Fálkinn - 01.10.1938, Blaðsíða 4

4
F Á L K I N N
NINA ARKINA:
SÍAM — HIÐ BROSANDI LAND
Amanda Mahidol núverandi konung-
í Síam.
CVO SEGIR í gamalli helgisögu:
^ Þrjú hundruS árum eftir fæðingu
Krists hafði Thyssa, dóttir keisar-
ans í Síam orðið dauð-ástfangin í
prinsinum á Ceylon, syni Candy kon-
ungs. En fjandskapur var með Ceyl-
on og Síam, og Síam bannaði að
gifta dóttur sína fjandmanns syni.
Prinsessan gerði það, sem ungar
og ástfangnar stúlkur altaf liafa gert
og altaf, munu gera: hún strauk frá
föður sínum og Siam til elskhuga
sins og til þess að gæfan fyigdi
lienni í hið framandi land braust
hún inn í hið heilaga Wat-Chang-
musteri og rændi þar hinni heilögu
tönn Búdda, og hafði hana með sjer
til Ceylon.
Þau giftust og prinsinn varð með
tímanum ríkjum ráðandi í Ceylon og
reisti þar undursamlegt musteri, sem
skreytt var hið innra gulli, silfri og
perluskel. Úr musterinu eru krók-
óttir leynigangar ofan í djásnaklef-
ann undir musterinu og þar er tönn
Búdda geymd enn þann dag í dag.
Öldum saman hefir verið fjand-
skapur í trúmálum milli Síam og
Ceylon út úr þessari tönn og nýlega
gerði stjórnin í Síam opinbera svo-
iátandi kröfu lil bretsku stjórnar-
innar: Að tönninni, sem prinsessan
stal verði skilað aftur! Stóð lengi í
samningum um málið, og enski land-
stjórinn var hlyntur því, að Búdda-
tönninni skyldi skilað aftur. En þá
reis prestastjettin á Ceylon upp á
afturfótunum og alt ætlaði að ganga
af göflunum, svo að landstjórinn
varð að beygja sig fyrir almennings-
álitinu. Honum var nauðugur einn
kostur, því að Ceylon-búar hótuðu
blóðugri uppreisn ef tönnin yrði tát-
in af hendi.
En almenningsálitið í Síam var
vel vakandi líka. Öld frá öld varð
krafan um endurheimt tannarinnar
ákafari og ákveðnari, svo að segja
má að trúmálahreyfing risi út af
tönninni. Siamsprestarnir, sem að
lokum urðu að beygja sig fyrir
þeirri staðreynd, að tönnin væri ó-
fáanleg og sem hjeldu á hverju ári
hátíðarsamkomur með hinum frægu
guðsdýrkunardönsum, þar sem þeir
ákölluðu guð sinn og báðu hann um
að hjátpa sjer til að bjarga tönninni,
urðu loks sannfærðir um, að þeim
varð ekki annað ágengt með þessu
en að ala á óánægju almennings og
gefa lýðskrumurum undir fótinn. Það
var ógerningur að láta fólk lifa á-
fram í hinni lieilögu reiði yfir því,
að tönnin fengist ekki. En þegar ó-
ánægja fólksins yfir tannmissirnum
dvinaði, þá beittist hún að öðru, því
að Síamsbúar eru eins og aðrir menn
að því leyti, að þeir þurfa altaf að
hafa eitthvað til þess að vera ó-
ánægðir með. Nú beindist gremjan
að stjórnmálunum og bar mest á
henni meðal heldri stjettanna, en
hetgi-sagan um tönnina fjell í
gleymsku. Að vísu var Wat-Chang-
musterið enn á sama stað og minti
á söguna, — bygt fyrir tvö þúsund
árum í höfuðstaðnum Bangkok al'
Síamskeisaranum Tsjin-Pei-Vú, sem
sagður var vinur Búdda og samtíð-
armaður. Og að visu vissi hver ein-
asti Síamsbúi, að einu sinni þegar
Búdda ætlaði út i eyðimörkina til
að hugsa, reif hann sjálfur úr sjer
aðra augntönnina og gaf hana til
minja vini sinum Tsjin-Pei-Vú, þeim
sem reisti liið dýrðlega musteri yfir
tönnina. Þetta vissu allir og voru á
það mintir við hverja guðsþjónustu-
gerð. En úr því að ekki var hægt að
ná í tannarskömmina, þá varð fólkið
að reyna að öðlast ]>að besta í líf-
inu án liennar. Á annan hátt og á
öðrum sviðum.
Það voru æðri stjettirnar sem boð-
uðu þessa breytingu í Síam, alveg
eins og þær höfðu gerl í Frakklandi
á undan stjórnarbyltingunni miklu.
Og þessvegna er vert að lita á þessar
æðri-stjettir í Síam, sem fyrir fá-
einum árum tókst að láta keisarann
segja af sjer og fara í útlegð.
