Fálkinn - 13.11.1937, Blaðsíða 15

F Á L K I N N
15
{ Ensk og Pólsk KOL I
| ávalt fyrirliggjandi. j
KOLASALAN S.f. j
• Símar: 4514 og 1845. !
; •
•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••*#•#•##«###•#•##•#••#••••
UM RJÚPUNA.
Framh. af bls. 3.
Þegar kalt er, grefur rjúpan sjer
oi't liolur í snjóinn, svo ekki stend-
ur nema höfuSið uppúr. Er hún
ótrúlega fljót aö grafa sig niður, og
hverfa sjónum þess, er eltir hana,
ef snjórinn er ekki mjög harður.
Segir R. Miiller sá, er fyl' var nefnd-
ur, frá því, hvernig særður karn,
sem ekki gat flogið, gróf sig á
svipstundu ofan i snjóinn, og var
horfinn sjónum hans. En með því
að rekja sporin gal hann fundið
hann, og stóð aðeins hausinn upp
úr gryfjunni. En þegar liann ætlaði
að grípa hann, skaust karrinn upp
úr gryfjunni. En þegar hann ætlaði
horfinn á ný. Þetta endurtók sig
nolckrum sinnum áður enn fuglinn
náðist.
Rjúpan hefir eins og kunnugt
er, sarp, er hún gelur geymt i nokk-
urn matarforða um stund, en meira
mun gert úr því, en vert er til
hve langs tíma hún geti haft forða.
Hinsvegar mun hún geta verið
nokkuð lengi matarlaus, ef liún er
vet feit fyrir. Kemur það sjer vel
Cyrir hana, þegar hana fennir, sem
iðuglega kemur fyrir, og hún ekki
kemst strax út aftur.
Eitt af þvi, sem einkennir rjúp-
una, er hv.e rækilega hún skiftir um
lit eftir ársíðum, er möleit á sumr-
in, en livít á vetrin og er oft afar
erfitt að koma auga á hana. Hún
fer að missa hvita litinn í apríl, en
fer aftur að hvítna í september.
Karlfuglinn skiftir ekki eins ræki-
lega um lil og kvenfuglinn, er t. d,
altaf hvítur á vængjum, miðfjöðrum
stjels og neðri hluta bringu, og má
þekkja hann á sumrin á þessu og
_ á jj'vi að liann er heldur stærri
vexti (er um 550 gr. á jryngd, en
hún um 450 gr.) Á vetrin má þekkja
hann á því, að svört rák er frá
nefi afturfyrir auga, en höfuðið á
kvcnfugliniim er alhvítt. Rjupan er
rauð fyrir ofan augað og er sterkari
rauður litur á karranum.
Annað, sem einkennir rjúpuna, er
það, að fætur liennar eru loðnai
og alveg fram á tær, „livít með
loðnar tær“, segir í kvæði Jónasar.
Að þessu leyli er rjúpan ólík flest-
um fuglum. Á sumrin eru lappir
hennar ])ó hálf snoðnar.
Rjúpan gefur frá sjer minst tólf
mismunandi hljóð, þar á meðal eilt,
■ sem lieyrist til móðurinnar, þegar
hún hleypur undan með ungana, sem
mjög er tíkl því, þegar hæna kallar
á ungana sína, cn veikara. Eins heyr-
ist oft hljóð i ungunum, sem er
mjög likt og lieyrist stundum lit
hænu-unga, enda er lijer um frænd-
semi að ræða, þvi rjúpurnar heyra
ti! hænsna-ættbálksins.
Mikil áraskifti eru að |>ví, hvað
mikiö er af rjúpum. í miktum
rjúpna-árum er svo mikið af rjúp
um, að þær eru alveg ofan i bygð,
þó engin harðindi sjeu og gera
stundum töluvert tjón í matjurta-
görðum. Hinsvegár fækkar þeim
stundum svo mikið, að varla sjest
rjúpa, þó gengin sjeu víð heiðalönd.
þar sem þær áður sáust alstaðar.
