingar gætu verið í aðsigi og ógnað íbú-
unum á eynni. Var þá í skyndingu
ráðist í að flytja alla íbúana, nær
11.000 manns á brott. Til flutninganna
voru send 41 skip til eyjunnar. Fólkið
flutti svo aftur til eyjunnar hinn 19.
desember. Þetta er mesta aðgerð af
þessum toga sem Japanir hafa ráðist í.
Hún hefur orðið þeim dýrmæt reynsla
og er ef til vill ein meginástæðan fyrir
því hve mikla alvöru þeir leggja í það
að þekkja eldfjöll sín, hvernig þau
haga sér, hvernig hægt er að bregðast
við þegar þau gjósa, og hvernig haga
ber öllum slíkum aðgerðum. (Kuno
1962, Oki o.fl. 1978, National Land
Agency 1987, Fujii og Watanabe 1988,
Metropolitan 1988).
JARÐHITI í JAPAN
Mikill jarðhiti er víða í Japan og er
hann tengdur eldvirkninni þar eins og
annars staðar.
Heitu laugarnar sjö í Hakone eru
meðal best þekktu náttúrulegra bað-
staða í Japan og hafa lengi verið afar
vinsælar bæði til þess að njóta þar al-
mennra baða og útivistar í einstæðri
náttúru og eins sem heilsubrunnur.
Vitað er að í þeim tilgangi hafa þær
verið notaðar síðan um 1600. Svæðið
hefur verið þjóðgarður síðan 1933.
Hakone eldstöðin er tæpa 100 km suð-
vestur af Tokyo, um 10 km austsuð-
austan við rætur Fuji-san. Elstu merki
um virkni í Hakone eru um 400.000
ára. I fyrstu byggðist upp mikil flöt
eldkeila sem síðan brotnaði og seig
aftur og aftur og myndaði nokkrar
öskjur. Þær eru nú samhangandi og
mynda mikinn dal innan sigbarm-
anna. Innan hans hafa síðan byggst
upp nokkrar litlar keilur og gúlar. Þar
er nú mikil jarðhitavirkni en gos orðin
afar fátíð. Þekktar eru um 350 heitar
laugar þarna og talið að þær flytji um
23 m3 af heitu vatni til yfirborðs á
mínútu hverri (Minato 1977, Oki o.fl.
1978).
1 borginni Beppu sem er á norð-
austurströnd eyjunnar Kyushu er mik-
ið jarðhitasvæði, eitt hið allra stærsta
og frægasta í Japan. Þar eru margvís-
legir hverir vafðir í gróðri (lO.mynd).
Vatnið hefur mjög mismunandi eigin-
leika og samsetningu. Þar eru leir-
hverir og gufuhverir, volgar laugar,
sjóðandi hverir og jafnvel goshverir.
Margir jarðhitastaðirnir í Beppu kall-
ast jigoku sem þýðir víti. Botninn í
einum hveranna er djúprauður af út-
fellingu járnsambanda og þungmálma
og kallast þar að sjálfsögðu Blóð-
rauða-Víti (ll.mynd). Vatnið í öðrum
er óvenjulega djúpblátt og tært og
minnir Japani á úthafið, kallast hann
Sæ-Víti. Við þriðja staðinn er bundin
mikil saga af munklífi. Eyddist
munkasetrið af skyndilegri uppkomu
hvera og kallast það Munka-Víti.
Þannig má lengur telja. Það eru því
fleiri en við íslendingar sem höfum út-
málað fyrir fyrir okkur eilífa útskúfun
í Ijósi bullandi brennisteinslausna.
Gróðursæld er mikil umhverfis hvera-
svæðin og náttúran öll með eindæm-
um í augum bláeygðs Frónbúa.
(Kobayashi o.fl. 1988a).
Á gufuhverasvæði nokkru í Beppu
hafa verið reistir miklir stráskálar yfir
gufuútstreymið. Inni í þeim setjast
ýmiskonar útfellingar á yfirborðið og
safnast þar fyrir í skorpum. Þökin
varna því að regnið skoli þeim jafnóð-
um í burtu. Þegar nóg er orðið um
skán í hverjum skála er hann hreins-
aður og skorpan þurrkuð og möluð,
sett í ílát og seld. Fólk kaupir þetta og
hefur með sér heim. Þar er því hellt út
í baðvatnið til bóta fyrir andann,
skinn og kropp. Japanir hafa langa
hefð í heilsuböðum í náttúrulegum
hverum og laugum og meta það mikils
156