Fálkinn - 09.04.1932, Qupperneq 7

F Á L K I N N
Mimktir að' tala saman i andihjri klaustnrsins.
Dominikanar hafa jafnan átt ágœta gnöfrœöinga. Þarna
i bákasafni klaustnrsins ern til gnðfræðibækur alls-
konar, eigi siðnr mótmælenda en kaþólskra manna.
grámunkar. Þá má nefna Jesú-
ítaregluna, sem Ignatius Loy-
ola stofnaði og í'jekk staðfest-
ingu pála á árið 1510 með þeim
aðaltilgangi að efla veldi kirkj-
unnar og páfans út á við og inn
á við. Hefir regla þessi löngum
verið ásteytingarsteinn ýmsra,
ekki síst fyrir ýms siðfræðiboð-
orð er þeir halda fram og orka
þykja tvímælis. Regla þessi varð
páfadómnum hinn besti skjöld-
ur í baráttunni við inótmæl-
endatrúna og' breiddist mjög út
i kaþólskum löndum. Mátti
segja, að þeir kiptu líka fótun-
um undan bæði Dominikan-
munkunum og Fransiskusar-
mimkunum. Eftir frönsku stjórn
arbyltinguna mátti segja, að
saga Dominikána væri úti í
Frakklandi og loks var þeim
500 munkum þessarar reglu,
sem eftir voru í Frakklandi vís-
að úr landi árið 1880. En klaust-
ur hafa þeir enn í ýmsum lönd-
um og er hið stærsta þeirra í
Þýskalandi. — Myndirnar sem
fylgja þessari grein eru teknar
í þýsku Dominikanaklaustri.
Klaustrin sem stofnuð voru
hjer á landi í kaþólskri tíð löld-
ust ekki til neinnar af framan-
nefndum munkareglum heldur
til Ágústínusarreglunnar og
Benediktsreglunnar. Fyrnefnda
rcgJan byggir boðorð sín á lioð-
um Ágústíns kirkjuföður en
stofnandi hinnar seinni er Bene-
dikl frá Nursia og fylgir þessi
klausturregla baðum þeiin, scm
liann setti binu fræga klaustri
sinu á Moiite Cassino árið 529.
Fyrir lok 12. aldar böfðu
fimm klaustur verið sett á ís-
landi. Ilið fyrsta þeirra var
klaustrið á Þingeyrum, Utofn-
að snemma á 12. öld og vígl al'
Katli biskupi, en upptökin að
þessari klausturstofnun mun
Jón helgi Hólabiskup hafa átt.
Þetta klaustur varð frægt hæði
fyrir auð og lærdómsiðkanir;
þar var Karl Jónsson ábóti í 38
ár (1109 1207), sá er Sverris-
sögu reit og um sama leyti voru
þar tveir frægir lærdómsmenn
aðrir, Oddur Snorrason og
Gunnlaugur Leilsson, báðir
merkir sagnritarar. Skrifuðu
þeir báðir á latínu. Næsta
klaustrið var stofnað á Munka-
Þverá árið 1155, af Birni Gils-
svni biskupi. Meðal merkra
inerkra manna í þvi klaustri
má uefna Nikulás Bergsson og
Berg Sokkason, og á Munka-
Þverá fjekk .Tón biskup Arason
fyrstu mentun sína. Bæði þessi
klaustur töldust til reglu Bene-
dikts frá Nursia.
Fyrsta Ágústínaklaustrið hjer
á landi var stofnað að Þykkva-
hæ í Álflaveri 1168 og varð Þor-
lákur lielgi fyrsti forstöðumað-
ur þess. Frægasti maður þess
varð Brandur Jónsson, er þar
varð ábóti um miðja 13. öld;
þar var Eysteinn Ásgrímsson,
höfundur „Lilju“ líka um eilt
skeið. Næsta klaustrið var stofn-
Þjónandi mnnknr við matargerð i
eldhúsinn. Klanstrið matreiðir ekki
aðeins handa mnnkunum, en held-
nr einnig uppi matgjöfnm til fálæk-
linga í nágrenninu.
að í Flatev á Breiðafirði og
samkvæmt Ágúslínarreglu; var
það flutt þaðan og að Helga-
felli eftir 12 ár J1184). Eigi vita
menn með vissu um, að nein
bókmentaafrek hafi verið unn-
in þar, en sennilegt þvkir, að
Eyrbyggja saga sje skráð í
Helgafellsklaustri.
Næst var stofnað fyrsta
nunnuklaustrið á íslandi, að
Kirkjubæ á Síðu, árið 1184, en
síðan verður hlje á, þangað til
Viðevjarklaustur er stofnað.
