Samvinnan - 01.02.1954, Page 20

MeS þessu móti yrði gengið að því
að rafvæða sveitirnar með samskonar
eljuþrótti og hagsýni og beitt hefur
verið síðasta áratuginn við bygging-
ar og ræktun í sveitum landsins, og
þar legðu vinnuflokkar héraðsbúa og
kaupfélögin stóran skerf.
I upphafi þessa máls benti ég á,
hversu hin virka samvinnuhrevfing
þróaðist í fyrstu upp úr hugrænum
félögum áhugamanna. Eg sagði rrá
hreyfingunni, sem leiddi að því, að
bændafélagið var stofnað í Þingeyjar-
sýslu eftir fyrirmynd hinna fornu
þingeysku félaga. Bændafélagið fékk
ekki bergmál sinnar hrópandi raddar
í eyðimörkinni, fyrr en nú í sumar,
að hin mikla rafalda reis, af lygnum
sæ, og fór kringum landið allt.
Það er trú mín, að hreyfing þessi
verði að landssamtökum, sem í fyrstu
hafa einvörðungu raforkumál sveit-
anna á dagskrá og knýi þau fram til
sigurs. En þegar stundir líða munu
fleiri og fleiri hagsmunamál og menn-
ingarmál sveitanna verða knúð fram
af líkum samtökum.
Samvinna bændanna hefur að
þessu runnið í þrem aðgreindum far-
vegum:
E Samvinnufélög hafa annazt verzl-
un og viðskipti.
2. Bimaðarfélög og sérgreinar þeirra
hafa annazt ræktun jarðar og bú-
fjár.
3. Stéttarsambandið fjallar um
verðlag afurðanna. Ef raforku-
samtök fara rétt að, munu þau
verða að upptökum hinnarfjórðu
meginkvíslar bændasamtakanna.
4. Frjáls og ólögbimdin félög
áhugamanna um að vernda
hagsmuni sveitanna og hrinda
fram menningu þeirra munu rísa
í hverju héraði og sameinast til
átaka um allt land. Sú kvísl á
enn eftir að brjóta sér farveg.
En vaxið getur hún svo að
straumþunga, ef bændur leggja
í hana eljanþrótt sinn og þol-
gæði, að engin öfl í þjóðfélaginu,
sem sveitunum eru andstæð,
megni að standa á móti.
Þessar fjórar kvíslar bændasam-
taka hafa allar sama upphaf og stefna
að einum ósi. Milli þeirra þarf aldrei
að gæta andstreymis.
Grein þessari er lokið skemmstan
daginn. Hálft ár hefur áhrifavald sól-
annnar farið þverrandi. Nú tekur aft-
ur að birta.
I hálfa öld hefur áhrifavald sveit-
anna farið þverrandi í þjóðlífinu. Að-
eins með öflugum og alhliða samtök-
um bændanna, er tækju sér æ ný
verkefni með nýjum tímum, verður
við snúið, svo að sveitirnar verði æ
öflugri næsta aldarhelminginn.
Yztafelli 22. des. 1953.
Framleiðsla rafmótora
(Framh. af bls. 5)
setningarverkstæðið. Eftir að rafvélin
hefur verið sett saman, fer fram ná-
kvæmt eftirlit á henni og er hún síðan
reynd ákveðinn tíma og mæld. Sé ekk-
ert athugavert við vélina, er hún mál-
uð, sett á hana merki framleiðanda og
spjald, sem segir til um spennu vélar-
innar, stærð, snúningshraða og ann-
að, sem kaupandi þarf að vita um.
Verksmiðjan tekur eins árs ábyrgð á
öllum rafhreyflum, sem hún framleið-
ir. og er í því mikið öryggi fyrir kaup-
andann og jafnframt trygging fyrir
því, að verksmiðjan framleiðir ein-
ungis vélar af beztu gerð.
Verulegur gjaldeyrissparnaður er
það fyrir þjóðina að hægt er að fram-
leiða rafhreyflana í landinu sjálfu.
