Samvinnan - 01.06.1948, Síða 21

Á FÖRNUM VEGI
AAÐALFUNDI Sambandsins, sem hald-
inn var í ofanverðum júnímánuði, gistu
flestir fulltrúarnir á Hótel KEA. Þar voru og
máltíðir framreiddar. Fulltrúum samvinnu-
manna landsins gafst þvi kostur á að kynu-
ast af eigin raun þessu fyrirtæki eyfirzkra
samvinnumanna. Þetta tækifæri hafa fleiri
fulltrúar landssamtaka og starfsgreina liaft á
þessu sumri. Stjórnmálaflokkar, landssam-
bönd, starfsmannasamtök og fleiri aðilar
hafa haldið þing sín og árssamkomur á Akur-
eyri að þessu sinni. Margt af þessu fólki hef-
ur búið að gistihúsi samvinnumanna og neytt
’máltiða þar. Segja má með nokkrum sanni,
að þetta þinghald allt í liöfðstað Norðurlands
hafi reynzt framkvæmanlegt vegna þess, að
samvinnumenn voru búnir að leysa gistihús-
vandræði bæjarins að verulegu leyti. Einka-
framtakið stóð að annarri gistihúsbyggingu.
Með samvinnuhótelinu og því gistihúsi, var
sköpuð aðstaða á Akureyri til þess að gera
bæinn að ferðamannabæ og samkomustað
landsmanna yfir sumarmánuðina. Þýðing
þess fyrir athafnalíf og verzlun bæjar og
byggðar er öllum augljós.
AÐ er vel, að fjölmargir landsmenn sjái
þessar framkvæmdir með eigin augum og
ræði þær. Ekki er ýkjalangt síðan að gistihús-
bygging samvinnumanna á Akure)TÍ var
mjög í hámæli í málgögnum kaupmanna.
Fyrir þremur árunt var það talið óhæfuvetk
af forstöðu eyfirzkra samvinnumála, að leggja
fé samvinnumanna í Eyjafirði í þetta fvrir-
tæki. Var látið liggja að því, að slíkt væri
ekki í þeirra verkahring, og réttast mundi,
að ríkisvaldið gripi fram fyrir hendurnar á
þeim og stöðvaði bygginguna. Þessir aðilar
bentu á, að á öðrum stöðum landsins leituðu
menn til ríkisvaldsins um lausn hótelvand-
ræðanna. í sjálfri höfuðborginni hefði ríkið
áætlanir um stórkostlega hótelbyggingu.
Þarna voru þessir rithöfundar orðnir átta-
viltir, svo að um munaði, er framtak ein-
staklinga og félagsheilda var lastað, en bent
til ríkisins og fjármagns þess til framkvæmd-
anna, og það í málgögnum, sem annars
kenna sig við frjálsa verzlun og frjálst fram-
tak. Þessi goluþytur er nú fyrir löngu hjá
liðinn og flestum gleymdur. En það er nú
þess vert að rifja hann upp í sambandi við
það, hvernig nú er umhorfs í gistihúsmálum
um landsmanna. Menn sjá þá glöggvar en
áður, hvert nytjaverk samvinnumenn í Eyja-
firði voru að vinna hér fyrir nokkrum ár-
- um, og hversu skammsýnt var lastið, sem að
þeim var rétt. Hvar er hin mikla hótelhöll,
sem ríkið ætlaði að kosta í höfuðstaðnum?
Hún er ennþá á pappírnum, og hillir ekki
undir hornsteinana ennþá, hvað þá hið háa
ris. Hversu mundi hafa farið, ef hlustað hefði
verið á ráðleggingarnar um „að leita til ríkis-
ins“ um að leysa aðkallandi vanda liöfuðstað-
ar Norðurlands og nálægra byggða í gistihús-
málunum. Örlög hótelhallarinnar í Reykja-
vík gefa glögga hugmynd um það. En það
var ekki farið að þessum ráðum. Menn héldu
ekki að sér höndum og biðu þess, að alls-
herjar ríkisforsjón ráðstafaði málum fyrir
þá. Þeir tóku þann kostinn, sem lengst af
hefur dugað bezt í þessu landi, hófu
verkið sjálfir og hrundu því í höfn með
samtökum. Og hvað var það, sem Kaupfélag
Eyfirðinga raunverulega gerði með gistihús-
byggingunni? Það lagði hluta af því fé, sem
eyfirzkir samvinnumenn höfðu falið því til
varðveizlu, í arðsamt fyrirtæki, en lét það
ekki liggja vaxtalaust í innlánsstofnunum.
Féð skapaði atvinnu, jók afkomumöguleika
byggðarlagsins, skapaði aðstöðu til móttöku
ferðamanna í stórum stíl, lyfti undir verzlun,
iðnað, veitingarekstur og aðra atvinnu bæjar-
manna. Allir þeir, sem nú gista bæinn, sjá
þetta gjörla, skilja þýðingu þessa framtaks
fyrir það byggðarlag, sem félagið starfar í.
Þeir undrast þá skammsýni, sem kom fram
í skrifunum, sem lögðu til, að félaginu væri
bannað að ljúka verkinu og þessar fram-
kvæmdir yrðu lagðar undir fjarlægt ríkis-
bákn. Það er alls endis óvíst, að það hefði
þótt umtalsvert í þessum sömu málgögnum,
ef athafnamaður, sem dvalið hefði lengi í
Eyjafirði, hefði flutzt burt úr byggðinni með
allt það fjármagn, sem vinna og framleiðsla
þar hefði lagt upp í hendurnar á honum.
