Fálkinn - 18.10.1946, Blaðsíða 6

FÁLKINN
I greipum Grænlandsísa
Nýjar björgnnartilraunir.
Turner kapteinn fleygSi ekki aS-
cins niður mat til jökulbúanna viS
sleSann og strandflugvélina. Hann
sendi þeim líka fréttatilkynningar
, og þær áttu sinn þátt i aS hressa
þá. Þar fengu þeir að vita hvað
g'ert væri til að bjarga þeim, og
þeir vissu að enginn lá á liði sínu.
Meðal annars fréttu þeir að ný
hundasleðatilraun hefði verið gerð,
en þeir- urðu að snúa við löngu áð-
ur en komið var að marki, því að
hundarnir bókstaflega sukku í lausa-
snjónum. Þriðji mótorsleðinn var
sendur frú björgunarstöðinni en hon-
um tókst ekki heldur að komast
áfram. Nýjar tilraunir til að komast
á skriðjökulinn átti að gera undir
eins og veðrið batnaði. Balchen
ofursti var uppvœgur að gera þetta
og bæði her- o'g flotastjórn var að
leita uppi flugvél, sem gæti lent
á ísnum hjá þeim.
Flugvél af sérstakri gerð hafði
verið flogiS sunnan frá Bandaríkj-
unum með skiðaútbúnað. ÞaS var
undir veðrinu komið hvort hún gæti
komist til Bandarikjanna á þess-
um tíma árs. Það reyndist því mið-
ur svo að skíðin undir henni voru
ekki hentug til lendingar á þeim ís,
sem hér var um að ræða. Þá var
annari vél flogið til Norður-Kanada,
allskonar tilraunir og breytingar
gerðar á henni, en útbúnaðurinn
reyndist ekki fullnægjandi.
Ný tegund, mjög mikið notuS til
vetrarflugs í NorSur-Kanada, var
fengin aS láni hjá Kanada-flugfélag-
inu Maritime Central Airways. Teg-
undin hét Barkley-Grow, og ýmsir
strandmennirnir þekktu manninn,
sem átti aS stjórna henni, Jimmie
Wade. Hann var besti og reyndasti
flugmaSurinn á öllum norSurleiðum.
Strandmennirnir fylgdust meS áhuga
meS fréttunum af þessum leiSangri,
vegna þess hve mikla trú þeir höfðu
á Jimmie.
Það var vandamál fyrir sig aS
komast meS flugvél í nánd viS
strandmennina. LeiSin frá Kanada
og til næstu hluta Grænlands getur
verið erfið að sumarlagi, en á vetr-
um er Grænland raunverulega lok-
að. Og strandstaðurinn var þar sem
verst gegndi fyrir flugvélar, að
vestan, þvi að bæði varð að fljúga
yfir Baffinsflóa og svo -yfir Græn-
land þvert, svo að flugið hlaut aS
verða hættulegt við þau veðurskil-
yrði, sem þarna eru um hávetur í
svartasta skammdeginu. Fyrir hand-
an strönduðu flugvélina var dá-
litill flugvöllur sem venjulega var
alls ekki talinn nothæfur allt árið.
Frá þessum flugvelli varS aS gera
björgunartilraunir með flugvélunum
en ýmsan undirbúning varð að
gera á öSrum stöSvum, sem erfitt
var aS ná til núna. Þær voru birgS-
ar upp meS vistum og gögnum á
haustin og siSan var ekkert sam-
band við þær allan veturinn, aS
undanteknu loftskeytasambandinu.
Hinn 22. des., daginn sem sleSa-
leiSangurinn varS aS hætta viS að
halda áfram, létti Jimmie Wade á
Barkley-Grow flugvélinni frá einni af
suSurstöSvunum í þeim tilgangi aS
lenda nálægt strandstaS Monteverdes
J. G. Moe kapteinn var meS hon-
um sem leiSsögumaSur. Þetta var
langt hopp. Svo langt aS þessi litla
flugvél gerði lítiS betur en komast
svo langt. Veðrið var talið gott. En
veðurfréttirnar voru ófullkomnar og
veSriS reyndist ekki eins gott og
spáS hafði verið.
ÞaS versnaði eftir því sem á leið
og mótvindur dró úr hraðanum og
jók bensíneyðsluna. Þegar þeir nálg-
uðust markið voru geymarnir að
heita mátti tómir. StaSurinn sem
þeir ætluðu á var við mynni eins
hinna mörgu fjarða, sem eru svo
likir hver öðrum, að leiðsögumenn-
irnir villast oft á þeim. Þeir lentu
í skökkum firði og sáu nú að þeir
höfðu gengið i gildru. Wade valdi
sér snæþakta ísbreiðu og nauðlenti.
