Fálkinn - 12.02.1938, Blaðsíða 4

4
FÁLKINN
Aþenuborg nútímans.
Eitt vopn er reitt hátt i Aþenu
nútímans og það er götusópur-
inni.Rykið þyrlast upp og dett-
ur niður á nýjum stað. Sópn-
um er strokið yíir litfagra hlað-
ana af ávöxtum og grænmeti,
sem hlasa við í öllum strætum
— og í kaffihúsunum og brauð-
sölunum er fjaðrasópum sveifl-
að yfir kökuhlaðana. Hafi mað-
ur hugsað sjer að eiga hátíðlega
stund á þjóðlistasafninu fagra
og glevma heiminum og öllu
öðru en hinni goðumbornu
grísku list, þá vekur ryksópur-
inn mann af dvala og blásvart-
ar hanafjaðrirnar kitla mann
á nefinu, svo maður flýr linerr-
andi inn í næsla sal, en fær al-
veg sömu útreiðina þar. Sjald-
an sjesl þvegið með sápu og
vatni í Aþenu, og þó á borgin
nóg vatn. Uppi í liæðadrögun-
um hjá Maraþón hafa Ameríku-
menn gert einna slærstu og fall-
egustu vatnsþrærnar í heimi. Og
Aþenubúar kunna að meta
þetta vatn — sem drykkjarvatn.
Þeir kjósa það fremur en
heimagerða gríska vínið, sem
þó er býsna gott. Hvort heldur
er á ódýru kaffihúsunum eða
dýrustu veitingastöðunum sjer
maður sjaldan hið góða rauða
vín á borðum eða hið gullna
gríska kampavín, mettað af
sumri og sól — það er vatn,
sem stendur á borðinu. Vatn
með matnum — vatn með kaff-
inu — ofurlítil hnotskel með
kaffi og stórt glas af vatni
Ameríkumenn hafa gert Bakk-
us útlægan úr Aþenu!
Það er ekki gaman að vera
nútímans Aþenubúi, því að
fæstir minnast Aþenu í sam-
bandi við núlímann. Skemti-
ferðamennirnir koma flestir
þangað með Hómer í ferðatösk-
unni eða í huganum og gestur-
in býst við að sjá eittbvað í lík-
ingu við Forn-Grikkja á göt-
unni, en það sem liann sjer
verður eins og rykið sem þyrl-
ast upp fyrir sjónum hans. Það
er ekki liægt að búast við, að
þjóð geti haldið einkennum sín-
um, þegar hún hefir orðið fyrir
jafn mikilli blöndun utan að í
fimtán aldir, eins og Grikkir
liafa. Bysantinar, Gotar, Frakk-
ar, Rómverjar, Venezíumenn,
Albanar og Tyrkir hafa gleypt
í sig Grikkjann að hálfu leyti.
Þegar Tyrkir urðu að hverfa
á hurt úr Aþenu 1828 var borg-
in eiginlega pkki annað en fá-
tækt þorp, með nokkrnm hrör-
Iegum kumböldum hringinn í
kring um rústir Akrópolis. En
núna, hundrað ármn siðai-, er
Aþena evrópeiskur stórhær og
þó hafa fimm styrjaldir og
nokkrar stjórnarbvltingar mætt
á Grikkjum á þessu tímabili.
Aþena á engar skrítnar
krókagötur eða kirkjur, sem
koma við sögu miðaldanna,
engar erfðir nema frá fornöld-
inni. í borginni eru til fáeinar
Iitlar og Ijólar kirkjur frá By-
sants-timanum, innan um nýju
húsin, eins og mauraþúfur. Og
þær eru engu merkilegri, þegar
inn er komið.------
Á strætunum er ógrynni af
fólki og fljótt á litið skyldi mað-
ur halda, að allir Aþenubúar
væru kaupmenn. Auk verslan-
anna í húsunum setja kaup-
menn upp farandbúðir á miðri
götunni í miðbænum, með alls-
konar glingri úr verksmiðjum
Evrópu. Allstaðar eru söluturn-
ar, sem auk blaða selja sæl-
gæti, hárnálar og brúður. All-
staðar eru kerrur, hlaðnar af
appelsínum, hnetum og rúsín-
um, á vakki um göturnar. A
liverju götuhorni er skápur,
þar sem brauð er til sölu. Og
menn sem auðsjáanlega þekkja
hvorki þvottaskál nje sápu, eru
allstaðar á ferli með stórar
kringlur, sem þeir þræða upp á
handleggina á sjer, og fólk kaup-
ir þær og etur með bestu lyst.