Var það vígt af Magnúsi bisk-
upi 1226, en Þorvaldur Gissur-
arson og Snorri Sturluson eru
taldir að hafa átt þátl í stofnun
þess. Viðeyjarklaustur varð ríkt
klaustur og merkt og kemur all-
mikið við siðbótarsöguna, sem
kunnugt er. Þá er að nefna
Möðruvallaklaustur og nunnu-
klaustrið á Reynistað en livor-
ugt þeirra varð frægt. Síðasta
klauslrið scm stofnað var hjer
á landi var að Skriðu. Var það
eina klauslrið á Austurlandi og
ekki stofnað fvr en á fimtándu
öld.
í Saurbæ i Eyjafirði er talið
vist að klaustur bafi verið stofn-
að fyrir lok 12. aldar og undir-
búningur niun liafa verið til
jiess að stofna klaustur i Hít-
ardal, í Vestmannaeyjum og á
Keldum. En svo óljósar eru sög-
urnar um þetta, að ekki verður
sagt, hvort þessi klaustur hafa
uokkurntima orðið til.
Um klausturlifnað lijer og
erlendis hefir ýmislegt verið
rilað og benda sumar þær sög-
ur á, að meinlætalíf og lirein-
lifi liafi ekki upp á háborðið
allstaðar. En hitl cr vist, að inn-
an klausturveggjanna hafa lif-
að ágætir menn, vísindamenn
sem hafa reist sjer óbrotgjarna
mi'nnisvarða, ekki aðeins í guð-
fræði og sagnfræði heldur og í
fjöldamörgum þeirra visinda-
greina, sem fjarskyldar eru
taldar núverandi námsgrcinum
prestanna.
í byrjun næsta árs kvað Byrd
ætla í nýjan leiðangur til suður-
heimskautslandanna til ]>ess að rann-
saka strandlengjuna milli Hvalaflóa
og Wedelshafs en hún er 1500 enskar
mílur á lengd. ltíkismaður einn hef-
ur lagt honum til skip og mikið af
öðrum nauðsynjum til fararinnar ó-
keypis. Gert er ráð fyrir að Byrd
verði tvö ár i ferðinni. Hann ætl-
ar að hafa aðalstöð sína við Maud-
fjöll,. 400 mílum nær suðurskautinu
en bækistöð hans var i síðustu ferð,
er hann flaug til heimskautsins. Hef-
ir hann með sjer mikinn útbúnað,
svo sem nokkrar dráttarvjelar, 150
liunda og 4—5 flugvjelar.
A British Museum hefir í vetur
larið fram endurröðun á egyptska
safninu, tilhögun þess breytt, og
ýmsu rutt burt, sem ekki þykir
svara kostnaði að geyma. Þarna
hafa til dæmis verið um 100 miimi-
ur undanfarið, en nú eru ekki eftir
nema tuttugu. til þess að rýma fyrir
nýjum inunum hafa þær múmíurn
ar, sem ekki var neitt sjerstakt
merkilegt við, verið látnar ofan i
kjallara og stendur til að brenna
þær með tímanum. Ætli fornmenja-
safnið hjerna gæti ekki fengið eina
fyrir litið.
----x----
Við uppskurð, sem gerður var á
manni nokkrum í Danmörku fyrir
nokkrum árum, hafði læknirinn
gleymt gasbindi i sárinu. Þegar þetta
komst upp höfðaði maðurinn mál
gegn sjúkrahúsinu og krafðist skaða-
bóta. Hann vann málið og rjetturinn
dæmdi honum 2500 kr. í bætur.
----x———
Ráðhúsið í Wien keypti nýlega
málverk fyrir 60 krónur. Við rann-
sókn kom í ljós, að málverk þetta
er eftir Rafael, svo að ráðhúsið hef-
ir gert góð kaup núna i kreppunni.
----x----
Fyrir þremur árum giftist ung
Parisarstúlka kínverskum liðsfor-
ingja og fór með honum austur.
Þegar þangað kom var herdeild
hans úr sögunni og varð hann að
gera sjer að góðu að verða dráttar-
strákur (kúlí). Skildi konan þá við
hann og var send til París. En nú
er Kinverjinn kominn til virðinga
aftur og orðinn ofursti. Hefur hann
nú sent konunni boð um, að koma
aftur.
Vísindastofnun ein í Róm hefir
beðið um leyfi til þess að opna kistu
Alexanders páfa sjötta, til þess að
ganga úr skugga ujn, hvort liann
hafi verið drepinn á eitri, eins og
sumar sögur segja. Alexander var
faðir Lucrezíu og Cæsars Borgia, og
einn illræmdasti páfi, sem uppi hef-
ir verið. Píus páfi hefir neitað að
verða við þessari beiðni og vill lofa
páfanum að hvíla í friði.
Lögreglan í Ungverjalandi er að
leita að manni, sem nýlega liefir
stolið tveimur ungum stúlkum. Menn
halda að hann sje egypskur þræla-
sati og muni liafa stolið um 500
stúlkum síðustu þrjú árin, og selt
þær pútnahúsum i Suður-Ameriku.