Fálkinn - 20.12.1946, Blaðsíða 11

JÓLABLAÐ FÁLKANS 1946 11
Oft er stofan ekki nema ein, borðstöfa, setustofa,
svefnherbergi og eldhús i senn. Með öðrum lang-
veggnum stendur eldstóin. Grútarlamparnir
varpa daufum bjarma yfir fólkið, sem situr á
rúmstokknum sinum, en rúmfötin liggja í böggli
við höfðagaflinn. Á virkum dögum sitja karl-
mennirnir við að bæta netin sín, en kvenfólkið
saumar eða annast eldhúsverkin. Myndir eru á
öilum veggjum. Víða sjást hinar alræmdu lit-
prentuðu myndir, oftast með efni úr biblíunni,
hanga innan um verulega fallegar myndir —
sumsstaðar eru myndir klipptar út úr blöðum,
límdar á vegginn. Þar eru fáklæddar filmudisir,
austurlenskir herkonungar og vestrænir stjórn-
málamenn í einum lirærigraut, innan um flug-
vélar, hraðlestir brýr og bíla, grímudansleiki og
hersýningamyndir, en eigandinn skilur ekki orð
af tekstanum sem fylgir.
Allir eru gripnir af jólahátíðinni eins og börn.
Gjafir eru búnar til, karlmennirnir skera út háls-
men eða langar perlufestar úr rostungstönn eða
öðru grænlesku fílabeini, konurnar sauma hettu-
stakka og perlukraga, lita skinnstakka sterkum
litum og gera listræna hluti úr smáum, marglit-
um skinnpjötlum. Helst á maður að vera í nýjum
búningi, frá hvirfli til ilja. Því að jólin eru mesta
samkvæmishátíð Grænlendinga, og skartið í sam-
kvæmum er þáttur út af fyrir sig. Fólk fer í
búðina, en það sem mest er sótst eftir eru sjald-
gæfir hlutir úr silki og klæði, sem danska fólkið
sést nota, og svo blúndur og skartgripir.
Um nokkurt skeið hafa börnin verið á stjákli
í húsagörðunum, í hlýjum skinnstökkum og með
kertislukt i liendi þegar veður hefir verið til
þess. Ljósið flöktar og endurspeglast kynlega í
ísdrönglunum undir þakskegginu og lýsir upp
kringluleitar og glaðlegar ásjónurnar á krökkun-
um og hundskinnsbryddingarnar á ermunum.
Krakkarnir gæta þess vel að brenna ekki skinn-
klæði sin, sem eru eldfim vegna fitunnar, en
stundum kviknar þó í smokk eða jaðri og kemst
þá allt í uppnám. Krakkarnir eru alveg eins og
þau væru komin bcint úr undirheimum, þar sem
þau eru að skjótast í myrkrinu.
Þau hafa óspart fengið forsmekk að jólagleð-
inni. Strax um morguninn hafa þau heimsótt
dönsku húsin og fengið óvenjulegar gjafir, siðan
haldið áfram til ættingja og vina; þar fá þau
kandís og gráfikjur, svo að vasaklútshnýtið fer
sístækkandi, en munnur og kinnar gljá af sykur-
leðjunni.
Það fer að koma værð yfir embættismanna-
skrifstofurnar: landfógetinn leggur síðustu sím-
skeytin í bréfahlaðann, nýlendustjórinn og
„assistentarnir“ liafa lokið jólaösinni og fyrir
löngu afgreitt allar vörusendingar, sem áttu að
komast leiðar sinnar fyrir jólin. Læknirinn geng-
ur stofugang á spítalanum og óskar þess um-
fram allt að nú komi engin húðkeips- eða sleða-
maður til að sækja sig i margra milna ferð að
heiman.
Sumir hafa fengið dönsk jólatré með síðasta
skipi, en flestir smiða sér jólatré; bora göt á sí-
valning og stinga i þau „greinum" og þekja þetta
með einiberjalyngi. Þetta getur verið mjög lag-
Iegt og jólatréð skartar þegar kertin, pappirs-
körfur, glitþræðir og glerkúlur er komið á það.
Svo líður að kirkjuferðinni. Klukkurnar kalla
Dani og Grænlendinga saman til helgra tiða, til
að hlusta á hinn gamla og síunga gleðiboðskap
og syngja jólasálmana. Ilringingin hættir — og
rétt í svip virðist likast og þorpið sé dautt.
Hvergi sést nokkur lifandi vera, ekkert nema
þögul fjöllin við grásvart hafið, sem gjálpar við
sker og nes. í Ijósaskiflunum er erfitt að greina
skil himins og fjallabrúna; blýgrár sjórinn faðm-
ar hrönnina í fjöruborðinu og alla ísdrönglana,
sem hanga eins og silfurkögur eftir endilöngu
flæðarmálinu. Söngurinn heyrist úr kirkjunni.
Við sameiginlegu guðsþjónustuna á aðfangadags-
kvöld er málið eklci til neins baga, hvorki fyrir
sálmasönginn, ræðuna eða rítúalið. Grænlending-
urinn getur sungið fallega og af tilfinningu. Hann
er söngelskur og liefir hljómfagra rödd, er nýtur
sín vel í margrödduðum kór. Helgisiðirnir fara
fram eftir danskrí fyrirmynd, sálmarnir eru
endurliljómur danskra sálma, þó að á siðustu
tímum hafi að vísu innlend sálmaskáld og laga-
smiðir lagt sinn skerf til sálmabókarinnar. Kirkj-
an er hlý og björt — fjöldi af kertum lýsir upp
prédikunarstólinn og altarið, skurðmyndirnar
og stólaraðirnar. Meðhjálparinn er í svörtum
hettustakk og dökkum skinnsokkum með svartri
bryddingu, og stjórnar söngnum. Organistinn
leikur á bljóðfærið, sem stendur frammi á gólf-
inu. Sálmarnir liafa fyrir löngu útrýmt hásu
gauli særingarmannanna og bumbuslættinum ó-
liugnanlega. Presturinn talar, — guðspjallið lesið
á grænlensku og kemur svo einkennilega við
eyra en þó finnst manni það svo viðkunnanlegt.
Danirnir syngja sálmana á dönsku en aðrir á
grænlensku: hin sérstaka liamingja jólanna gríp-
ur alla og skapar frið og samræmi. Það kippir
sér enginn upp við barnakliðinn. Fólk er fyrir
löngu orðið vant kliðnum, sem ávallt er sam-
fara smábarnahóp. Mæðurnar skilja börin nefni-
lega aldrei eftir heima heldur fara með allan
hópinn í kirkjuna, en það tekur enginn til þess,
jafnvel þó konurnar gefi börnum brjóst i miðju
guðspjallinu. Það glamrar i perlufestunum og
sumir missa sálmabókina á gólfið, en hvað er
að fást um slíkt. Aö endingu kemur kirkjufólkið
í einni torfu niður kirkjuhólinn, og nú fer að
lifna yfir þorpinu aftur.
Nú er kveikt á kertum í öllum gluggum og
þessi upplýsing gerbreytir að heita má útliti
alls þorpsins og ný útsýn birtist á furðulegasta
hátt. Á dönsku lieimilunum er jólahaldið af-
staðið. Skál fjarstaddra vina hefir verið drukkin,
og svo hin erfiða, bitra skál barnanna, sem eru
í Danmörku og er svo mikið saknað, daglega
saknað en þó aldrei eins mikið og á jólunum.
Það er versta hliðin á verunni i Grænlandi, að
börnin eru tekin frá foreldrunum og verða að
verða eftir einmana, til þess að ganga á skóla.
Jólabréfin, sem hafa verið lögð til hliðar, eru nú
tekin fram aftur og lesin upp aftur og aftur, og
jólagjafirnar, sem komu með síðasta skipi, eru
grannskoðaðar og dáðar. Það fer að líða á kvöld-
ið, loftslceytastöðin er lolcuð og fleiri skeyti koma
ekki. Það er slökkt á kertunum , stjökum og
Ijósakrónum. Hugurinn hvarflar heim með ó-
mótstæðilegum krafti, maður reiknar út mismun-
inn á klukkunni — hvað skyldi það nú vera að
gera, fólkið heima? Og svo kemur nóltin og
breiðir þreyttum út faðm sinn. En í Grænlend-
ingahúsunum er vakað lengi, jólin eru kaffi-
drykkjutími fram úr öllu hófi.
En þegar langt er liðið á nótt, árla morguus,
vaknar maður af svefni. Úti fyrir heyrist lágur
kliður mannamáls og marr i snjónum, af fóta-
taki margra manna. Og allt í einu er farið að
kyrja jólasálma margraddaða fyrir utan glugg-
ann. Á norðurhimninum eru flögrandi norður-
ljós — þau vindast saman eins og voð og þekja
þess á milli allan norðurhimininn með Ijósfeldi
sinum. Síðustu tónarnir deyja út, gluggunum er
lokið upp og maður óskar Grænlendingunum
gleðilegra jóla og þakkar þeiin fyir jólakveðjuna
og býður þeim inn upp á kökur, súlckulaði og
gráfíkjur, eða þá ölglas og vindil. Siðan halda
þeir áfram syngjandi að næsta húsi. Þessi fallegi
gamli jólasiður syngjandi hóps við liúsin, á
hljóðri jólanóttinni og á nýársnótt, hefir geymst
í Grænlandi allt fram á okkar daga. Og sá sem
hefir legið vakandi norður þar og lilustað á
þessa töfrandi og frumstæðu hljómleika, langt
frá másandi bifreiðum, ískrandi sporvögnum og
ys og þys stórborganna, gleymir aldrei þessu æf-