Samvinnan - 01.03.1953, Blaðsíða 4

Jratntíi ýAlahd*
(niqqiiAt á ýrjcmœtti jarlar cy a^li ^alltiatha.
Jón Sigurðsson í Yztafelli ræðir um daginn og veginn.
I.
Eftir fjögur harðæri virðist nú rofa.
Síðan í byrjun september hefur veðr-
átta verið svo ljúf og mild, sem bezt
má vera. „Ég er bóndi og allt mitt á
undir sól og regni,“ sagði Stefán vest-
ur í Klettafjöllum. Svo mun ætíð
verða, um allar jarðir, að bændur
eiga mikið undir dutlungum náttúr-
unnar. En öll verkmenning er í því
fólgin að ná valdi yfir náttúrunni og
temja krafta hennar svo sem unnt er
til hagsbóta, sveigja til þjónustu og
skapa nýja landkosti.
Á mestu harðærum 19. aldar milli
1880 og 1890 sköpuðu bændur sér
brjóstvörn, þar sem var samvinnu-
hreyfingin og búnaðarfélögin Má
segja, að þáttaskil yrðu þá í búnað-
arsögunni. Síðustu áratugi aldarinn-
ar hrundu margir þúsund ára venju-
múrar fyrir nýjum sjónarmiðum og
framkvæmdum. Á okkar öld, hinni
tuttugustu, hefur aldrei miðað svo til
gjörbyltingar í búnaði, sem síðustu
harðærin fjögur. Véltæknin heldur
innreið sína, og flest miðar til þess,
að við verðum óháðari næstu harð-
ærum. Vegir hlaðnir af stórvirkum
tækjum ættu að geta rofið að miklu
leyti einangrun snjóalaga. Ný og
vönduð hús rísa, hlý og björt, í stað"
hrynjandi torfbæja. Símar tengja alla
bæi í stórum byggðarlögum. Rafmagn
frá einkastöðvum eða ríkislögnum
kemur æ víðar. Ný úthýsi. Nýjar súg-
þurrkunarhlöður og votheysturnar
tryggja heyöflun meir en flest ann-
að. Jarðýtur bylta gömlum rústum
og gera græna hóla, víkja síðar út í
móana. Á einni nóttu, meðan bónd-
inn sefur, er ef til vill fullunninn hekt-
ari, til sáningar og áburðar.
Skurðgröfurnar gjörbreyta heilum
sveitum. Þar sem áður voru graslaus-
ar hálfdeygjur eða fúamýri, verður nú
skraufþurrt, og mýrin tekur að rotna
og verða að harðvelli, þar sem frjó-
efni verða að losna úr læðingi og
koma til nota áratugum og öldum
saman. Heyvinnan er nú að verða öll
önnur. Margur bóndinn ber varla ljá
í jörð. Farmall eða Ferguson slær og
rakar engið um leið, unglingur vinn-
ur þar á við tug manna. Utheysmúg-
um er ýtt saman og ekið í „súginn“
eða turninn. Taðan þarf lítinn eða
engan þurrk, hestar snúa og raka. Síð-
an er ekið á dráttarvél heim í turn
eða hlöðu.
Þannveg stefnir þessi árin að því
að létta erfiðið, auka öryggið og
margfalda afköstin. Nær allir bændur
Bóndinn þarf að vera lceknir og Hfeðlisfrœðing-
ur sinnar hjarðar, persónulegur vinur . . .
eru að breyta búskap sínum á þessa
leið. Fáir eru ekki byrjaðir, og fáir
komnir í áfangastað. Sókninni má
ekki linna.
IL
Þetta, sem að framan er sagt, finnst
sumum ef til vill bændagrobb. En ekk-
ert er fjær bændum en grobb og
utanílæti. Ekkert skortir þá meira en
heilbrigt sjálfsálit, trú á mátt sinn og
megin og metnað tyrir stétt sína.
Fyrir fáum mannsöldrum voru all-
ir íslendingar bændur eða búandliðar.
Jafnvel æðstu embættismenn bjuggu
sínu búi. Islenzk tunga, bókmenntir,
þjóðhættir og þjóðarsérkenni er allt
af þessu mótað. íslenzk sveit er öll
önnur en erlend. Bóndinn á akurslétt-
unni erfir ekki annað en þrautrækt-
aðan akur og oft varanlegar bygg-
ingar frá langfeðrum. Islenzku bænd-
urnir, sem nú eru rosknir, byrjuðu
flestir í sporum landnemans. Ollu
ræktarlandi Þarf að bylta og breyta,
eða skapa að nýju. Öll hús að byggja
og með nýjum hætti. Sléttubóndinn
erlendi bj'r við landþröng og land-
mörk hið næsta sér. Við hér búum
við víðlendi, takmarkalausa víðáttu,
víðáttubreiður og endalausa fjöl-
breytni. Dalbotninn með túni, engj-
um og ræktunarlöndum framtíðar-
innar, hlíðin, heiðin og víðlendið á
fjöllum uppi. Varla getur svo lítið
kot, að ekki hafi það landrými til
þess að vaxa stórbýli yfir höfuð, ef
atorka til ræktar og framkvæmda er
þar meiri en á höfuðbólinu. Þetta
eggjar til dáða, niðri á láglendinu, í
ræktun og framkvæmdum. En fjall-
4