Fálkinn - 14.04.1944, Blaðsíða 4

4
FÁLKINN
íslensk ljóð og
smásögur á ensku
Síökii sinnum heyrist á því
ymprað, að erlendar þjóðir gefi
iítinn gaum nútíðarbókmentum
okkar. En ekki færist okkur að
kvarla um slíkt, því að eklcert
gerum við til þess að opna er-
lendum lesendum leið inn í
þessar bókmentir. Þó er það
hlutskifti allra smáþjóða að
verða hver um sig að leggja
þá braut, ef þær vilja að hún
sje farin. Nægir hjer að minna
á, hvílíku' geysi-fje bæði Norð-
menn og Svíar liafa varið til
orðabóka yfir þjóðtungur sín-
ar með þýðingum á hinar mest-
lésnu tungur menningarþjóð-
anna, ensku, frönsku og þýsku.
Að undanskilinni orðat>()k Sig-
fúsar Blöndals með dönskum
þýðingum, eigum við enga not-
hæfa orðabók yfir nýja málið
og höfum aldrei átt. Sú bók
var meira að segja að miklu
leyti kostuð af erlendu fje, og
nú þegar hiin er uppseld, þætti
mjer sennilegt að langt j7rði
að bíða nýrrar útgáfu, enda er
annað nauðsynlegra en orða-
bók með dönskam þýðingum.
Það er smuga, en ekki dyr,
sem slík bók opnar. En á þetta
mál er aldrei minnst og mjer er
ekki kunnugt um að það sje
nokkrum manni ljóst, að hjer
sje nokkurra aðgerða þörf.
Og svo er bin hlið málsins.
Hvað finnur sá maður, sem með
ótrúlegum erfiðismunum hefir
brotið sjer leið inn i íslenskar
nútíma-bókmenntir? Er það
nokkuð, sem svari til erfiðis-
munanna? Jeg er hræddur um
að svarið hljóti að verða neit-
andi. Jú, örfáar skáldsögur,
sem bókmentagildi hafa; svo
fáar að höfundana má telja á
fingrum sjer og þarf ekki á
þumalfingrunum að lialda. —
Leikrit hartnær ekki, og Ijóð
ekki nema stök kvæði, þegar
undan eru skilin þau tvenn
söguljóð, sem gn,æfa yfir og
fyllilega standast samanburð á
alþjóðastiku — Búarímur eftir
Grím Thomsen og Björn á Reyð-
arfelli eftir Jón Magnússon.
Annan kvæðabálk eftir Jón mun
bráðum mega nefna, enda þótt
hann lifði það ekki, að ljúka
honum til fulls. Hún er því lield-
ur smávaxin veröld þessi bók-
mentaveröld okkar hin nýja.
Hingað til hafa það aðallega
verið Vestur-íslendingar, sem
eitthvað hafa að því unnið, að
kynna heiminum hinar nýrri
bókmentir okkar með þýðing-
um, og varla verður til annara
að líta í því efni um ófyrirsjá-
anlegan tíma. Það er sjálfgefin
afleiðing handbókaleysisins, sem
jeg minnist á bjer að ofan.
Ekki ber að vanþakka það
starf, seni bræður okkar og
systur vestanhafs hafa unnið
á þessu sviði. Það er eitt af svo
mörgum talandi táknum um
tryggð þerra og ræktarsemi. En
þó að sumir liafi unnið þarna
mikið og gott starf (öllum mun
fyrst koma í liug frú Jakobína
Jolmson, og liafa þó aðrir mikla
verðleika), þá er þó ekk'i vitan-
legt að neinn hafi ráðist í að
þýða hin stærri ritin. Er það
nærri furðulegt að enginn skuli
liafa tekið fjTÍr þá höfuðger-
semi sem Búarímur eru, eink-
um þegar þess er gætt, að þær
eru tiltölulega auðveldar við-
fangs.
En svo er annað í þessu máli.
Þótt þýdd sjeu kvæði og smá-
sögur og birt á stangli í blöð-
um og tímaritum, þá er slíkt
óðara týnt og þess gætir varla.
Það var því ekki lítill viðburður
þegar tvö ljóðasöfn islensk i
enskum þýðingum komu út sam
tímis árið 1930, Icelandic Verse,
stór bók öll þýdd af einum
manni, próf. Watson Kirkcon-
nell, sem einnig kostaði útgáf-
una og fórnaði til þess mildu
fje; og Icelandic Lyrics, er próf.
Richard Beck gerði úr garði,
en Þórhallur Bjarnarson kostaði
af þeirri rausn, sem óvenjulegl
er að sýna bókmentunum hjer á
landi.
Síðan hefir ekkert bæst við
þar til á næstliðnu ári að út kom
safn af kvæðum og smásögum,
er nefnist lcelandic Poems and
Stories. Safnaði Richard Beck
efninu í þá bók og sá um út-
gáfuna að öllu leyti, ritaði grein-
argott forspjall, sem er yfir-
lil yfir islenskar bókmentir á
nítjándu og tuttugustu öld, en
auk þess stutta greinargerð um
hvern einstakan höfund, sem eitt-
hvað á í bókinni. Um þær grein-
ar má hiklaust segja að á þeim
sje hreint snildarbragð; svo er
þar mikið sagt í stuttu máli og
svo eru dómar þeir sanngjarn-
ir, sem feldir eru yfir höfund-
unum og verkum þeirra. Er
vitaskuld ekki þar með sagt,
að öllum hljóti að sýnast það
sama um hvern höfund og hvert
atriði. En fátt er það þar, sem
nokkurs tvímælis getur orkað.
