Fálkinn - 12.09.1931, Blaðsíða 6

6
F Á L K I N N
Lappastúlka með uppá hctlds hreininn sinn
þeir komust í kynni við það;
ærast þeir pg brjálast er þeir
drekka áfengi og taka þá oft til
kuta síns, svo að blóðsúthell-
ingar og manndráp leiðir af.
Hafa því bæði Svíar og Norð-
menn gert strangar ráðstafanir
til þess að banna áfengissölu í
Lapplandi.
Lappar þóttu lítt gáfaðir
menn fyrrum, en síðan farið
var að birða um uppeldi þeirra
og kenna þeim að lesa og
skrifa þá hefir þetta álit breyst
til muna, og mun óbætt að full-
yrða, að þeir standi t. d. Eski-
móum miklu framar hvað gáfna
far snertir. Þeir eru kristnir að
nafninu til en vegna hinna ein-
stöku lífskjara sinna og erfiðrar
baráttu við ofurefli náttúrunn-
ar, hefir eigi tekist að uppræta
allskonar hjátrú hjá þeim.
Lappar viðhafa særingar, alveg
eins og Eskimóar og trúa í
blindni á allskonar hindurvitni;
þeir spá í kaffikorg og verndar-
gripi eiga allir þeir, sem þykj-
ast menn með mönnum, eru það
oftast einkennilegir trjákubbar
eða hreindýravölur, með alls-
konar útskurði.
Svíar hafa gert tilraunir til þess
að láta sænsku Lappana taka
sér fasta bústaði og yrkja jörð-
ina, en þetta hefir reynst óger-
legt. Flökkuþráin er þeim svo
rík, að við hana fær ekkert ráð-
ið, og þeir vilja heldur hafast
við í hinum ófullkomnu tjöld-
um og hreysum sinum sumar og
vetur, en að flytja inn í vistlegt
liús og búa þar. Af þessari á-
stæðu hefir verið nær ógerlegt
að hindra útbreiðslu berkla-
veikinnar ineðal þeirra. Hafi
einn maður í hópnum sýkst, þá
liefir liann smitað alla aðra í
hinum loftþungu og daunillu
tjöldum.
Flestir lifa Lapparnir á hrein-
dýrarækt og eiga sumir lijarðir,
Fjallfinni í vetrarfötunum sínum.
Lappar með hreinclýr sín að vetrarlagi.
Löppnm er ekki kalt þó að frj ósi, allra síst þegar þeir dansa.
svo stórar að dýrin skifta þús-
undum. en aðrir, sæfinnarnir,
halda að mestu leyti kyrru fyr-
ir og lifa á fiskveiðum. Er æfi
sæfinnanna miklu verri en
hinna. Fjallfinnarnir eru á sí-
feldu vakki með hjarðir sínar
og alt sem þeir þurfa til lífsins
viðurhalds fá þeir af dýrunum,
klæðast í skinnin en lifa af
kjötinu og mjólkinni. Nokkur
dýr selja þeir á ári og kaupa
einkum munaðarvörur fyrir,
lcaffi og sykur. Er talið að 100
dýr framfleyti meðal fjöl-
skyldu, en Lappi sem eignast
fjölskyldu án þess að honum
takist að koma sjer upp nægi-
legum dýrafjölda til að fram-
fleyta henni, verður að leita á
náðir annars sem ríkari er og
gerast ánauðugur hjá honum.
Líki honum ekki vistin, er hæg-
urinn hjá að strjúka. Til þess að
þykja sæmilega fjáður verður
maður að eiga 300—400 hrein-
dýr.
Með vaxandi afnotum hvítra
manna af Finnmörku þrengist
í búi lijá Löppunum, og vegna
þess að þeir hafa reynst óhæfir
til fastrar búsetu þykir senni-
legt, að þeir liverfi úr sögunni
þegar timar liða fram.
Aldrei mun nokkur maður hafa
í'erðast með jafn lítinn farangur jafn
langa leið, eins og Gandhi nýlega
þegar hann fór frá Indlandi til
London. Hann hafði til klæða þunn-
ar mittisskýlur úr ljerefti og í hend-
inni hjelt hann á litlum höggii i
ljereftsumbúðum. Það voru fötin
sem hann ætlaði að hafa til skift-
anna.
