Fálkinn - 23.01.1948, Blaðsíða 2

2
FÁLKINN
Fróðlegur sýnistaður:
Ketubjörg við Skagafjörð
ABRAHAM LINCOLN. Nýlega
fannst mynd, sem enginn vissi að
væri til, af hinum fræga forseta
Bandaríkjanna, Abráham Lincoln,
sem gerði nafn sitt ódauðlegt í
sögunni með því að afnema þræla-
hald i Bandaríkjunum.
DAVID MONTGOMERY heitir
sonur Montgomerys marskálks. —
Hann er hermaður, og tálinn mjög
efnilegt liðsforingjaefni. Á sér-
stöku prófi, sem háldið var meðál
liðsforingjaefna í Bretlandi, varð
David liæstur. Verðlaun hans voru
„heiðursbeltið“ svonefnda, og sést
Montgomery, faðir hans, hér
spenna béltið um mitti Davids. —
En David verður að stefna hátt,
ef hann ætlar sér að ná frægð
föður sins.
MENN SEM MUNAST.
Enskt blað „New Chronicle"
hefir spurt ýmsa hvaða menn af
þeim sem nú lifa muni verða mun-
aðir eftir liundrað ár. Einn svar-
andinn nefndi Churchill, Stalin
Gandlii, .Bernliard Shaw, Einstein,
Eisenhover, Chaplin, Sibelius og
Augustus John. Bernliard Shaw
svaraði: Það er enginn vafi um
menn eins og Sibelius. En það er
flónska að lialda að „gentlemen"
eins og Churcliiil lifi í minni manna
eftir 100 ár. — Meðal annarra sem
nefndir liafa verið eru Noel Cow-
ard, Richard Strauss, Jack Dempsey
og Picasso.
I.
Á eynni Martinique, fyrir
vestan Mið-Ameríku er eldfjall,
1350 m. hátt, sent kennt er við
sjálfa jarðeldagyðjuna, Mont
Pelée. En við rætur þess fjalls
er bærinn St. Pierre, þar sem
ibúatalan var í ársbyrjun 1902,
30000. Allt fólkið í þessum bæ,
að tveim einum undanteknum,
fórst er fjallið gaus, 8. maí
1902. Varð það með þeim liætti,
að í slað þess að eldstrokan
stæði beint í loft upp, eins og
vanalegt er, tók Iiún stefnu ská-
halt niður á við og niður yfir
bæinn.
Önnur gosstroka nokkru síð-
ar, drap alla íbúa sumarbú-
staðahverfis þar í nágrenni,
1200 að tölu.
Þegar fjallið var athugað
eftir fyrra gosið, sást að mikil
breyting var á orðin. f gigopið
var nú kominn grjóttappi
feiknamikill, sem gnæfði 350
m. upp yfir gígbarminn. Það
var þessi tappi sem því olli, að
gos þetta liafði ox-ðið með slík-
um firnum. Storkið hraun hafði
fyllt gíggöngin, og gosið ekki
megnað að sprengja þann tappa
alveg burtu úr gígnum, heldur
aðeins að lyfta honum þetta
upp fyrir gígbarminn. Og er
þó að vísu þessi lyfting vel lög-
uð til þess aið oss vaxi í aug-
um hvetsu geysilegt oi’kumagn
liefir þarna veiáð að verki. En
auðskilin afleiðing þess að
tappinn var þarna fyrir, varð
sú, að eldstrokan tók stefnuna
niður á við, með þeim ógui-
legu afleiðingum sem áður er
sagt.
II.
Ilér á landi er staður, sem
mjög fi-óðlegt er að skoða til
skilnings á hinu hræðilega
gosi á Martinique 1902. Er það
þar sem heitir Ketubjörg, vest-
an við Skagafjörðinn. Þorv.
