Fálkinn - 17.01.1941, Blaðsíða 5

F Á L K I N N
5
1Q17 í byrjun fjórða styrjaldar-
llJlf ársins boðuðu Þjóðverjar ó-
takmarkaðan kafbátaliernað og kváð-
Kafbátur í víking.
ust skjóta í kaf hvert það skip og
liverrar þjóðar sem væri, er leyfði
sjer að koma inn á nánar tiltekin
liættusvið, sem m. a. náðu alt i kring-
um Bretland. Amerikumenn svöruðu
þessu með því að slíta stjórnmála-
sambandi við miðveldin. í mars verð-
ur uppreisn í Rússlandi og keisarinn
leggur niður völd. Hinn 6. apríl segja
Ameríkanskur hermaður.
Bandaríkin Þjóðverjum stríð á hend-
ur og tveimur* mánuðum síðar lendir
fyrsta heriiðið vestan frá Banda-
ríkjum í Frakklandi, undir stjórn
Pershings hershöfðingja. Flokkadrætt
ir miklir höfðu verið i Grikklandi
milli Konstantíns lconungs og Veni-
zelos, var hinn síðari hlyntur vestur-
veldunum, en Ivonstantín var mágur
Vilhjálms Þýskalandskeisara og hlynt-
ur Þjóðverjum. Lauk þvi reiptogi svo,
* að Konstantín konungur varð að
leggja niður völd og flýja land, en
Alexander sonur lians var tekinn til
konungs. Sumarið 1917 fer ofurlítið
að rofa til í moldviðrinu, sem verið
hafði í Rússlandi síðan marsbylting-
una; Kerenski telst vera alræðismað-
ur þjóðarinnar en hefir auðsjáanlega
veika aðstöðu. Hann var lágkröfu-
maður (Mensjeviki) og reyndist ekki
starfa sínum vaxinn, enda varð nú
Lenin kemur heim.
ný bylting, í nóvember, og tók Lenin
þá völdin í sínar liendur. í næsta
mánuði lýsa Finnar yfir sjálfstæði
sínu og ljet nýja stjórnin rússneska
það gott heita, enda gat hún ekki
snúist við Finnum í bili. Um sama
leyti liefja Rússar samninga við Þjóð-
verja í Brest-Litovsk.
Fyrsti stói*viðhurður ársins
er sá, að Wilson forseti legg-
ur fram hinar alkunnu „14 greinar"
sinar, þar sem
ger't er ráð fyrir
einu allsherjar
sambandi allra
þjóða, er ófriðn-
um Ijúki. Komm-
únistar og jafnað-
armenn í Finn-
landi gera upp-
reisn, en hún er
bæld niður eftii
alllöng vopnavið-
skifti, af Manner-
heim hersliöfðingja liinna „hvítu'*
Finna. Friður er saminn i Brest-Lit-
ovsk milli Rússa og miðveldanna og
lýkur þar með þátttöku Rússa í sjálfri
Zarinn í fangelsi.
styrjöldinni. — Keisarafjölskyldan
rússneska — hjónin og öll börnin
þeirra — eru skotin án dóms og laga
austur í Síberíu seinni part vetrar. í
Búlgaríu eru stjórnmálaviðsjár og legg
ur Ferdínand konungur niður völd e.i
Boris sonur hans tekur við. Vestur-
veldunum fer að veita betur á vest-
urvígstöðvunum, eftir að herir allra
samherjanna liafa verið sameinaðir
undir stjórn Foclis marskálks, en
hungrið sverfur fas’tar en áður að
Þjóðverjum, svo að þeir fara að sjá
sitt óvænna og Max prins af Baden
snýr sjer símleiðis til Wilsons forseta
og biður hann að stilla til friðar.
Ýmsar þjóðir, sem áður höfðu iegið
undir Rússa, Þjóðverja og Austur-
ríkismenn fara að rjetta upp höfuð-
ið. — Póliand gerist sjálfstætt ríki,
Pilsudski. Mazaryk.
með Pilsudski hershöfðingja sem rík-
isstjóra og Tjekkóslóvakar, sem þeg-
ar höfðu fengið loforð samlierjanna
fyrir viðurkenningu og aðstoð, stofna
íýðveldi með Thomas G. Mazaryk
sem forseta. Umrótið nær hámarki
með því að Vilhjálmur Þýskalands-
Wilhelm keisari kemur til Holiands.
keisari flýr til Hollands og Karl Aust-
urríkiskeisari til Sviss. Þá byrja
sainningar um vopnalilje og miðveld-
in neyðast til að taka skilmálum
þeim, sem Foch marskálkur selti, um
skilyrðislausa uppgjöf. Hinn 11. nóv.
voru vopnahljessamningar undirritað-
ir í járnbrautarvagni einum, i Com-
Foch marskálkur og sveit hans tekur
á móti samningamönnum.
piegneskóginum í Frakklandi; —sami
vagninn var notaður á sama stað i
sumar sem leið, er Frakkar urðu að
gera vopnahlje við Þjóðverja. Nálægt
tíu miljónir manna fjellu í ófriðnum,
22 miljónir voru teknar 'iil fanga og
um 8 miljónir særðust.
