Fálkinn - 20.12.1946, Blaðsíða 10

10 JÓLABLAÐ FÁLKANS 1946
. . . . Iirakkarnir eru alveg eins og þau væru kom in beint úr undirheimum
setið auðum höndum, hún tifar létt og nettlega
um húsið í litskrúðugum stakknum og með
skrautmynstraða perlukragann. Hún er alveg ó-
missandi. Það verður að láta á iampana, jafna
kveikinn og fága glasið með mestu nærfærni,
elta skinnskóna handa allri fjölskyldunni, dytta
að skinnklæðunum, hugsa um ofnana, flá og
verka villibráðina----og svo ótal margt fleira.
Jólagrísinn, sem kom sem ofurlítill angi með
skipi yfir hafið frá fjarlægu landi, hefir orðið að
láta lífið. Nýtt slátrið er afbragðs sæigæti. Mán-
uðum saman hefir grísinn verið alinn og dekrað
við hann, og hefir launað allt umstangið með
því að dafna vel. Hann komst heilu og höldnu
i land; í Norður-Grænlandi verður að gjalda
varhuga við: það hefir komið fyrir, að grísinn
hefir sloppið, og í einuj vetfangi hafa hinir hálf-
trylltu, gráðugu en nauðsynlegu sleðahundar rif-
ið hann í sig og étið hann upp til agna. Sumir
hafa alið gæsir til jólanna — afbragðs tilbreyt-
ing frá sífeldri villibráðinni: snæliérum, rjúpum,
álkum, æðarfugli og öndum, sem allir heimta að
séu matreiddar með snilld ef þær eigi að heita
ætar.
Fisk er líka hægt að fá, stundum mikið úrval,
og þvílíkur fiskur! Sá sem ekki hefir etið is-
hafsþorsk, beint upp úr söltum firðinum, veit
ekki hvað þorskur er! Eða mannhæðarlöng lúð-
an, feitur og fjörefnaríkur karfinn, sem er dreg-
inn upp úr óradúpi og jafn gómsætur Grænlend-
ingum sem Dönum. Nógu er úr að velja: spraka,
grásleppa, hákarl, kræklingur, saltaður lax,
þurrkað lireindýraket, að maður ekki minnist á
hnossgætið: selaketsoð með viðbeininu i
nam — nam!
í lágreistum Grænlendingahúsunum er fólkið
fyrir löngu komið í jólahugleiðingar, hátiðin er
mesti fagnaður ársins og fegurst æfintýri snæ-
landsins. Það er notalegt og hlýtt i hreysunum.
Knud Oldendow:
Jól í Grænlandi
DAGARNIR eru orðnir stuttir í desember, nótt-
in víkur aðeins tvo tíma fyrir gráu rökkri.
Litlu grútartýrurnar loga allan sólarhringinn.
Hann er að rjúka upp á útsunnan þarna i þorp-
inu. Litlu húsin standa hljóð undir fannþökkt-
um hliðum fjallsins, grafin til hálfs undir hvitri
voðinni. Úr loftinu sallast stórar snjóflygsur, lík-
ar bómullarlögðum, og þekja ógreinilega slóðana,
sem liggja milli kofanna, þar sem hundarnir eru
að snudda í kring.
Bráðum er liriðin komin í algleyming, eins og
gusa gegnum sundið. Hús og girðingar liverfa i
elfu bylsins, það grillir í gafla eða glugga á stöku
stað, og stöku Grænlendingur sést olboga sig á-
fram stiginn og spyrna öxlunum i veðrið. Þeir
sjást ógreinilega, stakknum bregður fyrir, snjór-
inn þeytist i augun.
Öll grænlensku heimilin eru í jóla-önnum.
Það er langt síðan undirbúningurinn hófst,
bæði i húsum danska fólksins og í hibýlum og
hreysum Grænlendinganna. Það liggur í augum
uppi, hvar sem er í landinu, að varla er hægt að
finna heimili á öllum hnettinum með danskari
svip en einmitt hér. Andstæðurnar mætast: fólk
hefir ástundað að gera heimilið sem vistlegast
til þess að vega upp á móti auðninni og öllu þvi
stórbrotna, sem auganu mætir utan dyra.
Danska húsmóðirin á annríktt, bústjórnin er
ekki ósvipuð því, sem gerist á stóru sveitaheim-
ili heima. Hún verður að brugga og baka, þvo
og rulla. Hún heldur sig í síhlýju eldhúsinu,
sælustað heimilisins, þó að hvorki sé þar vatns-
krani né rafmagn, og alltaf þurfi að vera að
hugsa um olíulampana liðlanga vetrarnóttina. Oft
er langt í vatnsbólið, vatnið er sótt í skjólum eða
tunnum í ár eða vötn; og þegar allt er botnfros-
ið verður að þýða eða bræða klakamolana í
tunnunni i eldhúsinu.
Og undir jólin hefir verið nóg að hugsa. Svona
húsmóðir hefir engan matvörukaupmann, slátr-
ara, bakara eða grænmetissala, sem hún getur
simað til og skotist til fyrir næsta horn. Það sem
hún hefir í matinn er ýmist innlendar afurðir,
varan sem fæst i landsversluninni eða þá það,
sem fengist hefir samkvæmt eigin pöntun að
hciman. Það er hræöilegt að uppgötva að maður
hafi gleymt að birgja sig upp af einhverju nauð-
synlegu eða æskilegu, — þá verður maður ann-
aðhvort að véra án þess eða fá lánað hjá þeim,
sem betur búa. Þessar vörupantanir heiman frá
Danmörku eru sérstök vísindagrein, en reyndri
húsmóður skeikar varla er hún semur úttektar-
seðilinn. Nú þarf hún jólatréskraut og brjóstsyk-
ur, púðurkerlingar og jólanasl, gjafir handa heim-
ilisfólkinu, Grænlendingum og nágrönnum, ofur-
lítið jólavin og öl, dálítið af úrvals niðursuðu og
margt og margt fleira.
Búálfurinn, grænlenska vinnukonan, hefir ekki