í góðum rjúpna-árum hafa verið
drepnar 150 til 300 þúsund rjúpur,
og má ætla að alt rjúpnastóðið í
landinu sje í slíkum áruin ekki
minna en 1 tit 2 miljónir, og ef til
vill miklu meira. Farsótt gengur
stundum meðal rjúpna og strádrep-
ur þær, og stundum farast þær af
harðrjetti, einkum þegar áfreðar
koma ofan á langvarandi snjó-
þyngsli. En þegar harðindi og sótl
koma með stuttu millibili, er eins
og mestur hluti rjúpnastóðsins sóp-
ist burtu. Þannig fækkaði rjúpunni
skyndilega 1928. Þegar bjargarlaust
verður, safnast rjúpan stundum í
afskaplega stóra flokka, en þegar
slíkir flokkar farast, er skiljanlegt
að rjúpunni fækki áberandi. í Vest-
mannaeyjum bar það við fyrir
nokkrum árum, eftir norðan stór-
viðri, að bátar sem fóru á sjó, sáu
á stóru svæði dauðar rjúpur á floti,
og er ekki vafi á, að þar hefir afar
stóran rjúpnaher hrakið í sjóinn
Eitthvað hafði þó komist af, þvi
þeir sáu einstaka rjúpnahópa á flugi
milli eyja þar. Giskaði maður á, er
þetta sá, að þarna hefðu farist 50
til 100 þúsund rjúpur, og reiknaði
hann það eftir því, hvað svæðið var
stórt, sem þær flutu um.
Mörgum liefir þótt einkennilegt,
hve skyndilega rjúpum fækkar hjer
stundum, og hafa viljað skýra það
á þann hátt, að rjúpan tæki sig
slundum upp af landinu, og færi til
Grænlands, en ótrúlegt virðist það,
meðal annars af því að nokkur
munur virðist vera á islenzku og
grænlensku rjúpunum.
Fjölgun rjúpunnar er afskaplega
ör, þegar vél árar fyrir hana. Ef
hugsanlegt væri, að sex ungar lifðu
úr hverju iireiðri, og hver rjúpa
lifði aðeins í 3 missiri, yrði stofn-
inn, sem kominn væri af einum
rjúpnahjónum, saml alls 20 þúsund
hjón á tíu árum. Kæmust aðeins
fjórir ungar upp, væru ekki komin
nema 512 pör eftir tíu ár. En með
sömu fjölgun áfram, yrði eftir 15 ár
í viðbót komnar milli þrjátíu og
tjörutíu miijónir rjúpna, þó engin
hefði orðið eldri en 18 mánaða.
Fátl er skemtilegra en að athuga
háttalag rjúpnamóður með unga sína
i lyngmó um sumarnótt. Það er ein
af þeim mörgu sýnuin i íslenskri
v)ðáttu, er verður hverjum ógleym-
anleg.
I Lardal í Noregi var um daginn
verið að fella trje, þar sem heita
Þrauthlíðar. Vissu viðarhöggsmenn-
irnir ekki fyr til, en elgsdýr-boli
keinur þjótandi, og urðu þeir að
forða sjer upp i trje. Elgsdýrið fór
hurtu rjett að kalla undir eins, en
rjeðisl skömmu seinna á mann, er
var að höggva við þar skamt frá.
Gekk þetta svo i nokkra daga, að
nndir eins og heyrðusl högg viðar-
höggsmanna, kom skepna þessi þjót-
andi, og lagðist vinnan alveg niður.
Var gerl ráð fyrir að leyfi myndi
fast til þess að skjóta bolann, þó
friðaður væri, en frjettir eru ekki
komnar af því, hvernig þessu máli
hefir Jokið.
Drekkið Eglls-öl
• *»«■•■"••' ■*••✓• O-•««*. o •***»■•
Ný bók:
Þessi einkennilega saga gerist á eynni Krit 14 öldum f. K.
Bókin er frumleg og skemtileg og algerlega sérstæð í is-
lenskum bókmentum, hvað snertir efnisval og efnismeðferð.
FERD’NAND
STRAUJ&BN
SEM HUGSAR!
heitir gamanmyndaflokkur,
sem byrjar að koma í næsta
blaði Fálkans og verður i
hverju blaði framvegis.
Ferd’nand er hugsandi mað-
ur sem ratar í mörg æfin-
týri og dettur margt skrítið í
hug. Hann hefir engan fastan
samaslað og er sjaldnast
iengi við sama verkið. Hann
er flakkari sem eirir hvergi.
Fylgist með flakkaranum
Ferd’nand og upplifið æfin-
týri hans með honum. Það
borgar sig vel.
Rafmagns járn með hita-
stilli. Sterkur straumur
fyrir þykt og blautt
efni, minni fyrir þunt
og viðkvæmt tau. Hit-
inn helst ávalt jafn og
er því brunahætta úti-
lokuð. Nýjasta nýtt á
þessu sviði.
SIEMENS