Eftir ósigur Þjóðverja höfðu
kommúnistar sig mikið í
frannni fyrst í stað og kölluðu sig
„spar'iakista". En hægfara jafnaðar-
Lloyd George, Orlando, Clemenceau
og Wilson.
menn náðu þó fljótlega völdum.
Flokkadrættirnir voru heiftúðugir og
hin róttæku Liebknecht og Rosa Lux-
emburg voru myrt og er það eigi
gleymt enn í dag
með róttæku flokk
unum. Ný stjórn-
arskrá var sam-
þykt í Weimar og
jafnaðarmaðurinn
Ebertkosinnfyrst
forseti hins þýska
lýðveldis, en
Scheidemann varf
forsætisráðherra.
Þegar friðarfund
urinn kom samati
í Versailles urðu það brátt liinir
fjórir fulltrúar samherjastórveldanna,
sem öllu vildu ráða, nefnilega Lloyd
George, Orlando (fyrir ítali) Clem-
enceau og Wilson. Wilson gerði eng-
ar landakröfur fyrir hönd Banda-
ríkjanna en talaði máli alþjóðabanda-
lagsstofnunarinnar, en beið þann
Undirskrift Versalasamninganna.
mikla linekki þegar heim kom, að
þjóð hans vildi ekki feðra þetta fóst-
ur hans og gekk aldrei í bandalagið.
Orlando þótti hlutur ítala verða lít-
ill við samningsborðið og siðan hafa
ítalir hatast við samningagerðina í
Versailles og þaðan stafar kuldi sá
sem siðar varð að liatri i ítaliu gegn
Frökkum og Bretum. Lloyd Georgé
var heldur ekki ánægður og liklegt
er, að friðarsamningarnir hefðu ekki
orðið eins harðir og raun ber vitni,
ef hann liefði getað liaft i fullu trje
við Clemenceau — „tígrisdýrið", sem
krafðist tryggingar fyrir því, að Þjóð-
verjar gætu aldrei risið upp aftur.
Meðan þessu fór fram í Versailles
tóku Rússar að vinna að skipun og
þroska hins nýja kommúnistaríkis
síns. Var fyrsl og fremst hugsað um
það, að efla herinn sem mest, enda
voru þá miklar viðsjár í álfunni og
allra verða von og innanlands var
enn svo mikil tvísýna, að stjórninni
var nauðsynlegt að hafa öflugan her.
Leon Trotski var falið að skipu-
leggja lierinn og vann hann að þvi
með miklum dugnaði. Einn af að-
stoðarmönnum lians var Stalin, sem
vann sjer orðstír fyrir að bæla nið-
ur uppþot í Suður-Rússlandi.
Og skömmu siðar var farið að tala
um mann suður á Ítalíu, korpórál,
sem hjet Benito Mussolini. Hann
hafði fyrrum verið ákafur byltinga-
sócíalisti og orðið að flýja land. Nú
koin liann heim og fór að gefa út
blað i Milano, þar sem hann rjeðst
á stjórnarfarið í landinu og sýndi
fram á, að ríkið mundi eyðast af
innanlandsófriði, ef ekki efldist þar
nýr flokkur, sem ekki þyrfti að
spyrja þing til ráða heldur væri
stjórnað af einum manni og þeim að-
sloðarmönnum, sem þessi eini kveddi
til.
Á þessu ári var í fyrsta skifti í
sögunni flogið yfir Atlantshaf. Það
voru þeir Englendingarnir Alcock og
Brown, sem unnu þá dáð og þólti
mikið þrekvirki.
„Leiðin til heljar —.“
Fimtán fyrstu árin eftir bylting-
una í Rújslandi fóru hópar barna
rænandi og ruplandi um landið, mun-
aðarleysingjar, sem mist 'höfðu for-
eldra sína, ýmist fyrir vopnum eða
úr lningri. Hafði sjálfsbjargarvið-
leitnin gert þessa aumingja að glæpa-
lýð. Af sönni ástæðum hafa flökku-
barnahópar myndast i Kína og gera
þar verstu búsifjar, svo að ef ó-
friðnum í Kína lýkur nokkurntíma
verður það eitt af erfiðustu viðfangs-
efnum að koma þessum flökkubörn-
um á rjettan kjöl. Rússum tókst sæmi
lega að ráða fram úr þessu vand-
ræðamáli, því að landið er ríkt og
nóg að gera fyrir starfandi hendur.
Hafa þeir gert kvikniynd út af þessu
efni og lieitir hún „Leiðin til Íífsins“.
Öðru máli er að gegna unv Kína; þar
er þjettbýli svo mikið að til vand-
ræða horfir, og Iunverjar liafa engin
lök á að gera nýtilegt fólk úr van-
metabörnum. Það er þvi sennilegt, að
ef Kínverjar gera nokkurntíma mynd
um flökkubörnin, þá muni hún bera
nafnið: „I.eiðin til heljar“.
Hæverska.
Þegar ítalska skáldið d’Annunzio átti
lieima í Frakkl^ndi barst honum eilt
sinn brjef með árituninni: „Til mesta
skálds Ítalíu“. En nafn var ekkert
utan á brjefinu. d’Annunzio neitaði
að taka við brjefinu, þvi að áritunin
væri ekki rjettnefni. „Jeg er mesta
skáld heimsins", sagði hann. >