Fálkinn - 19.03.1938, Blaðsíða 4

4
FÁlKINN
NORÐURFÖR PAPANINS.
Próf. Otto Schmidt, sem stjórnaöi
björgun Papanins og fjelaga hans.
Laugardaginn 19. febrúar lauk ein-
kennilegasta ferSalagi, sem farið hef-
ir verið í heiminum: ísreksferð
Rússanna Fjodorofs, Sjirjofs, Krenk
els og Papanins, sem hafa dvalið
norður i heimskauti síðan i maí i
l'yrra og síðan látið ísinn skila sjer
nœr tuttugu breiddarstig suður á
bóginn, suður undir Scoresbysund
Grænlandi. Þangað voru þeir sóttir
á rússnesku íshafsskipunum „Tai-
myr“ og „Murmanetz“.
Margir liafa að vísu dvalið lengur
á hjarnbreiðum heimskautanna en
þeir Papanin og má ])ar einkum
minnast þeirra Wisting og Sverdrup
prófessors, sem voru á reki um norð-
urishafið meira en þrjú ár samfleytt.
En þeir voru á skipi. En Rússarnir
notuðu ísinn sjálfan sem farartæki
og hafstraumana sem hreyfiafl. Þeir
fóru til heimskautsins í mesta tísku-
tæki nútímans, flugvjelum, en komu
aftur með frumstæðasta samgöngu-
tæki náttúrunnar, rekisnum, eftir
meira en 9 mánaða útivist.
Til livers var förin farin? Rússar
hugsuðu sjer fyrst og fremst að hafa
hagnýtan árangur af ferðinni, auk
visindalegrar reynslu um veðurfar,
ísalög, hafstrauma, sjávardýpi og
dýralif kringum heimskautið sjálft.
Svo er mál með vexti, að þeir hafa
orðið fyrstir manna til þess að taka
upp þá kenningu Vilhjáhns Stefáns-
sonar að framtíðar flugleiðin milli
hins nýja og gamla heims lægi yfir
norðurhjara veraldar. Vegna flug-
samgangna framtíðarinnar vildu þeir
koma upp athugunastöð á sjálfum
pólnum og i sumar höfðu þeir tvö
reynsluflug yfir pólinn, hvert öðru
frækilegra, en þriðja flugið inistóksl
og flugmaðurinn, Levanevski týndist.
Um tilgang sinn með ferðinni seg-
ir Papanin m a. svo, í skýrslu sem
hann sendi blöðunum um það leyti
sem hann skildi við ísjakann sinn:
„Jeg hafði lengi óskað þess heitt að
komast á norðurskautið og koma
heiminum í nánara kynni við breyt-
ingar þair, sem ávalt eru að gerast á
pólnum. Fyrir löngu, þegar jeg var
að athuga hafstrauniana í norðurhöf-
um er jeg hafði vetursetu á Tjelju-
skinhöfða og Frans Jósefslandi, lang-
aði mig til að fara að dæmi Frið-
þjófs Nansen og eignast skip og láta
það reka með norðurísnum. En þeg-
ar jeg kom aftur til Moskva að norð-
an frjetti jeg, að stjórn norðurleiða-
skrifstofunnar hefði þegar gert á-
ætlun um ferð til norðurheimsskauts-
ins. Þessi áætlun fór langt fram úr
minni, bæði hvað umfang og útbúu-
að snerti. í fæstum orðum var kjarni
þessa áforms sá, að hópur af þung-
um, margra hreyfla flugvjelum skyldi
fljúga frá Moskva lil Itudolfseyjar
með menn og útbúnað til veturseíu
á norðurpólnum. Og þegar veður
leyfði átti að halda áfram fljúgandi
frá Rudolfsey til pólsins.
Jeg tók þegar til starfa. Fyrst varð
að koma upp stöð fyrir leiðanguriiin
á Rudolfsey og loks gat ísbrjóturinn
Rusanov lagt upp frá Arkangelsk
þangað með byggingarefni, vistir,
ferðatæki og bensín til flugvjelanna.
Eflir þrjár árangurlausar tilraunir
tókst skipinu loks að komast gegnum
ísinn í Beringshafi og að Rudolfsey
og nú var stöðinni komið upp. Þar
voru skildir eftir 24 menn undir
sljórn dr. Lebin en við snerum aftur
til Rússlands til þess að velja menn í
pólferðina.
Það urðu þeir E. T. Krenkel loft-
skeytamaður, vatnsdýralíffræðingur-
inn P. P. Sjirsjof og F. K. Fjodoroí,
og allir liafa þeir skráð nöfn sín fögru
letri í sögu pólrannsóknanna með
veru sinni á ísnum. Við vönduðum
mjög til útbúnaðarins.
Hvað höfðum við með okkur í
ferðina? Þegar litið er á æfintýri
okkar og að okkur tókst að lifa af
legu gleri. Gólfið var 15 cm. þykt
úr ferhyrndum gúmmikögglum, sem
blásnir voru upp. Þegar hlýtt var og
vatn rann að tjaldinu var þetta gólf
ómissandi. Innan á tjaldið hcngdum
við tjöld og hlífar. Oftast var „hús“
þelta bjart og hlýtt og hversu kalt
sem var úti urðu þó aldrei meira
en 14° Fahrenheit (10 stiga frost á
Celsius) i tjaldinu, en að vísu not-
uðum við þá dálítið eldsneyti.