----x----
Suðvestan við Kaspíahaf hefir
aineríkanski fornfræðingurinn dr.
Wulsin fundið leifar af persneskri
borg frá því 1000 til 3000 árum fyr-
ir Krist. í borginni hafa m. a. fund-
ist ógrynnin öll af allskonar hlutum
úr bronsi, sumum gerðum af miklu
listfengi.
----x----
Kaþólskir menn í Ameriku liafa
gert út nefnd á fund páfans til þess
að fá hann til að taka „Móður Seton“
í helgra manna tölu. Móðir Seton
fæddist 1774 og tólc kaþólska trú
1805 og eftir lát mannsins sins helg-
aði hún alt tif sitt mannkærleika-
slörfum og dó, árið 1821. Er fullyrt
að ýms undur liafi gersl við gröf
hennar. Síðastliðin 30 ár hefir verið
unnið að því að gera hana að dýr-
lingi og nú á að láta til skarar skríða.
Um 150.000 manns í Bandaríkjunum
hafa undirskrifað áskorun um þetta.
•---x----
Goodyearverksmiðjurnar í Amer-
iku hafa nýlega lokið við að smíða
stærsta loftskip heimsins, fyrir
Bandaríkjastjórn. Rúmtak loftskips
þessa er 230.000 rúmmetrar, en
Zeppelin er ekki nema 105.000 rúm-
metrar og verður stærðarmunurinn
ljós af þessum tölum. Skip þetta,
sem heitir Akron eftir borginni sem
það er smíðað í, er 250 metrar að
lengd í 45 metrar í þvermál, hefir
átta hreyfla, hvern 560 hestöfl og
flýgur 130 km. á klukkustund. Það
notar helium í stað vatnsefnis, en
helium er ekki eldfimt óg sprengi-
hætta þessara skipa þvi miklu minni.
Fjelag þetta hefir áður smíðað sjö
minni loftskip. Skipið var afhent
stjórninni 7. f. m.
---x-----
Franski prófessorinn L. Tesniere
í Strasbourg hefir tekið sjer fyrir
hendur að rannsaka, hve mörg
tungumál sjeu töluð í Evrópu. Seg-
ir hann að þau sjeu 120, en áf þeim
sjeu 83 töluð i Rússlandi og sum
þeirra aðeins töluð af örfáum hræð-
um. Af þessum 120 málum eru það
ekki nema 19 sem töluð eru af yfir
5 miljónum manna, 37 sem eru töl-
uð af yfir einni mijón og aðeins 68,
sem töluð eru af yfir 100.00 manns.
Tesniere segir að 80.903.777 tali
þýsku, 70.254.319 tali rússnesku,
47 miljónir ensku, 40.807,847 ítölsku,
39.841.584 frönsku, 33.939.027 ukra-
inisku, 23.177.253 pólsku, 15.939.474
spönsku, 11.569.739 hollensku og
flæmsku og 10.194.555 ungversku.
•--x-----
Um iniðjan ágúst varð svo mikill
liaglbylur í Suffolk í Englandi, að
menn muna ekki annað eins. Hagl-
ið var eins stórt og tennisboltar og
íólk sem var úti fjekk sár og skeinur
á andlit og hendur. Haglið drap dýr
unnvörpum og i sumum þorpum
var hvergi heil rúða þeim megin i
húsum, sem vissi gegn vindstöðunni.
Fjórtán ára gömul stúlka meiddist
svo á augum, að talið er víst að hún
missi sjóniná fyrir fult og allt.
—•—x-----
Reyfarahöfundurinn Edgar Wal-
lace gerðist ritstjóri blaðsins „Sun-
day News“ fyrir rúmu missiri; hafði
blaðið verið á faltandi fæti lengi en
eigendurnir gerðu sjer von um, að
ef Wallace yrði ritstjóri mundi blað-
ið fá hylli aftur. Þetta brást og nú
verður blaðið lagt niður og gengur
inn í „Sunday Graphic“. Wallace
liættir ritstjórn en segist ekki yfir-
gefa blaðamenskuna fyrir því, vegna
þess að það sje miklu skemtilegra
að skrifa blaðagreinar en skáldsög-
ur.
——x------
i