Fálkinn - 12.07.1940, Blaðsíða 14

14
F A L K I N N
KRÝNDI EINVALDURINN.
Frh. af bls. 5.
Nú rekur hann ákveðna og
einbeitta stjórnarstefnu. Til að
byi-ja með nálgaðist bann Þýska-
land með það fyrir augum að
vinna að auknu hlutleysi fyrir
Rúmeníu, og losaði ríkið nokkuð
undan ensk-frönsku áhrifunum,
sem höfðu verið alls ráðandi í
landinu hingað til. f fjárhags-
legu og verslunarlegu tilliti lief-
ir Rúmenía gert samninga við
Þýskaland, og eftir ferð Gafencu,
idanrikismálaráðherra, til Berlín,
hafa þeir samningar verið aukn-
ir að mun. — En þó hefir Carol
konungur gætt þess vel, að áhrif
Þýskalands verði elcki alt of mik-
il í landinu. Innanríkispólitíkin
er rekin allmikið eftir fyrirmynd
nasista.
Síðan Garol konungur gerðist
einvaldur i Rúmeníu hefir hann
unnið af miklum dugnaði. Hann
fer á fætur klukkan 6 á morgn-
ana og vinnur látlaust allan dag-
inn nema í matmálstímanum,
sem hann liefir sameiginlega við
krónprinsinn. — Notar liann þá
tíma til að setja hann inn í stjórn-
fræðilegar athafnir. Af ýmsu er
það augljóst mál, að konungur
ætlar sjer að skapa sterkt ríki
úr hinni sundruðu Rúmeníu,
ríki, er sje fært um að annast
sín eigin mál.
Æfi Carols konungs liefir ver-
ið æfintýri líkust hingað til. En
það á heima um hann málshátt-
urinn: „Batnandi manni er best
að Iifa“.
SIBELIUS.
Frh. af bls. 3
hljómfræðikennari við tónlistarskól-
ann í Helsingfors, og hljómsveitar-
skóla filharmóniska fjelagsins þar í
borg. Hljómsveit þessa skóla fór svo
i hljómleikaferðalag til Parísar,
Briissel, Liége, Haag og liöfuðborga
Norðurlanda og flutti á hljómleikum
sinum í þessum borgum hin fyrstu
verk Sibeliusar. Vöktu þau þegar
allmikla athygli og umtal og hlutu
góða dóma, enda var Sibelius þá
búinn að ná þvi nær fullum þroska.
En 1901 stjórnaði hann sjálfur
flutningi tónsmíða sinna á sjálfstæð-
um hljómleikum i sambandi við tón-
listar-hátíðahöld „Allgemeine deutsch-
er Tonkiinstlervereins*', í Heidel-
berg. Og með þeim atburði má ftelja
að farið væri að gefa verulega gaum
þessum finska tónsnillingi. Upp úr
þvi var farið að flytja verk hans
„út um víða veröld“ og þeim fagnað
svo vel, að Sibelius var brátt talinn
í röð með merkustu og gáfuðustu
tcnskáldum heims, og hefir hróður
hans farið sivaxandi siðan.
Merkustu verk hans, sem eru
mikil að vöxtum, því að hann hefir
verið afkastamikill, eins og áður er
sagt, — eru sýmfónisku tónljóðin:
Kullervo, Skogsráet, Lemminkáinen,
Naltligt Riclt och Solopgáng, svo að
eitthvað sje nefnt, en þessi verk eru
ótal mörg og í ýmsum formum, oft-
ast spunnin úr fornum, finskum
sögnum, flest fyrir hljómsveit, en
sum fyrir kór og hljómsveit, —
Fimm sýmfóníur liefir Sibelius sám-
ið, ennfremur strok-kvartetta, um 100
einsöngslög með píanóundirspili,
karlakórslög og loks talsvert af tón-
smiðum fyrir píanó.
I Drekkið Egils-öl
GALILEI.
Frh. af bls. 3.
ust um. Hjelt hann skoðunum sínum
fram með dirfsku og vissu, þrátt
fyrir hótanir klerka og bænir vina
sinna.