íslendingar hafa fylstu ástæðu
til að gleðjast yfir útkomu þess-
arar bókar, og þá stuðla þeir áð
þvi, að aðrar komi á eftir ef
þeir gera sitt til þess að aulca
sölu hennar. Má vænta þess, að
bæði bóksalar og almennihgur
atbugi það. Þakklátir inegum
við vera öllum þeim, er þýtt
hafa, og þar með gert útgáfuna
mögulega. Þó virðist mjer próf.
Beck mestra þakka maklegur
fyrir sitt starf; en það er nú
raunar svo margt, sem ísland
má þakka honum. Ekki hefir
samt lians mikla og þjóðrækna
starfi verið meiri gaumur gef-
inn en svo, að enn finst ekki
nafn lians meðal heiðursfjelaga
Bókmentafjelagsins.
Augljós eru þess merkin, að
bókina varð að byggja upp af
þeim efniviðum, sem fyrir hendi
voru. Því er ekki unt að líta á
bana sem valda sýnisbók is-
lenskra ljóða og smásagna.
Þarna vantar sum þau nöfn,
sem verið hefðu á meðal hinna
sjálfsögðustu i þá bók, sem það
átti að vera. T. d. er þar engin
saga eflir Þóri Bergsson, alviður-
kendan snilling í sinni grein.
Ekkert kvæði er þar eftir Jón
Magnússon, sem bæði fyrir djúp-
sæa vitsmuni, val á yrkisefnum
og vandaðan búning ljóða sinna
cr í röð hinna fremstu skálda
íslands á því timabili, er bók
þessi nær yfir. Ekki finst þar
neitt eftir Ólöfu Sigurðardóttur,
slík höfuðprýði sem hún þó er
meðal íslenskra skáldkvenna, og
ekkert eftir Ólínu Andrjesdótt-
ur. Þessi upptalning er nóg til
þess að sýna live stórar eru eyð-
urnar, en svo mætti lengi telja.
Ilinsvegar er ánægjulegt að sjá
þarna rjett og sanngjarnlega
dæmt um það skáldið, sem frek-
ar öllum hinum hefir haft lilut
sinn fyrir borð borinn nú á síð-
ari árum. Á jeg þar við Jakob
Smára, sem svo hefir verið
hneykslanlega meðfarinn að hann
bef'ir verið með öllu látinn af-
skiftur um liöfundarstyrk þegar
aðrir allsómaklegir hafa verið
launaðir. Öllu frekar var ekki
hægt að löðrunga rjettlætið.
Og það voru allt sömu höfuð-
skepnurnar sem hræktu á Jalcob
Smára og smánuðu Jón Magnús-
son.
Or því að jeg mintist á rit-
höfundastyrkinn, langar mig til
að auka við lítilli atliugasemd.
Hún er sú, að aldrei heyrist svo
mikið sem að því vikið, að verð-
launa beri þá rithöfunda vestan-
hafs, er yrkja og rita á íslensku.
Alveg eru þeir þó jafnt sem hin-
ir verkamenn í víngarði íslenskra
bókmenta. Hinsvegar eru þess
dæmi, að menn út í Danmörku
liafa verið launaðir fvrir — að
því er okkur einföldum almúga-
sálum skilst — að vinna dönskum
bókmentum. Því að það sem rit-
að er á dönsku, er vitaskuld lagt
lil dönskum bókmentum, en ekki
íslenskum. Það getur ösköp vel
farið saman, og liefir farið
sanian, að vera íslenskur maður
og danskur rithöfundur. Við er-
uni smælingjar og það er of-
rausn, ef ekki oflæti, að við
greiðum mönnum fje fyrir að
semja skáldskaparrit á erlendum
tungum. En ef við á annað borð
viljum endilega sýna þann (við
skulum segja) höfðingskap að
gera þetta, þá væntanlega viljum
við sjerstaklega launa það, sem
ritað er á hinum fjöllesnustu
tungum, t. a. m. ensku; svo að
J)á má sennilega frú Lára Good-
man Salverson vænta frá okkur
dálitið Jiokkalegra launa.
Fyrst við erum nú á annað
borð að styrkja höfunda til þess
að vinna bókmentum okkar, þá
er Jiað í mesta máta báðulegt að
viðurkenna ekki í verkinu svo
ágæta menn sem þá J. Magnús
Bjarnason, Sigurð Júlíus Jóhann-
esson og Guttorm Guttormsson.
Enginn vefengir ágæti verka
Jæirra, og' það er erfitt að skilja,
að J>eir sjeu miður launa verðir
fyrir að hafa ritað vestanhafs.
Ekki var Matthias á Islandi þeg-
ar hann Jiýddi Manfred nje Stein-
grímur þegar hann Jiýddi Lear
konung, og báðir ortu þeir sum
hin ágætustu kvæða sinna er-
lendis.
Eftir þenna útúrdúr — sem
varla er þó útúrdúr — skuíum
við nú aftur snúa okkur að Ice-
landic Poems and Stories.
Það er svo margt og svo mik-
ið vel um þessa bók að liún
þolir að jeg segi um liana
allt það, sem jeg get að henni
fundið. Er J>að J)á fyrst, að
mjer þykir óþarflega margt
hjer af sömu þýðingum og í
lcelandic Lyrics. Úr því að þær
var nú þar að finna, mátti vel
breyta til og bjarga þar með
öðrum frá gleymsku. Jeg skal
nefna dæmi. Þýðing Runólfs
Fjeldsteðs á Dettifossi Kristjáns