Thoroddsen hélt að þarna væri
eldci um annað að í’æða en
vanalegan blágrýtisgang —
sprungufyllingu er jarðfræðing-
ar nefna þannig — en þarna
er þó að sjá það sem miklu
fróðlegra er og sjaldgæfara. í
Ketubjöi-gum höfum vér fyrir
oss eins og þverskui’ð af
uppgöngubrunninum undir eld-
fjalli, sem gosið hefir fyrir
mjög löngu, sennilega mun
.neira en 100000 árum. Ekki var
Skagafjörður til þegar þarna
gaus, og elduixpvarpið eða mó-
bei'gsfellið með gígnum, sem
þarna hefir einu sinni verið,
hefir „tímans tönn“ að meslu
nagað burt. Þórðarhöfði liinu-
megin fjarðar, er rúst eldfjalls
frá sömu gosöld, og liefir það
að vísu verið mun stærra en
Ivetufjallið; en þó er rústin sú
ekki eins fróðlegur sýnistaður,
m. a. vegna þess að þverskurð-
urinn í Ketubjörgum gei’ir oss
svo ljóst, hverjar muni hafa
verið ástæðurnar til þess að
svona skaðlega gaus á Martini-
que, 1902. Þarna er í hinum
forna gosbrunni blágrýtishraun-
tappi mjög skásneiddur, og
augljóst, að ef enn yrði gos á
sama slað, og nógu aflmikið
til að losa um tappann og lyfta
lionum eitthvað upp, en ekki
til að sprengja liann burt, þá
er mjög líklegt að fara mundi
eins og í Martinique, gosstrok-
an sem kæmi beint neðan að,
mundi vegna liallans á tapp-
anum verða að hrej'ta um
slefnu, á þá leið sem þar varð,
og svo mikið tjón hlaust af.
Það er íhugunarvert, að svo
ógurlegt sem þetta gos var, á
Martinique, þá olli það þó ekki
líkt því eins miklum hörmung-
um og þódeilissprengjan sem
varpað var á Hiroshima í
Japan, 43 árum seinna. En ekki
má gleyma þvi, að sprengja sú,
ásamt þeirri sem varpað var á
Nagasaki, kom þó, með því að
flýta til muna fyrir endalok-
heimsstyrjaldarinnar, i veg fyr-
ir margtfalt meiri liörmungar
en þær sem af sprengjunum
hlutust — að því er segja þeir
sem lielst virðist mega treysta
til að vita hið rétta í þessu efni.
En þó er það ekki sania sem
að bætt hafi verið böl þeirra
sem fyrir þódeilissprengjunum
urðu. Er þannig þar sem hel-
stefnan ræður, að um fullkomn-
ar bölvabætur er aldrei að
ræða.
III.
Síðasta árbók Ferðafélags
Islands, flytur, eins og kunngt
er, lýsingu Skagafjarðar, eftir
Hallgrím Jónasson kennara. Er
það mikið rit og prýðisvel af
hendi leyst. En þó verður að
telja það galla, hve mjög jarð-
fræði liéraðsins hefir orðið út-
undan hjá höfundinum.
Kom mér til hugar að rita
þessar línur, af því að Ketu-
björg eru nú einmitt svo stór-
Giuseppe Saragat, foringi hæg-
fara jafnaðarmanna á Italíu.
Iiann situr nú í ítölsku stjórn-
inni.
Skemmtileg fjölskylda. — Það
er algengt um hörn listamanna,
að þau feti í fótspor foreldra
sinna. Þannig er það líka um
börn skopleikarans Coco. Sex
þeirra taka þátt í leiksýningum
lians. Iíér sést Coco með 2 son-
um sínum í skemmtilegum
gervum.
*****
IIEIMSMEISTARINN
í plægingum mcð dráttarvél, Fred
Timbers frá Ontario, kom nýlega
til Brctlands. Þar á hann að kcppa
við besta dráttarvcla-plæingamann
Breta um heimsmeiStaratignina.
Bretar hcnda á það scr til hugguu-
ar að dráttarvélin, sem Timbers
notaði er hann vann heimsmeistara
tignina vestra, er smíðuð i Man-
cliester.
merkileg frá jarðfræðilegu
sjónarmiði, og auðvelt fyrir
menn að skilja það sem liér er
getið um, þegar aðeins hefir
verið á það bent. En ég liefi
sleppt að minnast á ýmislegt
sem torskildara er, ef áliorf-
andinn er eltki jarðfræðilega
nenntaður.
Október 1947.
Helgi Pjeturss.