Það kom á daginn aS ísinn var of
veikur til að bera flugvélina og óf
sterkur til þess að bátur gæti brotið
hann. Þeir félagarnir höfðu báðir
reynslu af norðurhjaranum. Þéir
björguðu nokkru af útbúnaði sínum
en mistu mestan part af nestinu.
Og í sama hræðilega jólaveðrinu og
strandmennirnir urðu aS þola á
Grænlandsísnum urSu nú þessir 2
að bagsa viS aS komast til lands.
Það tók þá fjögra daga látlaust strit
að komast á þurrt land yfir ísinn,
og var vegalengdin þó ekki nema
2 kílómetrar. Svo fóru þeir að fikra
sig inn fjörurnar.
Hinn 29. desember var matar-
skammtur þeirra kominn i lágmark.
Og færðin var afleit. Af einskærri
tilviljun hittu þeir Eskimóa á veið-
um, sem fóru með þá heim til sín
og hjúkruðu þeim þangað til þeir
gátu komist á ákvörðunarstaðinn i
hundasleða. Það var 2. janúar —
fyrr vildu Eskimóarnir ekki leggja
upp vegna veðurs,
Svo erfiðar voru samgöngurnar
á þessum slóðum, að nær fjórir
mánuðir liðu þangað til þeir Wade
og Moe komust aftur heim.
Sögur sem þessi snúast vanalega
fyrst og fremst um þá, sem verið
er að bjarga. Það er ósk þeirra
þriggja, sem hafa sagt mér þessa
sögu, að bent sé á afrek flugmann-
anna sem leituðu, fundu þá og
héldu lífinu i þeim mánuð eftir
mánuð. Ferðaskýrslur leitarmann-
anna sýna við hvaða örðugleika
þeir áttu að striða.
Stormurinn blés snjó og sand-
dusti inn í vélarnar, svo að hreyfl-
inum stafaði sifeld hætta af. Oft
sáu flugmennirnir ekki nema 30
metra framundan sér. Dagsbirtan
var svo stutt, að hún leyfði tæp-
lega flug frá bækistöðinni að strand-
stað Monteverdes og til baka. Bl-
mögulegt að greina skafrenninginn
á jöklinum frá skýjunum. VindhraS-
inn stundum yfir 100 kílómetrar.
Tindar, yfir 4000 m. háir, sem ekki
voru sýndir á uppdrættinum, urSu
fyrir þeim. MeSfram fjöllunum voru
niðurstreymisvindar, svo að vélin
hrapaði stundum 600 metra i einu
vetfangi.
Þannig voru skilyrSin, sem Turn-
er átti aS etja viS, er hann var í
flugferSum sínum til strandmann-
anna. Þeir höfðu enga æfða hjálpar-
menn á flugvellinum og urðu þvi
að gera mest sjálfir. Þeir dældu
benzíninu á geymana með handafli,
3000-4000 lítra fyrir hverja ferð. Á
hverjum morgni fóru þeir í frosti og
myrkri út aS vélinni til að hita
hreyflana, svo að vélin væri til-
búin að leggja upp hvenær sem
veður leyfði. .
: Fyrstú fjörutíu dagana eða svo
gátu þeir starfaS í dagsbirtu, 4 til
5 tíma á dag. En ekki sást sólin
frá flugvellinum fyrr en í janúarlok.
Og skafrenningurinn gerSi þeim erf-
itt að lenda.
Þeim Turner telst svo til að þeir
hafi alls fleygt til jarðar um 250
bögglum, flestum til mannanna við
flugvirkið og við sleðann, en einnig
til hundasleðaleiðangranna, sem
urðu að snúa við. Þessum bögglum
var fleygt niður fallhlífarlaust, en
það þurfti leikni til að láta þá lenda
á réttum stað, ekki síður en þegar
sprengjum er varpað. HæSin, sem
kastað var úr, var frá 30 til 500 m.
Einkum var vandasamt að láta
bög'glana hitta á þann mjóa rima
milli gjánna, sem þeir Monetverde
voru staddir á. Fyrst i stað taldist
þeim til að 6 bögglar af hverjum tíu
hittu rétt, en síðar varð árangur-
inn betri.
Turner segir: — Það er und-
arlegt aS vera svona nærri piltun-
um, en hafa engin ráð til að koma
þeim burt.
Hann sýndi óendanlega mikla
umhyggju fyrir þvi að rækja þetta
starf. Hefði vél hans bilað, var eng-
inn til að taka við af honum. í
besta falli mundi Monteverde og hóp
ur hans þá farast, en í versta falli
báðir hóparnir. Turner gætti þess
afar nákvæmlega að verja menn
sína kali, enda tókst það. Sjálfur
segist hann hafa verið afar varkár
gagnvart veðrinu og aðeins flogið
i tryggu flugveðri, og flaug alltaf
kringum eða yfir óveðurshnútana en
aldrei gegnum þá.