Þá eru og allstaðar útslitnir
barnavagnar með súkkulaði og
öðru sælgæti — einskonar útbú
frá söluturnunum. Og á vetr-
um eru á hverju götuhorni ofn-
ar, þar sem seldar eru steiktar
kastaníur og baunir. Þreklegir
karlmenn slóra hjer og hvar
með grammófóna og bjóðast til
að spila lag fyrir tíu aura, og
slrákar með kassa, fulla af títu-
prjónum og sápu, elta fólk á
rönduhi og vilja selja. Og hjer
við bætast auðvitað ryksópa-
salarnir óhjákvæmilegu og
mennírnir með Aronsstafina al-
þakta liappdrættismiðum, og
skófágaramir sem sitja i löng-
um röðum á gangstjettabrúnun-
um og lemja burstanum í
kassann sinn til þess að láta
taka eftir sjer. Svo að segja
má, að það sje þröngt á götun-
um. Maður verður lítið var við
betlara — allir versla! En hver
kaupir? I Aþenu og hafnar-
bænum Pireus lifa um 750.000
manns eða nær níundi hver
maður Grikktlands, en íbúar
landsins eru 6% miljón. Og
Aþena liefir lítið uppland.
Líti maður upp frá þessari
iðandi og hávaðasömu kram-
araþvögu sjer maður undur
Akropolis — eða „Háborgin" i Aþenu. Ýmsir grískir bœir áttu sitt „akropolis", sem aö jajnaöi var vígi
bœjarins og bggt á kletti þar sem örðugt var aö sœkja aö. En Akropolis Aþenn varð háborg lista en ekki víga.
Aþena og Róm eru hinar ó-
viðjafnanlegu minningaborg-
ir heimsríkjanna fomu og
menningar þeirra, og enn eru
fornfræðingarnir að leiða
fram í dagsbirtuna ný lista-
verk og nýjar menjar, sem
lýsa siðmenningu og list-
þroska hinna fornu þjóða.
bera við loft inni yfir sjálfum
miðbænum — fjall sem glilrar
á eins og perluskel. Og uppi á
fjallinu, yfir borgarmóðunni
blasir við dýrðlegt hof eða must-
eri — Parþenon! Þetta er engin
hilling, það er sannleikur!
Þessi æfintýraheimur, goðheim-
ur Grikkja, hefir verið til; liann
er hvorki þjóðlrú eða lygisaga.
Akropolis Aþenu stendur enn.
Tönn tímans, liafið, blýkúlur,
púður og þjófar liafa lierjað á
Akropolis, en — eins og So-
fokles segir: „Aðeins goðunum
grandar hvorki elli nje dauði,
alt annað verður sigurgöngu
liins almáttuga tíma að bráð“.
Og í grjótheimi Parþenons felst
neisti hins guðdómlega. Tyrkir
notuðu Parþenon til púður-
geymslu og norrænn maður á
sökina á verstu skemdunum,
sem þetta forna marmarahof
gyðjunnar Aþenu hefir orðið fyr-
ir. Þegar Yenezíumenn áttu i
ófriði við Tvrki, kaslaði sænski
hei’maðurinn von Königsmark
sprengju á liofið og hitti púður-
geymsluna. Afleiðingin varð sú,
að Parþenon skiftist i tvent!
En nú hafa fornfræðingarnir
endurreist Akropolis, tínt það
saman og reist það úr rústum.
Þessi endurreisn er árangurinn
af elju margra kynslóða en sum-
ir fornfræðingarnir, eða þeir
sem kostuðu rannsóknir rúst-
anna, tóku sjer líka rifleg fund-
arlaun. Þannig varð Elgin lá-
varður alræmdur fyrir að liafa
á burt með sjer annan gaflinn
úr Parþenon, og er hann nú á
British Museum i London. En
nú er bannað að flytja forn-
menjar úr landi, sem eðlilegt
er vísindamennirnir mega að-
eins gera afsteypur af jiví sem
þeir finna. Ameríka, Þýskaland,
Frakkland og Ítalía liafa skóla,
Ixíkasöfn og stofnanir fyrir forri
fræðinga í Aþenu og kosta ó-
grynnum fjár til rannsóknanna.
Þannig hafa þeir nýlega keypt
35 nýleg hús og rifið þau, til
þess að geta rannsakað það sem
undir var. Og þar hafa Amer-
íkumenn fundið fjölda af fiinm
þúsund ára gömlum minjum.
Jieir hafa komist ofan á gamalt
torg, sem var flórað með mar-
mara, og þykjast geta fært sönn-
ur á, að það liafi verið á þessu
torgi, sem postulinn Páll flutti
ræðu þá er getur í Postulanna
gjörningum 17. kap. 22. versi:
Og Páll stóð á miðju torginu
og sagði: „Þjer menn frá Aþenu.
jég hefi sjeð guðsdýrkun yðar
og fann altari, sem á var ritað: