Fálkinn - 20.12.1946, Blaðsíða 19

JÓLABLAÐ FÁLKANS 1946
19
skoðun ríkjandi aö tilrauna-
stöðin á Sámsstöðum sé fyrst
og fremst kornræktarstöð. Þeir
eru færri sem vita, að það eru
ekki síður grasræktartilraun-
irnar — og fyrst og fremst þær
— sem stundaðar voru á Sáms-
stöðum. Þegar þær tilraunir
iiófust minntist enginn á korn-
rækt, en sú skoðun var ríkj-
andi að hún ætli enga framtíð
fyrir höndum á fslandi, en
hinsvegar bæri að keppa að þvi
að komast að niðurstöðu um
Jivaða grastegundir hæfðu best
hverskonar jarðvegi og að kyn-
næta þær tegundir, sem best
reyndust, þannig að hændur
um land allt gætu fengið sem
hestar sáðtegundir til nýræktar.
Það má telja víst að Búnaðar-
félagið liefði aldrei veitt fé til
þess að gera tilraunir með
kornrækt eingöngu.
Tilraunastarfsemi á sviði
jarðræktar mun vera eitt marg-
þættasta verkefni, sem til er í
veröldinni, þvi að „aðilarnir’*
eru svo margir að árangrinum
eða árangursleysinu. Jarðveg-
urinn er ýmist votur eða þurr
og efnasamsetníng iians breyti-
leg. Þessi jurtin þrífst vel í
þessum jarðvegi en önnur í
hinum. Með framræslu er hægt
að breyta rakastigi jarðvegsins
og með áburði má auðga liann
að þeim efnum, sem hann vant-
ar og ákveðnar jurtategundir
þurfa. Því að jurtirnar liafa
eklci allar sama „matarhæfi"
öðrum verður gott af þessu efn-
inu en annari af hinu. Þá er
fóðurgildi jurtanna og mis-
jafnt, og sumar eru nægjusam-
ari en aðrar. Allir vita hve ís-
lensk veðrátta getur verið dutl-
ungal'ull og erfið stundum, og
liver álirif hún hefir á gras-
vöxtinn og á nýtingu lieyjanna.
Til þess að forðast grasbrest
velja menn að öðru jöfnu harð-
gerðar jurtir til nýræktar og
bera vel á. Og þannig mætti
lengi telja. Grasræktin hefir
verið rekin blindandi og liugs-
unarlaust i þúsund ár og land-
ið verið nitt niður jafn lengi.
En nú er það viöurkennt
með öllum þjóðurn, að ekki
verði komist af án þess að not-
færa sér reynsluvísindi nútím-
ans. Stórfenglegar framfárir
hafa orðið í hagnýtum vísind-
um á síðasta mannsaldri, og
eru alltaf að verða, og enginn
menningarþjóð getur án þess
verið að notfæra sér þetta, ís-
lendingar ekki síður en aðrir.
Nágrannaþjóðirnar hafa lengi
fært sér uppgötvanir vísind-
anna i nyt, ekki síst Danir,
enda þykja þeir standa fremst-
ir í flokki ailra þjóða að þvi
er búvisindi snertir.
En íslendingar héklu lengi
vel að vísindin, sem Jónas þó
fyrir meira en 100 árum, sagði
um að „efldu alla dáð“, ættu
ekkert erindi lil sín. Landið
væri svo sérstætt að það sem
ætli við annarsstaðar gæti ó-
mögulega átt við hér. Þetta get-
ur verið satt, en þá var einmitt
knýjandi nauðsyn að komast
að því hvað ætti við hér. Og
lolcs hefir ísinn verið brotinn.
Fyrir fimmtíu árum hefðu þeir
Gunnlaugur Kristmundsson, Há-
kon Bjarnason og Klemens
Kristjánsson allir verið taldir
falsspámenn og ef þeir hefðu
lifað fyrir 300 árum mundu
þeir allir liafa verið brenndir
fyrir galdra. Og þó höldum við
því fram að við höfum alltaf
verið menningarþjóð.
Islenskur landhúnaður er
elcki kominn úr kútnum ennþá.
Það sem byrjað er að gera lion-
um til umbóta er ekki viöur-
kennt nema af sumum og ég ef-
ast ekki um að margir telji
Klemens á Sámsstöðum t. d.
argan villutrúarmann í land-
búnaði. Svo rótgróin er van-
trúin á landiö.
III.
Tilraunaslarfsemin á Sáms-
stöðum er margþætt. Þar eru
ekki aðeins reynd ýmiskonar af-
hrigði af öllu venjulegu tún-
grasi og lcorni, lieldur einnig
hver tegund liæfi best hverjum
jarðvegi og hvaða áburð beri
að nota á hverjum stað og live
mikinn, til þess að ná sem best-
um árangri i hlutfalli við tilkostn-
að. Markið, sem fyrst og fremst
er stefnt að er þetta, að finna
á hvern liált jarðræktin geti
orðið liagfeldust, arðvænlegust
og áliættuminnst. Þarna er eklci
stefnt að því að setja met í upp-
skerumagni á ákveðnu flatar-
máli lands, með þvi til dæmis
að auka áburðarkostnað eða
annan tilkostnað fram úr hófi,
lieldur að því að finna hvern-
ig hægt er að framleiða sem
mest í hlutfalli við kostnaðinn,
og i öðru lagi að finna aðferð-
ir til að gera afraksturinn sem
tryggastan og árvissastan þó
að veðráttan verði óhagstæð.
Það þarf því enginn að furða
sig á þvi þó að tilraunareitirn-
ir á Sámsstöðum séu stundum
um 1100 talsins. En á hinu
furðar maður sig fremur, hvern
ig einn maður kemst yfir að
lialda skýrslur urn alla þessa
tilraunareiti, mæla gróðurmagn
þess, sem sett er i þá að vorinu,
rakann i jörðinni, halda ná-
kvæmar slcýrslur um veðrátt-
una og draga ályktanir af þeim
um álirifin, sem hún hefir á
gróðurinn á hverjum tima. Allt
þetta virðist fávisum leikmanni
ótrúle,gt. Og' þó hefir forstöðu-
maðurinn á Sámsstöðum tíma
til að ganga að venjulegri vinnu
með heimafólki sínu og það er
enginn asi á honum. Oft koma
forvitnir gestir til að tefja hann,
en hann lieyrist aldrei segja:
„Eg má elclci vera að þvi“, eins
og svo margir, sem alltaf eru
að flýta sér, en kunna ekki að
flýta sér hægt.
Það var ekki til að „brilliera“
eða vekja á sér eftirtekt, sem
Klemens lióf kornyrkjuna. Hún
var að hans áliti nauðsynlegur
liður i grasræktarhúskapnum.
Ilann hefir sýnt hvernig kenn-
ingin um sáðskifti reynist í
framkvæmd á íslandi. Hann
undirbýr jörðina t. d. undir
grasrækt með því að rækta á
henni korn, og mun mörgum
koma það einkennilega fyrir
sjónir. En mikið af þvi korni,
sem ræklað liefir verið á Sáms-
stöðum, er vaxið upp úr svo til
nýhrotnu landi og samt hefir
uppskeran verið svo góð, að
hún liefir oft farið fram úr því
sem gerist í hinum gömlu korn-
Kornið skoðað.