Sjötugur að aldri fjell hann i
hendur rannsóknardómurunum. Þrjá
daga var hann í píslaklefanum. Hvað
þeir gerðu við hann þar, vita menn
ekki, j)ví að hann varð að lofa að
j)egja yfir l)ví. Loks varð öldungur-
inn að láta undan. „Jeg er á yðar
valdi, jeg skal segja l)að, sem þjer
viljið,“ sagði hann. Þeir kröfðust
þess, að liann krypi á knje, í skyrtu
einni saman og lýsli það lygi eina
og falsanir, sem hann hafði sagt um
það, að jörðin snerist um sólina.
Það gerði Galilei. En sagan segir,
að þegar hann reis á fætur að lok-
inni þessari athöfn, hafi hann taut-
að: „Og samt snýst hún!“ Hann
vissi það gamli maðurinn, að hann
fór nær um sannleikann en hinir
staurblindu fulltrúar hinnar andlausu
kirkju samtíðar lians.
Síðustu árin bar lítið á Galilei.
Hann bjó í nágrenni Florenz og
rannsóknardómurinn hafði jafnan
auga með lionum.
Hann er einn hinn mesti andans
maður, sem lifað hefir á þessari jörð.
»fi Alll ineð Islenskum skrpum' «fi
MYRON C. TAYLOR,
sendiherra Roosevelts Bandaríkja-
forseta í Vatikaninu.

Nýjar bækur.
Sigurður Jónsson frd Brán:
SANDFOK. Ljóðmæli. 112 bls.
Bókaútgáfan Edda. Akureyri.
1940.
Ef nokkur núlifandi íslendingur
liefir ferðast um land sitl sjer til
gagns og ánægju, þá er það Sigurð-
ur skáld frá Brún. í flest kvæðin í
þessari ljóðabók sinni hefir hann
sótt yrkisefnin til ferðalaga, einkum
ferða um öræfi landsins og eyði-
lendur.
Mörgum kann e. t. v. að þykja
það fábreytt yrkisefni. En þeir ættu
að lesa bókina og þeir munu komast
að raun um, að yrkisefni skáldsins
eru fjölbreytt, eigi siður en það, sem
um er ort, íslensk náttúra, með
öllum sínum tilbreytileik. Ef hjer
væri á ferð glámskygnt leirskáld
rnyndu öll yrkisefni riðlast í eina
bendu, en hjer fer listrænn maður
og skygn og hefir sýnilega óblandna
ánægju af náttúrunni og hreina nautn
af útivist og ferðalögum. — Hann
þreytist aldrei á því að syngja fjall-
lendi íslands lof og prís, og eflaust
segir hann satt í kvæði sinu Til
hálendisins:
,,Ár eftir ár hefir leiðin min legið
til þin
logbjurtar vornætur, daga, sem heitl
er og skín.
Þú hefir vaggað mjer, vakið mig,
hvílt mig og þregtt,
virið mjer helmingur alts þess, er
tíf getur veitt“.
ög í þessari nautn sinni er skáldið
sælt og ánægt. Og því fer fjarri að
landslagslýsingarnar sjeu innantóm-
ar upptalningar fjalla og vatna. Nei,
lesandinn hreint og beint finnur
anda öræfanna leika um sig frá lin-
um ljóðanna, sjer blik vatnanna og
skin jöklanna. Alt er tekið með,
flóarnir, fífan, víðiásinn; og geld-
ingahnappurinn, sem hingað til hef-
ir ekki þótt neitt sjerlega skáldleg
jurt, verður kjörblóm Sigurðar og
slcýtur viða upp kollinum i kvæðum
hans. Og það, sem skáldið sjer á
öræfunum, verður því efni til heim-
spekilegra hugleiðinga:
,,Birtan er tjúfust og þörfnsl á
sjatdförnum leiðum.
Lífið -er dýrast á auðnum og
afrjettarlöndum."
En þó einkum sjeu það lieiðalönd-
in og öræfin, sem hrifið hafa huga
Sigurðar frá Brún, þá eiga hinar
bygðu sveitir lika vígðan reit í
hjarta hans. Það sjáum við á hinu
gullfagra kvæði hans, Bæn:
,,Ó, gef mjer dag i Fnjóskadal með
glaðaskin frá sól,
og golu sunnan skógana og heg á
öllum túnum,
en eigðu sjálfur helgar þínar, jafnvel
heilög jól,
en jeg skal þakka skiftin svo
dvergmáli í brúnum.
Þar Ijær mjer einhver hrifu og
vetling, ef jeg vil
og vinnu mína þiggur og mœiir
hlýjum orðum
og spgr mig eftir Snældu gömlu,
ef hún er þá til,
og œltstofninum liennar, sem mesl
jeg hældi forðum.
