Fálkinn - 14.03.1947, Blaðsíða 5

F Á L K I N N
5
aftur. Eða: hugsjóiiir þeirra koma
aftur.
Hann hnipraði sig upp í horn-
ið á sófanum með annan fótinn
undir sér, en dinglaði hinum fæt-
inum. Rennilásinn á inniskónum
var opinn. Hann hafði beðið Wat-
son um að koma með hressingu
lianda mér. Sjálfur tók hann sér
pinulítið glas með einskonar gul-
brónum líkjör. Hann hélt glasinu
milli fingurgómanna eins og ilmandi
blómi. Stundum bandaði fiann liend-
inni eins og' hann héldi á taktstokk.
Samtalið barst að hermönnunum,
sem höfðu verið í striðinu. Hvernig
mundi fara um félagsmáladeilurnar
og hvaða áhrif mundu liermenn-
irnir hafa á stjórnmál Bandaríkj-
anna?
— Hver og einn hermaður er
hættulegur, sagði Chaplin og renndi
augunum eins og liann horfði í
fjarskann. - Eg hefi alltaf verið
hræddur við liermenn. Eina vonin
er að þeir sem koma heim af víg-
stöðvunum telji sig ekki hermenn
heldur bara manneskjur. Hver styrj-
öld rænir manninn nokku af sál
hans, rífur niður hluta af mann-
eskjunni. Það er harmsaga æsku
okkar, að hún liefir neyðst til að
afneita sjálfri sér, afneita þvi mann-
lega, til þess að lýðræðið skyldi
fá að lifa. Nú verðum við að hjálpa
hinum ungu til að endurskapa í
sjálfum sér það sein þeir hafa misst
sem manneskjur. Við verðum að
gefa þeim aftur trúna á það að
þetta að vera manneskja er allt og
sumt.
Eg er hræddur við nöfn, svo sem
„ex-hermaður“ eða „veteran“. Það
er stimpill, sem einangrar viðkom-
andi frá öðrum. Eigum við ekki
heldur að lofa þeim að gleyma, að
þeir hafi nokkurntíma verið fyrir
utan rás hins eðlilega lífs?
Hann stóð upp og sneri bakinu
að opna enska arininum, þar sem
rauðir logar teygðu sig upp úr
kolunum. Andlit lians var svo ein-
staklega lifandi. Grunntónninn var
bjartur. Allt frá honum var við-
kvæmt og bjart.
Svo gekk liann að bókahillunni
og tók postulinsmynd, sem stóð þar.
Eg horfði á allar rókkokobrúðurnar.
Löng röð af dansandi verum í græn-
um, bláum og gylltum búningum.
- f stofunni var ekki önnur birta
en fölt ljós frá lampia með hvítri
hlíf.
Rödd hans var jafn mjúk eins
og þetta daufa ljós.
— Ameríka er stór, sagði hann
eins og liann væri að tala við postu-
línsbrúðuna, sem liann liélt á i
hendinni. - Stór í æsku sinni, stór
í heiti sínu. Hvergi í heiminum
eru gerð jafn mörg afglöp, ekkert
land er í senn jafn grimmúðugt og
milt. - En hér er allt svo ungt enn-
þá. Það sem Amerika liefir gert fyr-
ir frelsið fer langt fram úr þvi,
sem aðrir hafa gert. Jafnvel Frakk-
land - móðir frelsisins! En bíðið
þér i hundrað ár, þá er Amerika
orðin það sem um munar! Við
höfum olckar bakhús, við höfum fá-
tæktina í Suðurrríkjunum, en land-
ið hefir hingað til liugsað of mikið
um að græða peninga og vanrækt
að skoða sig sjálft. Hér hefir ekki
verið nein lína - ekki nein stefna.
Bandaríkin hafa verið blind í öllu
almætti sínu. Margir hugsuðu um
það eitt að nota landið - þeir gáfu
sér ekki tima til að lifa. - Lítið þér
bara á hvernig auglýsingarnar með-
fram fallegu vegunum okkar eyði-
leggja fegurð landsins - allt fyrir
dollarann! En látlaust fólkið - það
er liér til að lifa. -Það elskar landið
af því að það hefir stritað fyrir nð
gera það að sinu landi.
Margir tala um mig og segja:
hann er ekki ameríkanskur borgari!
Mér finnst ég ekki þurfa nein skjöl
til þess að vera Ameríkumaður.
Pappírinn gerir engan að samborg-
ara. Eg er Ameríkumaður blátt á-
fram af þvi að ég elska þetta land!
Tilviljun réði því að ég fæddist í
fátækrahverfi í London. En ég' hefði
%ins vel getað fæðst í Indlandi eða
Síberiu. Eg finn ekki á mér að ég
teljist til neinnar sérstakrar þjóðar.
Eg er bara svolítið brot af mann-
kyninu. En ég finn ekki á mér að
ég sé i ætt við neina ákveðna þjóð.
