Samvinnan - 01.12.1986, Síða 10

Málgagn
samvinnumanna
í áttatíu ár
þremur árum fyrr. Fyrsta botnvörpuskipið
kom til landsins 24. janúar 1907 og var skírt
Jón forseti, og mikið var rætt og ritað um
íslenskan háskóla og lagningu járnbrautar
austur í sveitir.
Já, það var kraftur í verklegum
framkvæmdum, og ekki voru þau síðri
tíðindin sem gerðust á sviði stjórnmála og
félagsstarfs. Sjálfstæðisbaráttan hlaut byr
undir vængi og ungmennafélögin hófu sitt
merka starf.
Sögulegasti viðburður ársins var skipun
sambandslaganefndarinnar samkvæmt ósk
alþingismanna í Danmerkurför þeirra
sumarið áður. Snemma árs 1906 lést
Kristján konungur 9. og þá tók við völdum
sonur hans, Friðrik 8. Hann heimsótti Island
síðast í júlí 1907 og undirritaði í förinni
konunglega yfirlýsingu um nefndarskipun
varðandi stöðu Islands í veldi Danakonungs.
Fyrr um sumarið eða 29. júní var haldinn
fjölmennur Fingvallafundur um
sjálfstæðismálið og voru þar mættir þeir sem
kröfuharðastir voru gagnvart Dönum. Aður
en fundurinn hófst hélt Bjarni Jónsson frá
Vogi ræðu á Lögbergi og mælti með því að
bláhvíti fáninn yrði fáni Islands og
„löghelgaði4' hann.
# Samband landsins alls
I landbúnaðarmálum var stórátak gert á
árinu 1907 með stofnun Sláturfélags
Suðurlands. Fegar enski markaðurinn
lokaðist og sala á lifandi fé varð úr sögunni,
fóru í hönd erfiðir tímar hjá bændum.
Sunnlenskir bændur áttu til að mynda ekki
annars úrkosti en þrengja aðalframleiðslu
sinni inn á yfirfullan markað í Reykjavík og
nágrenni. Þeir máttu bíða langtímum saman
með sláturfé sitt á hagleysunni innan við
Reykjavík, meðan þeir voru að reyna að
finna kaupendur, og verðið var afar lágt.
Fyrir útflutningsbannið lagði fullorðinn
sauður sig á 24 krónur, en aðeins á 9 krónur
10
Þannig leit Samvinnan út í allmörg ár í ritstjóratíð Jónasar frá Hriflu. Skreyting-
una gerði Ríkarður Jónsson myndhöggvari.
eftir að markaðurinn lokaðist. Með tilkomu
Sláturfélags Suðurlands var hverjum
fjárhópi slátrað um leið og hann kom í bæinn
og bændur fengu það verð sem unnt var að fá
hverju sinni.
Nálega samtímis var reist sláturhús fyrir
norðan, hjá Kaupfélagi Eyfirðinga og
Kaupfélagi Þingeyinga.
A stofnári Samvinnunnar voru öll
kaupfélög landsins pöntunarfélög - nema
Kaupfélag Eyfirðinga. Hallgrímur
Kristinsson hafði tekið við stjórnartaumum
þess árið áður og innleiddi enska skipulagið
á versluninni, en það var í því fólgið að
haldið er verði kaupmanna á staðnum, en
tekjuafgangur síðan greiddur til
félagsmanna eftir á. Þetta skipulag reyndist
svo vel, að öll kaupfélög tóku það upp.
Sambandið var orðið fimm ára, þegar hér
er komið sögu og hét „Sambandskaupfélag
Þingeyinga", en einmitt á árinu 1907 var
samþykkt að víkka starfssvið þess, gera það
að samvinnusambandi landsins alls og kalla
það „Sambandskaupfélag Islands“.