Slík ævintýri liafa æði oft gerzt þar í sveit
og í flestum byggðum landsins öðrum og lief-
ur verið látið kyrrt liggja. Slík ævintýri ann-
ars vegar og framtak eyfirzkra samvinnu-
manna í gistihúsmálum og á öðrum vett-
vangi, varpa skæru ljósi að gagnsemi sam-
vinnufélagsskaparins fyrir hvert einstakt
byggðarlag og mátt hans til þess að láta sam-
eiginlegt fjármagn skila ávöxtum, sem allir
njóta góðs af. Framkvæmdirnar í Eyjafirði
hefðu ekki verið gerðar af sundraðri sveit,
ekki af vanmáttugum pöntunarfélögum með
lítil fjárráð, ekki af fjármagni einstaklinga,
sem skolast í niilli byggðarlaga, jafnvel í milli
landa. Þær gátu aðeins verið gerðar af sterk-
um aðila, sem hafði að baki sér meiri hluta
íbúanna, og hafði traust þeirra og til varð-
veizlu talsverðan hluta af fjármagni þeirra.
Þar, sem samvinnuskipulagið hefur náð slík-
um þroska, er ekki aðeins unt að gera al-
mennan verzlunarrekstur liagkvæman fyrir
almenning, heldur er hka hægt að taka fyrir
einstök, aðkallandi framkvæmdaatriði og
skila þeim í liöfn svo að sannkölluð framför
og mikill menningarauki er að því fyrir hér-
aðið allt og raunar þjóðarheildina.
EIR, sem fastast sóttu að eyfirzkum sam-
vinnumönnum um árið og löstuðu stór-
hug þeirra og þrek, voru blindir á þessi sann-
indi. En reynsla síðustu áranna er lærdóms-
rík. Og þeim, sem læra af reynslunni, en
bíta sig ekki í fordóma, er bezt að lifa. Og
allir njóta góðs af því á einhvern hátt, sem
vel er gert í þjóðfélaginu.
í stuttu máli
Aðalfundur Sarnbands ísl. samvinnufélaga
var haldinn á Akureyri dagana 21.—23. júní
s. 1. Fundinn sóttu 90 fulltrúar frá 55 kaup-
félögum landsins, auk stjórnar, forstjóra,
framkvæmdastjóra SIS og allmargra gesta.
Fluttar voru ýtarlegar skýrslur um starfrækslu
Sambandsins á s. 1. ári og framtíðarfyrirætl-
anir þess. Miklar umræður urðu um ýmsa
þætti þessara skýrslna. Fundurinn var í alla
staði hinn ánægjulegasti. Ýtarleg frásögn af
fundinum birtist í næsta liefti.
Mjólkursamlag Borgfirðinga á 25 ára starfs-
afmæli á þessu ári. Samlagið er í nánum
tengslum við Kaupfélag Borgfirðinga og er
rekið sem ein deild þess. Samlagið hefur um
langt skeið framleitt dósamjólk, sem lands-
kunn er auk þess hefur það framleitt osta
og skyr og gerilsneitt mjólk til neyzlu. Nú
er samlagið að endurnýja mjólkurvinnslu-
stöð sína með nýjum, fullkomnum vélum.
Verður þeirri endurbyggingu væntanlega
lokið í haust.
Aðalfundur Samvinnutrygginga var liald-
inn á Akureyri að afloknum Sambandsfundi,
hinn 23. júní s. 1. Þessi fundur fjallaði um
fyrsta starfsár félagsins, frá 1. sept. 1946, er
það tók til starfa, og til ársloka 1947. Formað-
ur stjórnarinnar, Vilhjálmur Þór, forstjóri,
flutti skýrslu stjómarinnar og lýsti ánægju
yfir samstarfinu við samvinnumenn landsins
og erlenda endurtryggjendur, en eins og
kunnugt er, eru mjög náin tengsl í milli
vinnutrygginga og tryggingastofnunar sænsku
samvinnufélaganna. — Erlendur Einarsson,
framkvæmdastjóri Samvinnutrygginga, lýsti
reikningum félagsins. Afkoman varð mjög
hagstæð. Félagið starfrækti bruna-, sjó- og
bifreiðatryggingadeildir. Voru geíin út sam-
tals rösklega 9000 tryggingaskírteini, og voru
samanlögð brúttóiðgjöld kr. 3.785.000.00.
Brúttó-tjóngreiðslur urðu kr. 1.092.000.00.
Þessar tölur sýna, að afkoma Samvinnutrygg-
inga á árinu varð mjög góð. Veldur hvort
tveggja, að félagið varð ekki fyrir fjárfrekum
tjónum á árinu, og var að því leyti mjög
heppið með reksturinn, og reksturskostnaður
trygginganna varð mjög lítill. Samþykkt var,
að leggja kr. 1.200.000 í iðgjalda-varasjóð.
Hefur félaginu þannig tekizt að byggja upp
álitlegan varasjóð, þegar á fyrsta starfstíma-
bili. Er það vitanlega mjög mikils virði fyrir
framtíð trygginganna og möguleika þeirra til
aukinnar starfsemi.
Útkoma pessa heftis hefur dregizt
vegna þess m. a., að myndamót i það
urðu siðbúin vegna verkfalls prent-
myndagerðarmanna i Reykjavik. —
Reynt verður að hraða útkomu nœstu
hefta eftir föngum.
21