Ymislegt efni til framleiðslunnar þarf
að kaupa erlendis, en það er þó að-
eins lítill hluti af verðinu. Vinnan er
stærsti liðurinn, og þrátt fyrir hátt
kaupgjald í landinu, verða hreyflarn-
ir samkeppnisfærir um verð við inn-
flutta hreyfla.
Verksmiðjan er starfrækt af Jötni
h.f. og í húsakynnum hans í Reykja-
vík, en eins og kunnugt er á Sam-
bandið fyrirtækið. Verksmiðjunni
veitir forstöðu þýzkur raffræðingur,
Joachim Briiss, en hann hefur lengi
unnið að framleiðslu rafhreyfla, og
átti og starfrækti slíka verksmiðju í
Berlín áður en hann kom hingað. I
sambandi við verksmiðjuna verður
einnig starfrækt verkstæði, sem ann-
ast allar viðgerðir á rafhreyflum.
Það ber að fagna því, að enn bæt-
ist við iðnað landsmanna ný iðngrein,
og fer vel á því að það skuli einmitt
vera samvinnumenn, sem hér eiga
frumkvæðið.
L E CORBUSIER
(Framh. af bls. 16)
ÞESSI SÍÐARI húsagerð stendur í
nánu sambandi við tillögur Corbusiers
um skipulagningu stórborga. Eru þær
kenningar svo gjörsamlega frá-
brugðnar því, sem áður þekktist á því
sviði, að heita má, að þar standi ekki
steinn yfir steini. Hefur Corbusier og
óhikað haldið því fram, að rifa ætti
heilar borgir til grunna og byggja síð-
an á nýjan leik. Hann leggur mikla
áherzlu á, að borgarbúinn hafi sem
bezt skilyrði til þess að njóta sólar og
útiveru. íbúðarhúsnæði allt er í sam-
byggingum, 17—20 hæða, en iðnaðar-
og verzlunarhúsnæði í ennþá hærri
byggingum. Fjarlægðir milli húsa eru
mjög miklar, sjaldan minni en 400
metrar, húsin eru byggð á súlum og
sama er að segja um vegi og akbraut-
ir. Má því heita að allt borgarsvæðið
sé óslitið garðlendi, þar sem menn
geta reikað um óhindraðir sem á ber-
svæði væri án þess að þurfa að leggja
leið sína yfir umferðargötur eða
krækja fyrir byggingar.
NÚ MUNU MARGIR ÆTLA, að með
þvílíku byggingarlagi hljóti byggðin
að verða mjög dreifð og því óeðlilega
mikill kostnaður við samgöngur,
gatnagerð og þess háttar, en svo er þó
ekki. T. d. má geta þess, að íbúafjöldi
á hektara í slíkri borg er 1000 á móti
100 íbúum á hektara í hinum svo-
nefndu „garðaborgum“ (broadacre
cities), sem kenndar eru við bandar-
íska byggingameistarann Frank Lloyd
Wright.
FRAM AÐ ÞESSU hafa hin nýtízku-
legu áform Le Corbusiers um skipu-
lagningu stórborga ekki náð fram að
ganga, nema að tiltölulega litlu leyti.
Hinu verður þó ekki neitað, að marg-
ar eru þær borgir víða um heim, sem
væru fögrum stórbyggingum fátæk-
ari, ef hæfileika þessa frábæra lista-
manns hefði ekki notið við. Má þar
nefna Moskvu, Stuttgart, Genf, París,
Marseilles, Algiers, Rio de Janeiro og
New York, svo aðeins fá dæmi séu tek-
in af handahófi.
ÞESS SKAL að lokum getið, að þeg-
ar til þess kom að skipuleggja aðal-
stöðvar SÞ í New York og ýmsir fræg-
ustu byggingameistarar heims voru
kvaddir til þess verks, þá var Le Cor-
busier að sjálfsögðu í þeirra hópi.
20