Við hjeldum vel á okkur hita í
úlfsgærupokum, fóðruðum með æð-
ardún á milli laga. Nærfötin okkar
voru úr besta silki og sokkar, peysur
og treflar úr merinó-ull.
Og matur er mannsins megin. Við
notuðum mest ýmiskonar matarex-
trakt en maturinn var mjög til-
breytingarmikill, t. d. gátum við
soðið allskonar súpur. Einnig höfð-
um við ferskar kótellettur, mjólk,
ávexti og grænmeti. Eftirá virðist
okkur furða, hve næringarmiklir
þessir extraktar voru og getum við
ekki nógsamlega þakkað matvæla-
rannsóknarstofunni i Moskva fyrir
vistirnar.
Flest rannsóknaráhöldin voru sjálf
virk og sjálfritandi og sá visinda-
legi árangur sem við höfum af ferð-
Leiöangursmennirnir. Frd v.: Krenkel, Papanin, Fjedorof og Sjirsjof.
fárviðri og bylji, er rjett að nefna
útbúnaðinn sem við áttum Hf okkar
að launa. Fyrst var þá „húsið“. Það
var auðvitað tjald, líkt flugskála í
laginu. Það var 9,7 metra langt, 2%
m. breitt og tveggja metra hátt.
Grindin var úr duraluminium og
tjaldið úr fjórum lögum. Insta lagið
var úr vatnsheldu gúinmí en þau tvö
næstu úr silki, fóðruð með æðardún.
Loks margfalt ljereftstjald utast. Við
Iituðum það svart til þess að það
hlýnaði betur frá sólinni. Tveir
gluggar voru á tjaldinu úr óbrjótan-
inni mun sanna, að hún var ekki
unnin fyrir gíg. Þeir sem hafa áhuga
á loftskeytum vilja máske lieyra
hvernig útbúnaðurinn var, sem við
gátum haldið sambandi með við um-
heiminn allan tímann. Tækin voru
smíðuð ljettari en venjulega. Loft-
skeytamaður okkar liafði þrjú sendi-
tæki og var hið stærsta 70 vatta en
það minsta að eins 10. Orkuna fengu
tækin frá vindmyllu, sem rak rafala
Þegar vindmyllan brást liöfðum við
bensinmótor og ef hann kynni að
bregðast höfðum við -afal knúinn
Krenkel loftskegtamaður.
með handafli. Auk vísindaáhaldanna
höfðum við gúmmíbáta, skiði og
byssur og skotfæri og 1500 kg. al'
bensín og steinoliu. '
Við hjeldum vörð dag og nótt, og
ie«f þori að fullyrða, að varðmensk-
unni eigum við það að þakka, að við
erum lifandi i dag. — —
Samkvæmt reynslu Friðþjófs Nan-
sen hafa inargir haldið því fram, að
ekkert dýralíf væri nálægt heim-
skautinu. Reki okkar frá skautinu
suður á bóginn er nú lokið og jafn-
vel þó að við höfum farið um hin
eyðilegustu svæði höfum við rekist
á margt skrítið. Þegar við heyrðum
fugl kvaka í fyrsta sinn norður i
auðninni ætluðum við ekki að trúa
okkar eigin eyrum þó við værum
ýmsu furðulegu vanir. Síðar sáum
við fuglinn, og hjeldum að hann
hefði slæðst með flugvjelunum norð-
ur. En siðar sáum við fleiri fugla af
ýmsum tegundum. Sjirsjof, sem gerði
sjómælingar og tók sýnishorn af sjó
á leiðinni fjekk oft marglyttur og
krabbadýr í liáfinn sinn, og öft $á-
um við dýrin, sem lifa á þessum dýr-
um: hafotur og sel. Við reyndum að
taka mynd af hafotri, en hann var
svo var um sig, að við komumst ekki
nógu nærri. Einu sinni tókst mjer
að skjóta sel, en straumurinn bar
hann inn undir ísinn, svo að jeg
náði honum ekki. En okkur vantaði
aldrei nýtt kjöt því að við sáum oft
hvítabirni og skutum þá. Peary sá
för eftir björn á 80 breiddarstigi —
við urðum varir við þrjá birni á 88.
breiddarstigi.
Tilgangur okkar með því að láta
reka á ísjakanum var sá fyrst og
fremst, að sinna vísindalegum athug-
unum og þessvegna gátum við lítið
sint veiðinni, enda gerðum við það
ekki nema þegar okkur vantaði nýtl
ket og þegar vistirnar fóru að ganga
lil þurðar, síðustu vikurnar. En jeg
er viss um, að ef við hefðum fyrst
og fremst hugsað um veiðina hefði
árangurinn orðið mikill.
Hver okkar fjelaganna hafði sitt
starf. Jeg var fararstjórinn en var
jafnframt vjelamaðurinn á ferðinni
og sá um aflvjelarnar okkar. Krenkel
var loftskeytamaðurinn eins og allur
heimurinn veit. Hann hjelt altaf sam-
bandi við umheiminn með svo mik-
illi skyldurækni, að okkur leiddist
ekki og við vorum jafnan í besta
skapi.
Sjirsjof kannaði dýralífið í hafinu
en jafnframt straumana o. fl. Auk
þess var hann læknir okkar og liafði
mentast sjerstaklega til þess í Moskva.
Fjodorof var segulmagnsfræðingur
okkar og stjörnufræðingur. Eitt aðal-