Fálkinn - 27.06.1947, Blaðsíða 4

4
F Á L K I N N
Orustan
við Crecy I
346
mundi sjálfsagt gleymd flestum, ef sagan gerði
hana ekki fræga með því að fræða okkur um,
að þar voru fallbyssur notaðar. Síðan eru lið-
in rúm sex hundruð ár.
SAGiAN endurtekur sig, og
það gerði hún sannarlega
í júní 1944, er bandamenn
gerðu innrás á meginland Ev-
rópu. Að vísu var landgangan
í liundrað ára slríðinu, sex
hundruð árum áður, ekki sam-
bærileg við innrásina 1944, en
á mælikvarða þeirra tíma var
hún merkisviðburður, sem mik-
ið var talað um, þrátt i'yrir hlaða
leysi og útvarpsleysi.
Það var vel búinn her tutlugu
og fimrn þúsund manna, sem
Játvarður Englakonungur flutti
suður yfir Ermasund. Meiri liluti
hans var hogaskyttur, a'.ls fimm-
tán þúsund, hitt voru riddarar
og þjónar þeirra. Bogaskytturn-
ar voru bændur úr sveitum og
horgum Englands, frjálsir menn
— yeomen, svonefndir — og
horgarar. — Með kappmótum
liöfðu þeir verið örvaðir til að
iðka bogalistina af kappi, enda
voru þeir vel bogfimir. Konung-
ur veitti jafnan verðlaun þeim,
sem hlutskarpastir voru á þess-
um mótum.
Herferðin hafði verið undir-
húin út í æsar. Játvarður liafði
gert sig viðbúinn því að frönsku
liændurnir Iegðu eld að bæjum
sinum og horgunum, og þess-
vegna liafði hann með sér timb-
urhús suður yfir sundið. Þau
höfðu verið smíðuð í Englandi
og reist, síðan var hver spýta
merkt og húsin tekin sundur.
Sænsku og finnsku timhurhús-
in, sem nú er verið að selja lil
annarra landa, eru því ekki nýtt
fyrirbrigði.
Og svo hafði enski herinn með
sér nýtt, merkilegt leynivopn.
Þetta var i hundrað-ára-styrj-
öldinni. Frakklandskonungur og
Englandskonungur börðust um
réttinn til frönsku krúnunnar, þ.
e. a. s. annar harðist fyrir að
halda lienni en hinn fyrir að ná
henni. Báðir þóttust eiga erfða-
rétt til krúnunnar.
Og báðir höfðu rétl fyrir sér!
Eða hvað segir sagan? En eigin-
lega snerist deilan fyrst og
fremst um eignir Englakonungs
í Vestur-Frakklandi. Og Játvarð
grunaði, vafalaust með réttu, að
lénsherrann hefði í hyggju að
leggja þessi lén undir frönsku
krúnuna. Því varð hann að af-
stýra. Og besta leiðin til þess
að tryggja yfirráðin yfii jiessu
mikla léni, var auðvitað sú að
íaka frönsku kórónuna og setja
hana á kollinn á sjálfum sér,
og verða sinn eigin lénsherra
yfir ensku eignunum í Frakk-
landi.
Svo hófst striðið. Einn af
fvrstn dögunum í júni 1346 gekk
enski lierinn á land á skaganum
við Cherbourgh og lagði Caen
undir sig. Síðan var haldið suð-
ur í Frakkland. Herinn stefnd'
til Parísar.
Úr turnum Notre Dame og
annarra kirkna var liægl að sjá
reykina frá varðeldum Englend-
inga. En nú tók franska riddara-
liðið sig upp -— 110 þúsund
manns. Tutlugu og fimm þús-
undir Játvarðar mjökuðust und-
an til hafs, en franski lierinn
sækir á eftir og býst til orustu
gegn óvinunum, sem voru inarg-
falt mannfærri.
Og svo lénti jieim saman við
Crecy, laugardaginn 26. ágúst.
Kvöldið áður var Filippus
Frakkakonungur kominn lil
Abbeville, og snemma á laugar-
dagsmorgun fer hann í St. Pét-
urskirkjuna við klaustrið þar.
í fylgd með honum er greifinn
aí Flandern, sá sem borgararn-
ir í Gent og Briigge ráku frá
eignum sínum. Hann hafði sem
sé lilýtt þeirri skipun konungs
að stöðva allan ullarinnflutning
frá Englandi til bæjanna í Fland-
ern. En jiað bann hafði gerl
íbúa þessara bæja atvinnulausa.
.Tacoh af Artevelde tók þá að
sér forustu bæjarbúa og þeir
ráku greifann burt. En hinsveg-
ar kynokuðu Jieir sér við hinu:
að lilýða skipun Játvarðar um
að fara í stríðið með lionum og
gera Flandern að bækistöð hern-
aðar gegn Frakklandi. Þeir svör-
uðu þeirri kröfu svo, að þeir
teldu sig ennþá bundna þeim
hollustueiði, sem jieir hefðu.svar-
ið Frakkakonungi, enda þótt jjeir
hefðu rekið greifa lians af liönd-
um sér; en svo bættu þeir við:
— Hefðuð Jiér, sire, verið kon-
ungur Frakklands, þá hefðum
við lilýtt yður í einu og öllu,
eins og lilýða ber lénsherra sin-
um!
