Fálkinn - 23.04.1938, Blaðsíða 8

8
F Á L IC I N N
Menn sem lifa. 21.
Frederic Chopin.
Hvenær sem nafnið Chopin er
nefnt dettur manni í hug dillándi
danslög óviðjafnanleg að glæstu
formi og seiðandi eins og hulduljóð.
Yið nafn hans er tengd ný stefna
i píanóleik og hljómlist hans er
eins og töfrar og æfintýri.
Frédérik Francois Chopin var
Pólverji, fæddur skaint frá Varsjava
22. febrúar 1810 sama árið og
Schumann. Var hann kominn af
góðu fólki en fátæku og var j'aðir
hans frönskukennari i skóla í Var-
sjava. Var liann franskur að ætt en
móðirin pólsk og kom hvorttveggja
ætternið í ríkum mæli fram i syn-
inum. Bæði voru foreldrar hans vel
mentuð og listhneigð.
Cliopin kyntist slaghörpunni að
heita mátti undir eins og hann var
farinn að ganga og lærði svo
snemma að teika á hana, að þegar
liann var átta ára kom hann fram
á hljómleikum, sem haldnir voru I
góðgerðarskyni. Hann var undra-
harn en sjálfur vissi hann ekkert af
jjví. Þegar hann kom heim af htjóm-
leikunum og móðir hans spurði
hann hvað áhorfendunum hefði
fundist mest um vert við hann,
svaraði hann: „Fallegu kniplingana
á kraganum mínum!“
Þegar Chopin var seytján ára
leyfði faðir hans honum að hætta
skólanámi, svo að hann gæti hejgað
sig tónlistinni eingöngu. Hann fjekk
litla stofu upp undir þaki og þar æf'ði
hann sig öllum stundum, skáldaði
og breytti tilfinningum og hugsun-
um í tóna. En árið 1828 tók hann
sig upp og fluttist frá Póllandi til
París. Hann hafði tamið sjer frum-
legan stíl í píanóleik, eggjandi og
töfrandi, þegar hann ljek var eins
og hann vissi hvorki í þennan heim
nje annan, svo algerlega gekk liann
upp í tónlistinni. Eitt sinn þegar
hann ljek fyrir hirðina var hann
spurður hversvegna hann horfði
altaf upp i loftið þegar hann væri
að leika. Hann gat ekki svarað
reinu um hversvegna hann gerði
|jað, en svo mikið var víst, að að
honum tókst altaf betur þegar liímn
leit upp fyrir sig.
Það var árið 1829, sem hann var
fyrst boðihn til Wien til að stjórn.i
þar hljómsveit, ríkisóperunni frægu.
Þegar þangað kom fjekk hann að
vita, að liljómsveitin liafði ekki gei-
að æft tónsmíðar hans, því að hún
komst ekki fram úr nótnahandrit-
unum. Hann varð að stjórna hljóm-
sveitinni óæfðri. En þetta tókst svo
að allir urðu forviða. Aldrei þótt-
ust menn hafa hcyrt aðra eins tón-
snilld áður, hvorki að efni eða
meðferð og all ætlaði af göflunum
að ganga af eintómri hrifningu.
Þegar hann fór úr borginni elti
mannfjöldinn vagninn, sem flutti
hann á burt. Og fyrstu hljómleikar
hans i Varsjava fóru eins hann
lagði alla fyrir fætur sjer. „llver
tónn var eins og klukkuhl.jómur“,
skrifaði einn gagnrýnandinn og
Chopin var viðurkendur mesta tón-
skáld Póllands.
Chopin hafði ekki verið lengi í Paris
þegar farið var að veita honum ai-
hygli. Leikur hans og tónsmíðar
þótti óviðjafnanlegt og hann varö
uppáhaldsgoð í hópi listamanna og
kyntist fjölda frægra inaiina svo sein
Berlioz, Heine og Balzac. Bolschild
barón var vinur lians og fyrir lil-
stilii hans varð hann kennari ríkis-
mannabarna og hafði nægar tekjur
af því og htjómteikum sínum. Til
l'ýskalands fór hann í hljómlistar-
ferð og kyntist ])ar m. a. Mendel-
sohn og Robert og Clöru Schumann.
Alt Ijek í lyndi, liann hafði hvar-
vetna sigrað andstöðulaust og meira
að segja orðið spámaður í sínu
föðurlandi. Hann samdi ósköpin öll
af tónsmíðum, nálega alt f.vrir pianó
tða píanó og orkestur, en aðeins
örfá sönglög eru til eftir hann. í
hinum margvistegU tónsmiðum hans
gætir fyrst og fremst áhrifa frá
Póllandi, en einnig franskra, þýskr i
og ítalskra, en þó urðu þau áhrif
hvergi svo sterk, a'ð þau hæru per-
sónueinkenni hans ofurli'ði.
Þegar Chopin var aðeins 27 ára
fór að brydda á sjúkdómi þcim er
dró hann til dauða, tæringunui.