Tæplega Jiafa yfirstjeltir nokkurs
lands jafn mikið erlent btóð í æðum
eins og forráðastjettin í Síam, hinir
svonefndu „TAÍ“. Innftutningur Kín-
verja lil Siam hófst að marki fyrir
rúmum tveim öldum, en á síðustu
þrjátíu árum hefir hann aukist stór-
kostlega og eins það, að Kínverjar
giftist inn í fyrirmannaættir þar.
Siamsbúinn er meinlaus, rólegur i
tíðinni og lilt fús til athafna, lætur
sig dreyma um lifið og brýtur heil-
ann um ]iað eins og heimspekingur
og unir æfi sinnar daga við fegurð
náttúrunnar og aðdáun að henni.
En þessi manntegund liefir orðið að
þoka í skuggann á síðustu áratug-
um fyrir framgjörnum, þolnum og
úrræðaríkum atkvæðamönnum, sem
liafa kínverskt blóð í æðum. Hinir
svonefndu „Lokk Tsin“ í Síam eru
afkvæmi kínversks föðurs og sí-
amskrar móður, og það eru þeir
menn, sem mestu ráða i Síam. Sam-
kvæmt opinberum skýrslum liafa um
70 hvers hundraðs af embættismönn-
um ríkisins, málaflutningsmönnum,
læknum, liðsforingjum, verkfræðing-
um o. s. frv. kínverskt blóð í æðum,
•— og mildast af því.
Framfarirnar miklu, sem orðið
hafa í Síam undanfarið eru auðvitað
fyrst og fremst vestrænum áhrifum
að þakka. Fyrir hundrað árum voru
kaþólskir og lúterskir trúboðsskólar
víðsvegar um landið, einu boðber-
ar vestrænnar menningar. En þegar
kom fram um 1880 fóru Iieldri menn
og konungsfjölskyldan að senda syni
sína á háskóla í Englandi, fyrir for-
göngu Chulalongkorns konungs, og
innan skamms skiftu síamskir stúd-
entar i Oxford og Cambridge liundr-
uðum. Þegar þeir komu aftur til
Bangkok að loknu námi stofnuðu
þeir þar liáskóta eftir enskri fyrir-
mynd og settu enska prófessora til
að stjórna honum.
Þessi árin eru um 80% af síömsk-
um stúdentum, er sækja nám erlend-
is, í Engtandi, en liinir í Sviss, Par-
ís, Berlín, Belgíu og Danmöi;ku og
svo ennfremur í Ameríku. En það
er orðið þrautreynt, að Síamsbúum
fellur best við enska tungu og hugs-
unarhátt enda hefir ensk menning
gegnsýrt höfuðstað Síams svo á öll-
um sviðum, að maður er í vafa um
hvort maður sje fremur i sjálfstæðu
ríki eða enskri lýðlendu þegar mað-
ur kemur fil Bangkok. Frá því í
gagnfræðaskólunum og til útgöngu-
dyra háskólans fer kenslan fram á
ensku, og jafnvel frönsku trúboös-
skólarnir neyðast til að kenna á
ensku, ])ví annars fá þeir ekki nem-
endur. í Rotaryklúbbnum í Bangkok
talar heldra fólkið ensku saman og
fyfirlestrarnir þar eru fluttir á ensku
og allir siðir sniðnir eftir enskri
fyrirmynd. Og í Englandi gefa sí-
amskir stúdentar út — þeir eru að
jafnaði um 200 talsins — skrautlegt
tímarit, sem lieitir „Samaggi Sara“,
þar sem ritað er 'um Síams gagn og
nauðsynjar — á ensku. Þegar þessir
stúdentar koma heim stofna þeir
enskumælandi klúbba og fjelög, og
reyna að halda sem fastast við ensk-
an klæðaburð, siði og lífsvenjur, er
þeir liafa lært í fjarvistunum.
Þessi staðreynd um hin ensku
áhrif í þróun Síams hefir að sjálf-
sögðu ekki farið framhjá Frökkum
og Þjóðverjum, að maður ekki minn-
ist á Japana, sem samkvæmt eigin
áliti ættu að standa næstir til þess
að móta framtíð Síams. Bæði Frakk-
ar, Amerikumenn og Þjóðverjar og
Japanar hafa reynt að koma prófess-
orum og liermálaráðunautum á fram-
færi í Síam, en raunin hefir orðið
sú, að áhrif þeirra hafa verið hverf-
andi. Hið unga Síam vill enska fyrir-
mynd og enga aðra.
