Samvinnan - 01.02.1954, Blaðsíða 7

„Það eru kröfur bcenda, að sveitirnar eigi að sitja fyrir um rafmagn frá hinum nýju stórvirkjun■
um.“ Myndin er tekin við Laxárvirkjunina nýju.
félögum virðist ganga treglega að
nema lönd og ná valdi yfir viðskipt-
um í bæjunum, nema bændur úr ná-
grenni standi að bakhjalli. Ennþá
munu bændur lengi standa í sóknar-
broddi samvinnumanna.
Þótt tækni hins nýja tíma komi
búnaði til hjálpar og geri bústrit létt-
ara en áður, eiga þó sveitirnar og
sjálfstæð þjóðleg sveitamenning meira
í vök að verjast en nokkru sinni fyrr.
Ahrifavald bænda fer þverrandi í
þjóðlífinu með vexti bæjanna, og á-
hættan vex, að þeirra mál verði fyrir
borð borin.Ekkert getur bjargað nema
meiri samstaða, meiri samvinna, eigi
aðeins á viðskiptasviði, heldur á öll-
um sviðum. Hér að framan er á það
bent, að sterk andleg hreyfing, óhlut-
rænn félagsskapur áhugamanna, stóð
að hinni sterku og hlutrænu sam-
vinnuhreyfingu í Þingeyjarsýslu í
upphafi og hélt kyndli hugsjónarinn-
ar á lofti, svo að bjart var á vegi og
auðrötuð Ieið fyrir fyrstu samvinnu-
félögin. Sömu mennirnir, sem stóðu
að stofnun Kaupfélags Þingeyinga,
reistu Samband ísl. samvinnufélaga
tuttugu árum síðar; þar var sama
hugsjónin, sem á bak við lá, sami
kyndillinn sem lýsti.
Ennþá er okkur arftökum og upp-
eldissonum frumherjanna ljóst, að
ekkert hlutrænt starfsfélag getur orð-
ið lángott, ef þessi kyndill slokknar,
ef það á ekki innan vébanda sinna
fastan kjarna áhugamanna, sem trúa
á hugsjón þess og horfa fram hjá
stundarhag.
IV.
Bændafélag Þingeyinga var stofnað
28. ágúst 1949. Stofnendurnir voru
flestir rosknir menn og þó í fullum
starfshuga. Þeir mundu störf K. Þ.
meðan enn naut frumherjanna og var
vel ljóst, að bak við þróun samvinn-
unnar stóð sá áhuga- og hugsjóna-
eldur, sem að framan er nefndur.
Stofnendur bændafélagsins hugðu
að endurvekja í héraðinu félagsskap
áhugamanna, líkan þeim, sem stóð að
stofnun kaupfélagsins og starfi þess
á fyrstu áratugunum. Starfsaðferðum
þessa félagsskapar vildu stofnendur
bændafélagsins beita að viðfangsefn-
um nútímans.
Allir félagar bændafélagsins skulu
mæta á fundum þess, einum eða fleir-
um árlega; það eru héraðsfundir, þar
sem eigi eru mættir kjörnir fulltrúar,
heldur áhugamenn úr öllum sveitum.
Þar eru rædd öll áhugamál fundar-
manna, og þó sérstaklega allt, sem
varðar hag bænda og menningarmál
sveitanna.
Fimm manna stjórn er í félaginu,
er heldur marga fundi árlega, stjórn-
inni er falin varðstaða um málin, sem
rædd eru á almennu fundunum, hún
getur einnig átt frumkvæði að mál-
um. Félagið gerir sér far um að birta
ályktanir sínar, bæði almennra funda
og stjórnarinnar. Þær eru sendar við-
komandi stjórnarvöldum og blöðum
og fréttastofu útvarpsins. Það telur
verst hin þöglu svik að þegja við öllu
röngu.
Á öðru starfsári sendi félagsstjórn-
in áskoranir til fjölda bænda víðsveg-
ar um land um það, að þeir gengjust
fyrir líkum félagsskap í sínum héruð-
um. Nokkur velviljuð svör komu. En
flest voru bréfin þöguð í hel. Stjórn-
málaflokkarnir voru hræddir við
hreyfinguna, ef hún næði útbreiðslu.
Þeir liéldu að hún gæti hrist steina
úr flokksmúrunum, þar sem sízt
skyldi. Bændafélag Þingeyinga fékk í
bráðina engin bræðrafélög.
Það hélt sínum starfsháttum og tók
djarft á málum. Ymsum ályktunum
þess var veitt mikil athygli. Félagið
gekkst meðal annars fyrir undirbún-
ingi að stofnun byggðasafns og hér-
aðsskjalasafns. Menn úr stjórn þess
beittu sér fyrir endurreisn hins gamla
„Bókasafns Þingeyinga“, sem lá und-
ir skemmdutn sakir illra húsakynna
og vanhirðu. Nú hefur safnið fengið
vegleg húsakynni í húsum K. Þ. og
eljumikinn umsjónarmann, sem beit-
ir sér fyrir þróun safnsins af alhuga.
Stjórnarnefndarmaður úr bændafé-
laginu situr á Búnaðarþingi og ann-
ar á stéttarþingi bænda. Á báðum
þingum hafa tillögur bændafélagsins
vakið öldurót, sem hrært hefur heppi-
lega hinn lygna sjó þessara vatna.
V.
Það bar til sumarið 1953, að tveir
menn úr stjórn Bændafélagsins bittu
að máli fulltrúa úr Árnessýslu á að-
alfundi SÍS að Bifröst í Borgarfirði.
Þar kom máli Þingeyinga og Árnes-
inga, að þeir ákváðu að reyna að
7