Samvinnan - 01.12.1959, Blaðsíða 30

SKÚLI H. NORÐDAHL
Hús og
húsbúnaður
Séð inn e£tir miðskipi Xotre Danre kirkjunnar í París.
Llm sólhvörfin gengur í
garð lielgasta hátíð kristinnar
kirkju.
Er því ekki úr vegi að helga
þennan þátt nokkrum hug-
leiðingum um kirkjubygg-
ingar.
Þó að viðhorfið til kirkju-
bygginga hér heima hafi verið
nokkuð einstrengingslegt, er
því fyrir að þakka að svo hef-
ur ekki verið með öðrum
þjóðum, og eru viðhorfin von-
andi að breytast hér eins og
síðar er vikið að.
Það sem öðru fremur hef-
ur einkennt lifandi bygging-
arlist, er að kirkjubyggjend-
ur hafa helgað guði sínum þá
fullkomnustu tækni, er þeir
hafa ráðið yfir hverju sinni á
sviði byggingariðnaðar og
handverks.
Þannig eru hinar stórfeng-
legu og tignarlegu gotnesku
kirkjur Mið-Evrópu vottur
þess, sem djarfast varð gert
með tilliti til byggingarefnis
og tækni þess tíma.
Áður fyrr byggðu menn
ekki í stíl, heldur sköpuðu
byggingar. Það eru sagn- og
listfræðingar, sem hafa búið
til stílheiti yfir eðlislíkar sam-
tímabyggingar til að auðvelda
okkur hinum og sjálfum sér
að fá yfirsýn yfir hin ýmsu
tímabil menningarsögu okkar.
Af þeim sökum er það raun-
veruleg vanhelgun (sérstak-
lega á sviði helgibygginga) að
apa eftir eldri stílfyrirbæri,
er orðið hafa til fyrir ólíkar
aðstæður hvað viðvíkur bygg-
ingarefni, tækni og félagsleg-
um viðhorfum.
Hver eru þá viðitorf okkar
nú á síðari hluta 20. aldar?
Þau eru sjálfsagt marg-
breytileg fyrir þær sakir, að
tæknilegir möguleikar okkar
eru svo ólíkt meiri en allra
undanfarandi kynslóða. Þó
eru vissir hlutir, sem við eig-
um sameiginlega með eldri
kynslóðum og kalla mætti sí-
gild viðhorf, en þau eru:
1. Gerð byggingarinnar
v'erður að tjá tign hinnar
gjörhugsuðu, djörfu bygging-
artækni og spennu hins rök-
rétt hagnýtta byggingarefnis.
2. Helgibygging verður allt-
af að tjá viðhorf þeirrar kyn-
slóðar, er byggir hana, til
ljóssins. Það skilur öðru frem-
ur á milli hinna ýmsu tíma-
bila byggingarlistasögunnar.
3. Hin arfhelgu helgitákn
verða að birtast í þeim nýju
formum, sem einkenna form-
lieim hverrar kynslóðar. Svo
hefur jafnan verið áður fyrr.
Þessum línum fylgja nokkr-
ar myndir, sem eiga að styðja
það, sem sagt hefur verið.
Gotneska kirkjan. hlaðin
úr höggnum sandsteini, sem
auðvelt er að móta með egg-
járnum, vex upp af þungum
undirstöðum. Súlurnar, gróf-
ar að neðan, verða fíngerðari
eftir því sem ofar dregur og
þunginn minnkar þar til
grennstu leggirnir tengjast
saman í bogum hvelfinganna.
Eftir því sem þessi byggingar-
tækni óx varð mynstur þak-
hvelfinganna margslungnara.
Einn veigamestur þátturinn í
þeirn áhrifum, sem gestir
gotnesku kirknanna verða fyr-
ir, er leikur ljóssins um marg-
brotin byggingarformin. Hálf-
rökkur ríkir í kirkjuskipinu,
þar sem súlurnar eru gróf-
gerðastar. Síðan birtir ofar
við marglita gluggana og að
lokum rökkvar að nýju, þar
sem lim súlnanna tengist sam-
an í hvelfingunum. Einnig
er markvisst beitt andstæðum
ljóss og skugga þegar horft er
eftir kirkjunni, sem hvílir í
30 SAMVINNAN