Prajadhipok, hinn ungi konungur
Síam, hafði líka fengið algcrlega
enskt uppeldi og hinir tískufrömu
þegnar hans meðal heldra fólksins
vonuðu, að hann hefði einnig tamið
sjer „enskan hugsunarhátt“, með
öðrum orðum: þeir vonuðu að nýi
konungurinn mundi afsala sjer ein-
veldinu og lögleiða þingbundna kon-
ungsstjórn í Síam. Hinir Evrópu-
mentuðu ungu menn töldu sig full-
þroska til þess að taka þátt i stjórn
ríkisins og brunnu af áhuga fyrir
því. Það var kunnugt að konungur
hafði breytingar á stjórnarskjpun-
inni í undirbúningi og blöðin voru
farin að gera þetta að umtalsefni.
Þegar konungur fór til Bandaríkj-
anna árið 1931 tók hann á móti sí-
ömskum stúdentum, sem þar dvöldu,
og heilsaði þeim þá með handabandi.
Þessi alþýðlega kveðja var í Siam
tekin sem vottur um, að nýir tímar
væru í nánd, og að skamt væri að
bíða þingræðisins. Því að venjan var
sú, að þegnar konungsins heilsuðu
honum með því að falla á knje.
Menn bjuggust við stórtíðindum 1.
apríl 1932, en þann dag átti kon-
ungsættin í Síam 150 ára afmæli. Þá
mundi konungur lýsa yfir lýðræðis-
stjórn í landinu og gerast þingbund-
inn. Allir hjeldu að þetta mundi
verða. En konungurinn ljet alla þjóð-
ina hlaupa apríl, og þeir vonsviknu
menn, scm þegar gengu með þing-
mann í maganum fengu sönnun fyr-
ir því, að nú yrðu þeir að laka til
sinna ráða.
Sama sumarið, er konungur dvaldi
í sveitahöll sinni utanbæjar, varð
bylting í lífvarðarliðinu. Hinir kon-
unghollu hershöfðingjar og prinsar
af konungsættinni voru liandsamaðir,
en þeir sem höfðu ætlað sjer þing-
mensku komu nú saman á þing sjálf-
ir til þess að semja nýja stjórnar-
skrá handa þjóðinni. Konungurinn,
sem var fluttur til Bangkok sem
fangi samsærismanna, átti þann kost
einan, að skrifa undir stjórnarskrána
en samkvæmt henni var hið æðsta
vald fengið þjóðinni sjálfri í hendur,
en konunginum lítið eftir skilið ann-
að en að koma fram við hátíðlcg
tækifæri „upp á stáss“. Á næstu sex
mánuðum sömdu síamskir og útlendir
lögfræðingar nýja stjórnarskrá, með
ákvæðum um almennar kosningar,
löggjafarþing, og ábyrga stjórn.
Þingkosningar skyldu fara fram
fjórða hvert ár.
Þegar þessu var lokið, fanst að
minsta kosti konunginum sjálfum,
að nú hefði hann ekki framar neitt
að gera í höfuðstað sínum og þess-
vegna fór hann ásamt sinni fríðu
frú til síns ástkæra Englands. Það
fór ekki liljótt, að hann hefði tii
vonar og vara flutt hin gífurlegu
auðæfi sín og krúnudjásnin til Eng-
lands, og var það ekki hindrað.
Byltingamönnunum síömsku kom
ekki til hugar að svifta konunginn
persónulegu frelsi eða skifta sjer að
einkamálum hans. En í Síam gekk
alt eins vel eða betur eftir að kon-
ungurinn fór, að því er mönnum
fanst. Það var byrjað á ýmsum
þjóðfjelagsmbótum og tíu ára á-
ætlun gerð, einkum varðandi land-
búnaðinn. — Stóru óðalssetrunum
skyldi skift í smábýli, þvi að al-
menning vantaði tilfinnanlega jarð-
næði. Og rjettarfari og fræðslumál-
um skyldi komið í Evrópuhorf —
eða rjettara sagt ensk horf.
Meðan ])essu fór fram dvaldi kon-
ungurinn i besta yfirlæti, ýmist við
Rivierann eða í Englandi. Að vísu
hafði konungsmatan verið færð nið-
ur í sex miljónir á ári úr tuttugu og
fjórum, en það er líka hægt að kom-
ast af með það! En þegar frá leið
fanst valdhöfunum i Síam nú tími
til kominn að konungur l'æri að
liugsa lil heimferðar og setjast að í
Bangkok og vera þar til sýnis við
hátíðleg tækifæri. Hann átti að taka
á móti sendiherrum erlendra ríkja,
opna sýningar og skóla og þesshátt-
ar, sem allir þingræðiskonungar eiga
að gera. En Prajadhipok fanst það
miklu vissara og skemtilegra lif að
dvelja sem skemtiferðamaður i Evr-
ópu og neitaði að koma heim. Ýmsir
liollir þegnar hans grátbændu hann
um að koma og gerðu út sendinefnd-
ir á fund hans, en hann sal fastur
við sinn keip. Hann skipaði frænda
Wat-Changm nsteri ð.
<