Samvinnan - 01.02.1954, Page 4

FRAMLEIÐSLA RAFMÖTORA
er nú hafin á vegum SÍS
Merk nýjung á sviði íslenzks iðnaðar
I iðnaðarmálum samvinnumanna
liefur verið stöðug þróun. Samband-
ið hefur aukið og endurbætt eldri
verksmiðjur sínar og bætt nýjum við.
I verksmiðjum og saumastofum Sam-
bandsins vinna nú hátt á fjórða
hundrað manns. Nú bæta samvinnu-
menn enn einni nýrri iðngrein við og
er það framleiðsla á rafmagnsmótor-
um.
Enda þótt miklu hafi verið áorkað
í raforkumálum á síðustu árum og
áratugum, má þó óhikað fullyrða, að
ennþá sé óbeizlaður mestur hluti
þeirrar gífurlegu orku, sem fólgin er í
fallvötnum þessa lands. Segja má e. t.
v., að það megi vera landsmönnum
fagnaðarefni, að ennþá er af nógu
að taka, en ætti það ekki miklu frem-
ur að vera brýning og hvöt um að
hefjast handa um ennþá auknar fram-
kvæmdir á sviði raforkumála og stuðla
þannig að nýtingu þeirrar fimbulorku,
sem nú rennur ár og síð til sjávar eng-
um til þurftar.
Með réttu má segja, að fram-
kvæmdir í raforkumálum séu þríþætt-
ar. I fyrsta lagi er virkjun fallorkunn-
ar og umbreyting hennar í raforku. í
öðru lagi flutningur raforkunnar um
sveitir og kauptún landsins. í þriðja
lagi er nýting raforkunnar og um-
breyting bennar í hita eða hreyfiorku
á heimilum og vinnustöðum og ann-
ars staðar, þar sem orku er þörf.
Ekki er hægt að segja að neinn
þessara þátta sé öðrum mikilvægari.
Þvert á móti ber að tryggja það, að
framkvæmdir á þessum þrem svið-
um haldist jafnan í hendur. Nær-
tækt dæmi um þessar þríþættu fram-
kvæmdir er Irafossvirkjunin við Sog,
lagning hinnar nýju orkulínu til
Reykjavíkur og bygging Aburðar-
verksmiðjunnar í Gufunési.
Rafmótorinn er það tæki, sem
notkun raforkunnar við hagnýt störf
byggist á. Hann er sá töfragripur,
sem skilar okkur aftur hitaorku sól-
arinnar og fallorku fossins í nýtilegri
mynd. Með hinni nýju rafmótora-
framleiðslu vilja samvinnumenn
stuðla að betri nýtingu hinna hvítu
kola og leggja þannig ennþá eitt lóð
á vogarskál bættra lífskjara fólks-
ins í landinu.
Lesendum til fróðleiks skal hér
getið helztu atriða í gerð venjulegs
rafmótors.
Sá liluti rafmótorsins, sem er kyrr,
er kallaður sátur (stator). Yzt er hús
hreyfsilsins, en innan í því eru sátur-
vafningarnir. Innan í sátrinu er
hreyfanlegi hlutinn og nefnist hann
snúður (rotor). Snúðurinn hefur ým-
ist vafninga, líkt og sátrið, eða hann
er alsettur kopar- eða aluminíunv-
stöngum, sem eru tengdar saman á
4