Samvinnan - 01.03.1953, Síða 6

Allt mundi oltkar þjóðareðli annað verða, ef
áhrif sveitanna dvina og deyja út.
verða öllu meiri en í happdrætti há-
skólans. En til þess að taka á móti
vinningi í síldarhappdrættinu hafa
verið reistar a ríkis kostnað mestu
og dýrustu iðnstofnanir landsins,
síldarverksmiðjurnar. Einhver fróður
sagði í blaði í haust, að síldin, sem
þær fengu í sumar, hefði svarað sól-
arhringsvinnu. Þarna liggja ónotuð,
undir tímans tönn, tæki og bygging-
ar fyrir hundruð milljóna.
Tap er sagt á togurunum og tap
á bátunum, sem styrkja þarf með
stórskatti á almannanauðsynjar, þó
að ekki sé tilfinnanlegur aflabrestur.
„Stopull er sjávaraflinn“, segir orð-
tækið forna. Okkar þjóð hefur eigi svo
einvörðungu til gjaldeyris treyst á
sjávarafla fyrr en nú á síðustu árun-
um. Engin menningarþjóð í heimi
hefur veiði fyrir aðalatvinnu nema
við. Veiðiþjóðir eru yfirleitt taldar
frumstæðar, og hungurvofan ætíð á
næstu grösum, þegar veiði þeirra
bregst. Svo algilt er lögmálið um
stopulan afla. Hefði ekki líka hungur-
vofan látið skína í tennurnar hér, ef
ekki hefði verið Marshall með sínar
milljónir okkur til hjálpar?
Nær öllum stríðsgróðanum var
varið til nýsköpunar sjávarútvegsins.
Öll þau tæki, skip og verksmiðjuvél-
ar, verða þó orðin úrelt og gömul eft-
ir nokkra áratugi. Allt þeirra starf er
rán náttúruverðmæta, ekki yrkja eða
ræktun. „Eyðist það, sem af er tek-
ið“. Engin nútímatækni virðist í ná-
munda um að rækta fiskinn í sjónum,
þvert á móti. AIls staðar reynist sama
sagan: fiskimiðin tæmast.
Erlendir hagfræðingar hafa á þetta
bent. Þeir sjá, að frjósemi jarðar vex
með auknum búnaði og ræktun. Þeir
sjá, að vatnsafl okkar er ótæmandi og
viðvarandi. Hví þá að byggja svo ein-
hliða á auðlind sjávarins, sem er stop-
ul og þverrandi? Skipulag útgerðar
hefur verið ríkisábyrgð, með sérstöku
sniði, að undanförnu: Ef vel gengur,
fær útgerðin gróðann. Ef illa gengur,
ber ríkið tapið.
V.
Öll er hún önnur, aðbúð ríkisins að
iðnaði. Fossaflið okkar, hin hvítu kol,
þrýtur aldrei, eins og olía og steinkol.
Það er létt í vöfunum og kemur sjálft
þangað, sem þörfin kallar, ef því er
lagður vegur á vírum. Aflið til þeirra
hluta, sem gera skal, eigum við meira
á mann en nokkur önnur þjóð. Þetta
afl verður ekki fært um Atlantsála,
það þarf að nytja hér heima. Það eig-
um við sjálfir að gera og vera stór-
tækir í einhverjum greinum, sem bezt
henta, ekki að forðast erlent fjármagn,
en tryggja hitt, að umráðin og arð-
urinn verði innlent og megin vinnu-
aflið. Eflaust má byggja Jiér upp
stóriðnað, sem ekki er eins stopull og
sjávaraflinn. En vandinn er sá að fá
innlenda stjórn, sem hafi hagsýni, og
tryggja, að ekki flæði yfir fjölmenn-
ur erlendur verkalýður, sem drekki
þjóðerninu. Til eru þau iðnfyrirtæki,
sem hafa fleiri verkamenn en alla Is-
lendinga. En hér þarf að hefjast
handa um rannsókn og undirbúning,
svo að öll fólksfjölgun og allt það
fólk, sem losnar frá starfi vegna stór-
virkra tækja í ýmsum verknaði hrúg-
ist ekki að útveginum. Sjávaraflinn
getur enn um langan aldur verið gull-
Bœndur þurfa nú á dögum að binda mikið fé
i jörð og mannvirkjum, bústofni og vélakosti.
náma, þegar vel lætur. En honum má
ekki treysta sem einkastoð viðskipta
okkar.
VI.
I upphafi þessara smápistla var
bent til þess, að bændur eru að byggja
grundvöll nýrrar búnaðartækni, sem
verður varanleg um langa framtíð.
Að þessu er unnið ákveðið og mark-
visst. íslenzk þjóðarsérkenni, mál og
menning er sveitunum bundið, og allt
mundi okkar þjóðareðli annað verða,
ef áhrif sveitanna dvína og deyja út.
Ennþá eru bændur og búalið fjöl-
mennasta stétt landsins og afurðir
búnaðar skapa meginmagn til fæðis
allri þjóðinni og hráefni til klæða og
skæða, svo sem var meðan allir voru
búandlýður.
Lítum nú á, hversu búið er að
bændum frá hálfu þjóðfélagsins og
hvers þeir þarfnast:
1. Það er skjdt að þakka allmikið
lánsfé með góðum kjörum. Hins veg-
ar hafa bændur unnið mikið af fram-
kvæmdum síðustu ára með því að
leggja á sig og fjölskyldur sínar harð-
ari vinnu og meiri sparnað en aðrar
stéttir. Fjörutíu stunda vikan, með
löngum og dýrum orlofsferðum hefði
skammt hrokkið. Allmikið fé áttu
margir bændur í innstæðum frá
stríðsárunum, en nú er það nær alls
staðar til þurðar gengið. Ef umsköp-
un landbúnaðar til nýrrar tækni á
ekki að stöðvast á byrjunarskeiði,
verður þjóðfélagið að sjá búnaðinum
fyrir nægu og ódýru lánsfé næstu ára-
tugina. Þar má ekki verða hlé eða
þurð á.
2. Tvisvar sinnum á þessari öld
hefur hagur bænda hallast, svo að
allar bjargir voru bannaðar um fram-
kvæmdir og hávaða bænda lá við
gjaldþroti. Það var eftir 1920 og eftir
1930. Orsökin var hin sama í bæði
skiptin: Verðfall afurða og hækkun
krónunnar'. Ef vörur lækka í verði,
hækkar hver skuld og verður örðugra
að greiða. Verðfallið eftir 1930,
„kreppan“, leiddi af sér kreppulánin
og eftirgjafir. Ef haldið verður inn
á þá braut að koma á móti kröfum
launamanna um aukinn kaupmátt
launa með verðfellingu, svo á land-
búnaðarvörum sem öðrum, hlýtur
það óhjákvæmilega að leiða til þess,
(Framh. á bls. 23).
6