Samvinnan - 01.12.1965, Blaðsíða 33

Stríðs-
hetja
frá
Passchen-
daele —
Einn af fjölmörgum ís-
lendingum, sem fluttu vest-
ur um haf á tímabilinu
kringum síðastliðin alda-
mót, var Stefán Einars-
son frá Loðmundarfirði.
Hann fæddist á Neshjáleigu
þar í sveit 1896, og voru for-
eldrar hans Sigurður Einars-
son frá Sævarenda og Arn-
björg Stefánsdóttir frá
Stakkahlíð. Á Stefán fjölda
frænda austur þar, t. d. voru
þeir systrasynir Stefán heit-
inn Baldvinsson í Stakka-
hlíð og hann.
Stefán flutti til Kanada
ásamt móður sinni og syst-
ur árið 1910. Hann var í
kanadíska hernum í heims-
styrjöldinni fyrri og tók þá
meðal annars þátt í hinni
blóðugu orrustu við Pass-
chendaele í Flandri. Þar
særðist hann; missti sjón á
öðru auga og heyrn á öðru
eyra. Eftir heimkomuna hóf
hann kornyrkjubúskap i ná-
munda við Swan River í
Manítóba. Til íslands kom
hann ekki aftur fyrr en nú
í sumar, eftir fimmtíu og
fimm ára fjarveru.
Líkt og frændur hans hér-
lendir er Stefán mikill á-
hugamaður um samvinnu-
mál, „það er engu lík-
ara en ég hafi haft þetta
í blóðinu,“ sagði hann við
fréttamann Samvinnunnar,
er hann leit inn hjá
Fræðsludeild SÍS til að
afla sér upplýsinga um
samvinnuhreyfinguna á ís-
landi. Hann kvað sam-
vinnustefnuna ekki hafa
átt miklu gengi að fagna í
Kanada fyrr en upp úr fyrri
heimsstyrjöld, er korn-
yrkjubændur í sléttufylkj-
unum, Manítóba, Saskatche-
wan og Alberta, stofnuðu
með sér samvinnufélög til
kornhöndlunar. Þessi sam-
tök hafa vaxið hröðum
samvinnu-
bóndi
viö
Svaná
skrefum og höndla nú með
helming alls korns, sem
framleitt er í fylkjum þess-
um. Samvinnufélög neyt-
enda komu hinsvegar ekki
til sögunnar að ráði fyrr en
í síðara stríðinu og á næstu
árum þar á eftir. Þau eru
nú í öruggum vexti og njóta
fyrst og fremst fylgis bænda
og annars sveitafólks.
Stefáni fannst mikið til
um þau umskipti, sem ætt-
land hans hefur gengið í
gegnum á þeirri rúmlega
hálfu öld, sem hann hefur
dvalið fjarri því. „Raunar
er þetta í fyrsta sinn, sem
ég sé landið mitt svo heitið
geti,“ sagði hann. „Áður en
ég fór, hafði ég ekki séð
annað en Loðmundarfjörð
og Seyðisfjörð. Og það er
undursamlegt að sjá, hvað
þið eruð búnir að byggja
allt vel upp. Meira að segja
landið sjálft virðist hlýlegra
en fyrr; mér virðast fjöllin
nú meir vaxin gróðri en þau
voru í bernsku minni.“
dþ.
vinnufélögin og hefur enn,
þótt hann nú fyrir nokkrum
árum hafi bætt þar einnig
við stuðningi við einkafram-
takið. Eins og á hinum
Norðurlöndunum studdu
jafnaðarmenn kaupfélögin,
og í röðum íhaldsflokksins
og ríðar Sjálfstæðisflokksins
vovu fjölmargir samvinnu-
menn. Gera verður ráð
fyrir, að kaupfélagsfólkið,
hvar í pólití'zkum flokki sem
það stendur, beiti áhrifum
sínum til liðs við félögin, því
hér á landi eins og annars
staðar verða samvinnufé-
lögin að sækja og verja mál-
stað sinn á pólitízkum vett-
vangi, eins og rök hafa ver-
ið leidd að hér að framan.
Óhjákvæmilegt og eðlilegt
var, að andstæðingar sam-
vinnuhreyfingarinnar beittu
pólitízkum áhrifum sínum í
vörn og sókn gegn henni,
eins og i öllum öðrum lýð-
frjálsum löndum. Hér á
iandi, eins og í öðrum lönd-
um hafa með eðlilegum
hætti sannazt rökrétt um-
mæli Benedikts Gröndals:
„Hafa félögin þá eðlilega
hallazt að þeim, sem vildu
veita þeim stuðning, en gegn
hinum, sem sýndu þeim
fjandskap.“
Hér á landi telja allir
stjórnmálaflokkar sig um-
bótasinnaða lýðræðisflokka.
Út frá því er rökrétt álykt-
un, að þeir allir styðji og efli
samvinnuhreyfinguna til alls
þess, sem sá hluti þjóðar-
innar, sem aðhyllist hugsjón
hennar og stefnu, óskar og
vinnur að. Þá getur öll af-
brýðisemi og metingur út af
stuðningi samvinnuhreyf-
ingarinnar verið útrætt mál.
Nóg er eftir samt, sem skipt-
ir mönnum í flokka og eng-
in hætta á öðru en alltaf
verði nokkur hluti þjóðar-
innar, sem ekki aðhyllist
hana.
Getsakir, dylgjur og raka-
lausar fullyrðingar um, að
trúnaðarmenn samvinnu-
hreyfingarinnar hér á landi
misnoti aðstöðu sína til
pólitízks framdráttar, eru ó-
sæmilegar og verða ekki rök-
ræddar hér. P.H.J.
SAMVINNAN 33