Andvari - 01.06.1965, Page 56

KRISTMUNDUR BJARNASON:
Kaflar úr ævisögu Gríms Jónssonar
amtmanns
Biskupssveinnmn og fyrsta
herbergjastúlkan.
Anno 1782.
Veturinn hefur verið kaldur frá Knúti.
Hafís fyrir mestum parti lands og þar
með fylgjandi harðviðri, stórkaföld með
staðföstum frostum. Hann glennti sig
upp um Urbanus, gerði spillingarblota.
Lengst af vetri svignaði aldrei fyrir hús-
dyrum mót sólu; gaf því óvíða til kirkna.
Urðu nú rnörg skaðatilfelli og lítið um
björg, gáfust þó sums staðar hvalir í ísn-
um. Fjársýkin auglýsir sig enn, og mjög
er krankfellt um land allt. Margir nafn-
kenndir burtkallast, og almúginn etur
hóflaxinn og veslast upp úr hneppu.
Sólmánuður er liðinn, heyannir gengn-
ar í garð. I þetta sinn er þó óvíðast mikil
heyskaparönn; í sumum sveitum vart bor-
inn ljár í gras, því að það er ekki til.
Margur hafði vonað sér bata um lestir,
en ennþá viðhelzt sama óáran til lands og
sjávar, harðrétti, hungur; lifa þó sumir við
stát og hofmennsku.
Þetta er gömul saga, sem alltaf er jafn-
ný. Ef áraskipti eru að harðindunum,
hefur forsjóninni þóknazt að plaga lands-
lýðinn með fjársýki og bólusótt item öðr-
um plágum.
Guð tyftar börnin sín.
Á liðnum árum hefur sauðfjáreign
landsmanna minnkað meir en um helm-
ing. Uppvaxandi kynslóð man vart til
góðra tíma. Raunar höfðu harðindin ekki
hafizt, fyrr en um sumarmálaleyti árið
1777, sællar minningar, en síðan má líka
heita óslitinn harðindakafli, — og sér
ekki fyrir enda á.
En forsjónin leggur líkn með þraut og
má af ýmsu marka, en sumt verður ekki
að fullu skilið fyrr en síðar.
Er það aðeins tilviljun, að Hannes,
sonur herra Finns Skálholtsbiskuns, kem-
ur einmitt til landsins með biskupstign
fyrrnefnt sumar? Er bað ekki ævintýri
líkast, að hann skuli hafa kosið sér það
erfiða hlutskiptið að staðnæmast hér úti
á íslandi? Það er ekkert launungarmál,
að kóngafólk álfunnar og aðrir háeðla
herrar hafa falað hann til starfa, en hann
hafnað. En hér er einmitt kominn sá mað-
urinn, sem einna mest og bezt leitast við
að telja kjark í þjóðina á þessum erfið-
leikatímum og á í framtíð eftir að gera
enn betur. Það er eins og bjartsýni hans
vaxi, eftir því sem meir syrtir í álinn:
,.En þó ísland sé hallærasamt, þá er það
samt eigi óbyggjandi: þau góðu árin cru
miklu fleiri en þau hörðu.“
Þjóð, sem á slíka menn, er ekki feig.
Urn þessar mundir eiga allir erfitt, og
ungir námsmenn, sem lítinn eiga frænda-
styrkinn, eiga fárra kosta völ. Skálholts-
sveinum verður flestum fyrir að reyna
að komast að einhverju brauði, en tekj-
urnar eru rýrar og erfitt ungum prestum
að setja bú saman eins og árar í landi.