Hann lifði samvistum við frönsku
skáldkonuna George Sand (Aurore
Dudevant), sem var laus á kostiin-
um og Ijakíiði honum mikið hugar-
angur. Bjeð hún þvi að þau fóru
suður í Miðjarðárhaf og settust þar
að í gömlum klausturrústum á Mall-
orca, en við þá aðbúð hnignaöi
heilsu Chopins mjög og ])essi úti-
sist flýtti fyrir dauða hans. Síðustu
hljómleikaferð sína l'ór hann til Eng-
lands og Skotlands en þegar lieim
kom úr þeirri för lagðist hann bana-
leguna. I.jef hann vini sína leika á
hljóðfæri fyrir sig, s.jer til afþrey-
ingar og dó eins og hann hafði tif-
að, í ríki tóiianna, aðeins 89 ára
gamall.
„Sál tónlistarinnar hefir l’arið yf-
ir heiminn", sagði Schumann er
hann lieyrði andlát hans.
Bpð samtíðarinnar. Zí.
FIORELLO LA GARDIA.
„Ameríku nægir ekki að vera
land bankaj)jól'a, nauðgunarmorð-
ing.ja, barn aþjófa og annara stór-
bófa; hún hefur einnig sem yfir-
borgarstjóra i NewYork skitinn tal-
mud-júða, af' þeirri tegund glæpa-
manna, sem starfa undir grimu
stjórnmálanna. Og eitt er víst: I
rikjum með nútima sniði mundi
glæpamaður á borð við la Gardia
vera gerður óskaðlegur, og geymd-
ur annaðhvort á vitlausraspítala
eða í tugthúsinu.“
Þessi hógværu orð stóðu í „Völk-
ischer Beobachter" í fyrravor og
tilefnið var það, að la Gardia yfir-
borgarstjóri hafði tatað óvirðulega
um Hitter og nasismann. Göhhets-
blaðið „Angriff" sagði um sama
mann, að bófafjelögin i Xew York
borguðu honum mútur og að la
Gardia hjeldi ræður sínar gegn
rasistum fyrir „1000 gyðingahórum,
sem hann tý.ndi saman á götunum".
En New Y.ork-búar hljóta annað
l.vort að vera siðspiltir menn eða
að þeir taka ekki mark á þýsku blöð
unum, því að nú í vctur lcusu þeir
la Gardia til yfirborgarstjóra á nýj-
an leik.
Fioerello la Gardia er ekki gyð-
ingur. Hann er hreinn ítali og fað-
ir hnns var lautinant og liljóðfæra-
leikari í hernum. Fiorello fluttist
vestur og þegar New York-búuin
fanst lími til kominn að hreinsa
ti’ eftir slarkarann Jimmy Walker
og ganga milli bols og höfuðs á
Tamrnany-klíkunni fundu þ'eir
engan betri mann lil þess, en la
Gardia og kusu hann borgarstjóra
1933, þrátt fyrir að hann var ítali
og tatar hálfbjagaða ensku. ()g New
York þykir hafa tekið svo miklum
stakkaskiptum þessi fjögur ár, að í
haust var la Gardia endurkosinn
með miklum meiri hluta.
La Gardia er „republikani“, en
eigi að síður studdi Roosevelt hann
til valda nú við síðustu kosningar,
enda hneigist la Gardia talsvert að
stefnu Roosevelts og er meðal hinna
róttækari „republikana". Hann var
uni eitt skeið sendisveitarritari, en
i igi lærðist honum fyrir það að hafa
tíiumhald á tungu sinni. Hann er
afar stórorður og oft hefur forset-
inn í þinginu orðið að áminna hann
þau fjórtán árin, sem hann hefur
setið þar. En áminningarnar stoða
ekki hót og eigi hefur þess orðið
vart að la Gardia hafi orðið var-
l'ærnari í ummælum sínum um Þjóð-
vcrja síðan hann fekk vitnisburð-
ii'.n sinn í fyrra hjá „Bcobachter"
og „Angriff“. ,
BOLERO-JAKKINN
ER ENN I TÍSKU.
Bolero-jakkinn virðist fastari í
sessi en flest uppátæki tískunnár
hafa verið á'síðari áruni. Nú kemur
hann nflur í vortískunni er ofur-
lítið styttri og víðari én áður.
NÝTÍSKU TÖSKUR.
Töskurnar taka á sig ýmsar fárán-
legar myndir núna. Hjer er ein, sem
hefir þann kost að lamirnar eru
neðarlega svo að hægt er að opna
töskuna upp á gátt og fljótlegt að
finna það sem í henni er.
SPORTKÁPA.
Þetta er vetrarjakki, lilýr og þægi-
legur, fóðraður með snoðkliptu sauð-
skinni að innan, eins og sjá má á
uppslögunum. Þægilegur og hag-
feldur og liægt að efna s.jer í hanu
lijer á landi, þar sem nóg er af
gíEruiium.
FALLEG KVÖLDKÁPA.
eða kjóll -— ef vera vill sniðin
eftir miðatdastít. En henni er lokað
með rennilás, en þeir voru ekki
til á miðöldum. Tvær raðir af
perlum eru meðfram rennilásnum.
í