Og aflan fglgir degi og aftni kgrð
og ró
og einnig svefn og friður, þá verður
hvíla búin.
Og áður hefi jeg sofnað við ilm
og þgt frá skóg
og áður leitað sængur bæði glaður,
sæll og lúinn."
Það er auðskilið, að slíkur ferða-
maður ber hlýjan hug til dýranna
og fuglanna, sem hann hittir á leið
sinni. En insta og veglegasta sess-
inn skipa hestarnir, ferðafjelagar
hans. Og himbriminn getur verið
„hnókinn og rogginn“ yfir kvæð-
inu, sem honum er lielgað i bók-
inni. Að öllu samanlögðu skýrir
skáldið sig rjett, þegar hann segir
í niðurlagi bókarinnar:
„Það cr staður og hvild eftir
annsama ónæðisdaga,
það er gndi af skepnum og gróðri
í bglgjandi haga,
sem verðum mjer efni í kvæði, minn
söngur og saga.“
Sumstaðar er skyldleiki við ferða-
vísur Jónasar Hallgrímssonar, „A
sjó og landi“, en það gerir ekkert
til, það er engin upptugga og höf.
veit vel hvað liann syngur.
Síðast í bókinni eru nokkur kvæði
sögulegs efnis og mætti höf. sjálf-
sagt gera meira að því að kveða
slík kvæði. Kvæðið um Möðrudals-
Möngu er með þeim skemtilegustu
í bókinni. Skáldið kveðst vel skilja
Möngu og það, að hún gekk aftur
í gröfinni hafi hún ekkert haft að
starfa, slík athafnakona, en ekkert
hægt að prjóna, engin göng að sópa.
Og þar naut hún ekki hins fagra
úfsýnis Möðrudals. Og höf. kemst að
þeirri niðurstöðu, að:
,,Jeg skgldi ganga aftur eins *
og aftur leita Möðrudals,
þótt grði það til mannameins
og mjer til tjóns og falls,
ef horft jeg gæti á Herðubreið
og hlegpt i smásokk prjón á skeið.
og gegmt og gætt míns alls.
Og œfin liður, þrýtur þrek
og þgkknar blóð og staðna fer,
en jeg, sem hross um heiðar rek,
veit helst hvar fagurt er.
Og þegar líf mitt löngu er glegmt,
ef lánast þjer að hafa reimt,
jeg gisti þá hjá þjer.
Jeg vil hvetja menn, sem fara í
sumarleyfi, að kaupa þessa Ijóðabók
og liafa með sjer. Má þá vera- að
þeir læri ennþá betur að meta land
sitt og náttúru þess.
R. Jóh.
Elsa Barker: BRJEF FRÁ
LÁTNUM, SEM LIFIR. Útgef.
ísafoldarprentsmiðja.
Bók þessi er rituð af konu nokk-
urri, EIsu Barker að nafni. Eru það
fimtíu og fjórir kaflar eða brjef,
sem höfundur kveðst liafa skrifað
ósjálfrátt, að hún heldur og fullyrð-
ir skýrt og skorinort. En dauði mað-
urinn, sem á að hafa stjórnað ritun
þessari og þá í rauninni rjettur höf-
undur ritsmíðarinnar, var, að sögn
EIsu Barker, mektarmaður mikill á
sínum hjervistardögum, dómari,
heimspekingur, rithöfundur og sitt
hvað fleira. En eftir að hann burt-
kallaðist hjeðan fann hann hvöt lijá
sjer til að miðla eftirlifendum af
ríkdómi reynslu sinnar og fann, að
Elsa þessi Barker var heppileg
manneskja til slíkrar milligöngu.
Þennan framliðna heiðursmann nefn-
ir höf. X. Fyrstu brjefin eru stntt,
aðeins nokkrar línur, en brátt sækir
X í sig veðrið og virðist enginn
hörgull á orðum þegar að bókarlok-
um líður. X segir ýmis tíðindi hand-
an að og lýsir mörgu með fjálgleik.
Kemur margt af því oss, þessa heims
börnum, kynlega fyrir sjónir, sem
vonlegt er.
Þýðinguna hafa þeir int af hendi
ICristmundur Þorleifsson og Víg-
lundur Möller og hafa gert það ekki
ólaglega.
Bókin er 181 bls.