Mennirnir á isnum skildu betur
en nokkrir aðrir við hvilika örðug-
leika björgunarmenn þeirra áttu að
etja. Þeir urðu vitanlega vonsvikn-
ir þegar hver tilraunin eftir aðra
mistókst, en þeir vissu að ekki var
gefist upp samt.
Á hverjum degi voru send skeyti
um málið til Washington, hvað gert
yrði og ekki gert, að þessum og
þessum vistum og útbúnaði hefði
verið kastað niður, og að svo og
svo mikiS hefði komist til skila,
að Barkley-Grow-vélin hefði ekki
komist á áfangastað, en að Wade og
Moe væru á öruggum stað, að tveir
menn eSa einn eSa þrír hefSu sést
við sleðann eða flugvélaflakið þann
eða þann daginn, að Balchen og
flotafræðingarnir væru aS ræSa um
aS nauðsynlegt væri að fá sérstak-
an björgunarútbúnað, og þar fram
eftir götunum. — — Þegar nýárið
hófst' og strandmennirnir lágu enn
og biðu í snjóhúsunum á jöklinum
tóku sérfræðingarnir á Grænlandi
nýja ákvörðun, i samráði við yfir-
völdin i Washington. Þeim var orð-
ið ljóst að ómögulegt væri að bjarga
strandmönnunum með sleðum, fyrr
en vetrinum færi að linna. En eng-
an langaði til að biða vorsins. —
Balchen ofursti stakk því upp á til-
raun sem var að vísu hættuspil en
gat lukkast.
Tillaga hans byggðist á þeirri
reynslu, sem fengist hafði af flug-
vélalendingu í djúpum snjó. Flug-
vélar með skiðameiðum eru ætlað-
ar til þessa, en þær eru litlar og
léttar og komast ekki nema skammt,
enda hafði reynslan af Barkley-
Grow-vélinni sýnt þetta. Hin litla
Grumman-vél Pritehards hafði létt
og lent tvisvar, en sú vél var háS
þvi að skip væri nálægt, en óhugs-
andi að komast á skipi inn í firði
við Austur-Grænland um miðjan
vetur. Hér þurfti vél, sem gæti
flogið lengi. Enginn vildi láta sögu
Pritchards endurtaka sig.
Mánuði áSur hafði maður á Cata-
lina-flugvél lent i einkennilegu fyr-
irbrigði af því, sem kallað er aS
„fljúga i mjólk". Flugmðurinn hélt
sig vera á lofti og allt væri i lagi,
en þó fannst honum hraðinn furðu
litill. Þegar hann eitt á hraðamælinn
sá hann að vélin fór aðeins með
100 km. hraða á kukkustund. Upp-
götvaði hann nú fyrst að hann var
lentur á snjónum. Þegar hann hafði
komist að raun um að hann gat ekki
lyft sér aftur, tók hann hreyflana
úr sambandi og flugvélin nam stað-
ar.
Nú datt Balchen í hug að reyna
svona lendingu með Catalinavél, á
stað, sem hefði veriS ákveSinn fyr-
irfram. Þetta var samþykkt og á-
kveðiS aS senda tvær Catalinavélar
á björgunarbækistöðina.
Dagsbirtan var enn ekki nema
tveir tímar, auk ljósaskiftanna. Ekki
var unnt að gera tilraunina fyrr en
dagurinn yrði nokkru lengri, en á
meðan var tíminn notaður til und-
irbúnings. Jafnframt voru tygjaðir
hunda- og hreyfilsleðar, ef ske kynni
aS veSur breyttist svo, aS hægt væri
aS koma þeim viS.
Strandmennirnir á isnum vissu
ekkert um þetta. ÞaS var ekki vert
aS segja þeim frá áformum, sem
áttu svo langt í land. En þeir vissu
aS björgunartilraununum var haldið
áfram og aS þeim hefSi ekki veriS
gleymt. Þeir misstu ekki vonina.
Framk. i næsta blaði.
„Tackling"-in mæld. — Eins og
kunnugt er, iffka Amerikumenn leik,
sem Rugby nefnist. Þaff er hrotta-
legur leikur, þar sem leikmönnunum
leyfist sitt af hverju. T. d. mega
þeir nota sínar eigin „tacklings", þ.
e. a. s. þeir mega kasta sér af öllu
afli á mótleikara sína. Sérstaklega
eru hinar svonefndu fljúgandi „tack-
lings" alræmdar, en þá kasta leik-
mennirnir sér lárétt á andstæffinga
sina af öllu afli, og veldur þaff
oft stórslysum effa jafnvel dauffa.
Myndin sýnir áhald, sem mælir
kraftinn i „trackling" teikmanna.