Jálvarður skildi þetla svo, sem
þeim væri ekki á móti skapi að
verða þegnar lians, og nú lét
hann setja frönsku liljurnar
þrjár í gunnfána sinn. Hann
Jióttisl eiga eins mikinn rétt
til konungsdóms i Frakklandi
og Filippus frændi lians! Lýsti
hann hátíðlega yfir þessu á
fundi i Gent.
Játvarður er lierra Vestur-
Frakklands, Bæirnir í Flandern
stvðja hann. Og nú ætlar liann
að verða koungur í París og
herra alls Frakklands.
Gremjan sýður í Filippusi.
Hann sárlangar til að tukta
frænda sinn til, og helst reka
liann og Iierinn hans i sjóinn.
Hafði liann ekki liðstyrk til þess?
Hér er liann staddur með ridd-
aralið sitt, aðalinn franska, sem
getur lagt til ógrynni af hermönn
um. Þarna er líka greifinn af
Lothringen, einn af bandamönn-
um lians, og þarna fyrir hand-
an, milli greifans af Blois og
greifans af Alencon, ríður Jó-
hann gamli Bæheimskonungur.
Ilann starir blindum augunum
framundan sér Jiegar verið er
að hjálpa Iionum af hestbalci,
og gengur svo með hinum inn
í hálfrökkur kirkjunnar, en org-
eltóna og kórsöng leggur á móti
þeim, ásamt ilm af reykelsi,
hlandaðan rotnunarlykt sem
leggur upp af líkunum undir
kirkjugólfinu.
En úti er að birta af degi. Sól-
in kemur upp. Það gljáir á vopn
og þytur og kliður heyrist frá
hermönnunum á götunum. —
Margar herdeildir fara út úr bæn
um en nýir skarar streyma í sí-
fellu inn í hann. bæði riddarar
og fótgönguliðið, aðalsmenn með
stórar sveitir og leiguhermenn,
svo sem hogaskyttur frá Genua.
Þeir komu til Abbeville um miðj-
an dag og eru þreyttir eftir að
hafa gengið alla nóttina og það
eina, sem Jieir óska er að fá að
livíla sig. En greifinn af Alencon
í'íður til J>eirra og skipar þeim
að lialda áfram, því að nú sé
konungurinn farinn úr hænum.
Filippus konungur liefur hald-
ið af stað ásamt liði sinu undir
eins eftir messuna, klukkan álta
um morguninn. Hann riður liægt
til jiess að verða hernum sam-
ferða. Njósnarar, sem hann hef-
ir sent á nndan sér, koma lil
baka og segja frá því, sem þeir
liafa séð: Konungurinn af Eng-
landi liefir setl herbúðir nokkrar
mílur undan, ekki langt frá
skógarjaðri. Og í jaðrinum lief-
ir hann látið aka saman öllum
vögnum og gera úr því virki og
sett alla hestana þangað og verð-
ur ekki annað séð en allir eigi að
herjast fótgangandi. Filippus
konungur verður foi'viða á Jiess-
um tíðindum og finnst Jiau und-
arleg. Njósnararnir segja enn-
fremur frá því, að Jieir liafi
komist mjög nærri Englending-
um og segjast liafa liorft á að-
farir þeirra af hæðarbrún stutt
frá, svo að Jxeir liljóti að liafa
sést, en Englendingarnir liaí'i
ekkert lxirt um að senda menn
lil að drepa J)á, Jió að Jxeim hafi
átt að vera það í lófa lagið. —
Bögaskytturnar höfðu setið á
grundinni með bogann og stál-
hjálminn íyrir framan sig, og
verið að livíla sig.
Þetta er allt og sumt, sem
njósnararnir gela frætt á. Greif-
arnir, sem fylgja konungi, eru
í óvissu um, livaða ráð þeir
eigi nii að gefa honum. Her-
fylkingarnar líða stanslaust á-
fram. í fylkingum Genuamanna
er ókyrrð, og Jieir ræða saman
af kappi er þeir ganga hjá. Á
eftir Jieim liýllir undir gunn-
fána greifans af Alencon og
greifinn sjálfur kemur riðandi
og er að tala við höfuðsmann
Genuamanna. Höfuðsnxaðurinn
reynir, með auðnxjúku orðalagi,
að gera greifanum skiljanlegt
að nxenn sínir séu slaðuppgefn-
ir og eigi lítið ei'indi í orustu
fyrr en Jxeir liafi hvílt sig. En
greifinn reiðist og vísar orðum
Iians á bxig, og hann er enn
reiður Jiegar liann keixxur aftur
61 konungsins: — Já, gagn höf-
um við af Jiessum skríl, sem
ætlar að svíkja þegar mest ríð-
ur á! — Jóhann konungur blindi
svarar rólega: — Það er satt
Jieir liafa lítið i orustu að gera,
jafn þreyttir og þeir eru. Og liæði
liann og fleiri ráða konungi til
þess að tjalda lxerbúðum og ráð-