Eg hefi ferðast um allan heim-
inn. Og allstaðar var ég lieima, lijá
mér. Eg komst að raun um. að alls-
staðar hafði fólkið sömu viðfangs-
efnin - í Indokína, i Japan og Ev-
rópu. Hversvegna tölum við svo
mikið um mismunandi þjóðir. Sjá-
um við ekki hvernig veröldin verð-
ur minni og minni! Sagan er ekki
aðeins vaxtarauki, hún er líka „kon-
sentration". Útvarpið, talsími og
flugvélar hafa afmáð landamærin.
Við þurfum sænskt stál, finnskan
nikkel i þjóðarbúið. Við erum hag-
fræðileg heild. Og við erum andleg
heild líka.
Þegar ég kom liingað var ég' Eng-
lendingUr. Nú er veröldin min trú-
arjátning. Innst inni er allt fólk
eins. - Frumbyggjarnir á Bali liafa
sömu drauma og ég. Amerikiunað-
ur - hvað er það? Eg er livorki
Ameríkumaður né Breti. Hversvegna
ekki eins vel Hindúi eða Inkai.
Fólk segir líka: Chaplin er Gyð-
ingur. Eg liefi aldrei afneitað upp-
runa mínum og heldur aldrei tran-
að honum fram. Eg er manneskja
- er munurinn þá nokkur? Verð
ég minni eða stærri?
Mér finnst ekki rétt að senda Gyð-
ingana til Palestinu. Hversvegna þá
ekki að senda kaþólska til Róm?
Bandaríkin ættu að vinna að þvi,
að engin lijóð sendi ákveðinn þjóð-
flokk á burt og greini liann frá
öðrum. Ef það verður hefir styrj-
Hver er maðurinn? Chaplin i hlut-
verki einrœðisherrans i kvikmynd-
inni: .,The Dictator".
En kvenlgt! — Polly Fairlough
heitir hún konan að tarna. Hún er
gamall heimsmeistari í hnefaleik og
hefir barist í National Sptorting Clnb
i London. Og ekki vantaði áhugann
hjá henni, þ.vi að hún barðist stund-
um 100 lotur á einuin degi. Nú
er hún gömul og grá fyrir hærum
og löngu hælt að keppa, en samt
hefir hún ekki gleymt hnefaleikunum
og lítur oft inn í œfingasalina. Hér
sést kella gefa Tommy McGovern á
hann. Tommy er efnilegur breskur
hnefaleikari í léttvigt.
öldin orðið árangurslaus. Gyðingar,
sem fæddir eru í ákveðnu landi,
t. d. Þýskalandi eða Póllandi, eiga
sama rétt til að lifa þar eins og
aðrir. Þeir eiga fæðingarétt og lífs-
ins rétt. Við megum ekki gera Pale-
stinu að fangabúðum fyrir Gyðinga.
Að flytja Gyðinga á burt er sama
sem að gera Gyðingamálið að vand-
ræðamáli. Eg veit að margir Gyð-
ingar hafa orðið þessum áróðri að
bráð. Óafvitandi hafa þeir smitast
af Gyðingaandúðinni og skammast
sín fyrir sjálfa sig og sína eigin
þjóð. Af öllum harmsögum vorra
tíma er. jæssi máske verst. Gyðing-
ar reyna að flýja sjálfa sig, grafa
sjálfa sig, lirækja á sjálfa sig. Svo
eftirminnilega tókst Hitler að eitra
heiminn að hinir ofsóttu vilja nú
ofsækja sjálfa sig. Þeir sem eru
hýddir hýða sjálfa sig.
Þegar Chaplin talar um þetta verð-
ur hann fölur af geðshræringu og
skjálfraddaður. Ekki af reiði heldur
af liryggð. Það er kvíði í orðunum.
Hann stendur með bakið að arn-
inum.
Svo fer hann að segja frá sinni
eigin ævi. Hann segir frá sorprenn-
unum i Eastend í London, þar sem
liann ólst upp. Móðir hans átti einu
skóna, sem til voru á heimilinu.
Börnin fengu að nota þá til skiptis
til þess að ganga til næstu hjálpar-
stöðvar, sem útbýtti ókeypis mat.
Stundum voru engin lmsgögn á
heimilinu. Allt var veðsctt. En þau
héldu alltaf einni stoppdýnu. Það
voru lög um það í Englandi, að
fátæklingar mættu lialda eftir dýn-
unni.
Hann segir með mikilli hrifningu
og aðdáun frá móður sinni. Hún
hafði verið leikkona.
— Ilún var meiri listamaður en
ég get nokkurntíma orðið, segir
hann. Og liún gerði allt fyrir börn-
in sin. Stundum fékk hún lánaða
peninga til þess að geta leigt sér
saumavél. Hún saumaði kolapoka.
Undir eins og poki var búinn fóru
börnin út til að selja hann.
Árið 1919 komst Chaplin til Am-
eríku. Ferðaðist um með sirkus.
Það var áður en Chaplins-fígúran
varð til. Hann var venjulegur trúð-
ur mélhvítur á hörund og með rautt
nef. Á þessum árum lærði hann að
þekkja land og þjóð.