Fálkinn - 06.09.1961, Blaðsíða 10

JetyfarA teiHHÍHH
SKEMMTILEG SMÁSAGA EFTIR GERALD KERSCH
Ég var ávallt þeirrar skoðunar, að
hr. Ziska ætti skilið að komast áfram í
þessum heimi, þótt ekki væri nema
vegna hinna fjölskrúðugu lyga hans.
Hann byrjaði sem fornsali og gim-
steinakaupmaður í smáum stíl, keypti
og seldi alls kyns verðlaust skran —
upphleypt men, indversk armbönd og
kynstur af verðlitlum steinum. Venju-
lega lét ég hann selja mér smámuni,
sem ég hafði hreint ekkert við að gera,
einungis vegna þess að mér þótti gam-
an að sölumælsku hans, því að í litlu,
rykugu búðinni hans Ziska var gler-
næla annað og meira en glernæla —
hún var, eins og hann gat ávallt talið
mönnum trú um, alveg einstök tegund
glernælu. Kona dr .Crippens hafði bor-
ið þessa nælu; hún hafði fundizt í
strútsmaga; hún hafði blekkt indversk-
an fursta. Hann taldi mér næstum
trú um það eitt sinn, að ryðgaður
spánskur hnífur með brotinn odd væri
vopnið, sem Charlotte Corday hefði
beitt, þegar hún veitti Marat banasár-
ið í baðinu. Þetta var vinstri handar
hnífur, sagði hann. Einstakt, ótrúlegt
tækifæri, verðmætur sögulegur grip-
ur, hræódýr, fimm pund. Ekki það?
Fjögur pund og fimmtán shillinga?
Nei? Fjögur pund. Alls ekki? Skelfi-
lega leiðinlegt að horfa upp á vin sinn
verða af slíkum reyfarakaupum! En
hvað þá um þessa verðmætu gömlu
merskúmspípu með sundurnagaða
munnstykkið? Þetta var pípan, sem
Emile Zola reykti, þegar hann var að
skrifa ,Nana‘ — sjáið þér, tóbakskorn
loða enn við botninn á hausnum. Bók-
hneigður maður ætti ekki að verða af
þessum helga grip. Öllum öðrum myndi
ég selja hana fyrir fimm pund; mér
skyldi hann selja hana fyrir 35 shill-
inga. Nei? Hvað þá með þennan kerta-
stjaka? Hann var í eigu Balzac. Með
þessum sama kertastjakd lýsti hann
upp göturnar fyrir George Sand, þeg-
ar hún var að ná í almenningsvagn-
inn......
Svona hélt hann áfram. Hann lék
ávallt á mig í lokin, svo að enn á ég
einglyrni Byrons lávarðar, bréfavigt
Beethovens, ryðgaðan spjóthaus, sem
Ríkharður Ljónshjarta hafði átt, og
látúnshring, skreyttan stjörnumerkj-
unum, sem ku óbrigðult færa mönnum
hamingju. Ég hef aldrei getað losnað
við þessa hluti. Hann var gæddur, sem
maður segir, persónulegu aðdráttar-
afli, þessi einkennilega litli maður. Um
leið og hann talaði ,starði hann í augu
manns og gretti sig allan og bretti á
ógurlegsta hátt. Hann var í fornum
sloppi, sem, eins og hann eitt sinn sagði
mér, hafði verið í eigu Richard Wagn-
er, og það brást ekki, að hann væri
með bleika orkídeu í gauðslitnu
hnappagatinu. Hann var ómótstæði-
legur.
Það var Ziska ,sem fann upp hina ó-
trúlegu sögu um Feigðarsteininn. Hann
bjó hana til á einni svipstundu. Það
var eitthvert listamannseðli í Ziska.
Hann var orðinn þreyttur á því að segja
upp gömlu söguna um það, hvernig ó-
ásjálegir litlir hringar og nælur, sem
hann seldi, myndu færa konum og
mönnum. sem bæru þessa muni, end-
anlausa hamingju, svo að hann fann
upp nýja sögu. Hann fékk innblástur.
Mjög skyndilega. Og ég var hjá honum,
þegar það gerðist. Hann var hættur að
reyna að selja mér eftirlætis gulltann-
stöngull Charles Dickens og hafði tekið
af bakka gullhring með inngreyptum
steini á stærð við nögl þumalfingurs.
Á þennan stein var grafin klaufaleg á-
letrun á arabísku. Hann stóð þarna og
pírði á hringinn. Ég sá, að hann var að
reyna að skálda upp eitthvað ferskt,
svo að ég sagði: „Innsigli Salómons
konungs, vafalaust?“
Ziska deplaði augunum framan í
mig, brosti feimnislega og sagði: „Nei,
þetta er ekki innsigli Salómons. Þetta
er það sem kallað er Feigðarsteinn-
inn“.
„Heillasteinn, býst ég við?“
Augu hans ljómuðu, og andlit hans
lýsti slíkri ánægju, að hver einasta
hrukka minnti á smábros, þegar hann
svaraði, „Nei, ungi vinur, þarna skjátl-
ast yður. Þetta er einmit ekki heilla-
steinn. Þetta er óheillasteinn,“ og hann
tísti eins og ánægt barn.
Hann hélt áfram, „Hann færir mönn-
um óhamingju. Þess vegna er hann
kallaður Feigðarsteinninn. Áletrunin
þýðir: Örlög manna eru mótlœti. Ef
maður er ríður, gerir hann mann fátæk-
an. Ef maður er hraustur, gerir hann
mann auman. Ef maður er lifandi, verð-
ur hann manni von bráðar að bana. Sjá-
ið þér? Hann var skorinn af töfra-
manni, arabískum töframanni, afar
slæmum manni, þótt hann hafi verið
arabískur fursti á dögum Saladins.
Töframaðurinn gæddi hann miklum
töfrum, hræðilegum töfrum. Það er
áreiðanlegt, að þessi hringur færir
mönnum óhamingju. Ekki hamingju —
óhamingju. Ég fullvissa yður um það
persónulega. Kostakjör, tuttugu og fimm
pund.“
„Og þér ætlizt til, að ég borgi tutt-
ugu og fimm pund fyrir þetta, sagði ég.
„Og reyndar virðist hann ekki hafa orð-
ið yður að meini. Ekkert þvaður, Ziska!“
Af einskærri þolinmæði rétti hann
fram höndina, til merkis um þögn, og
það brá fyrir einhverju aumkunar-
verðu í fari hans, þegar hann sagði:
„Svona, svona! Bíðið þér andartak, mað-
ur minn. Ég er ekki búinn að segja
yður, hvernig töfrarnir verka. Hringur-
inn verður alls ekki kaupandanum að
meini, né heldur seljanda. Ég keypti
steininn, þess vegna er ég óhultur. Ef
þér kaupið hann, getur hann ekki orðið
yður að meini. En ef þér gefið þenn-
an hring, bíða þiggjanda hin hræðileg-
ustu örlög. Skiljið þér? Þetta er afar
einfalt. Þetta er auðskilið, finnst yður
ekki? Arabíski furstinn varð ástfanginn
í prinsessu, en hún elskaði annan fursta.
Sjáið þér? Svo að furstinn borgaði töfra-
manninum of fjár fyrir að gera þennan
hring. Síðan þóttist hann votta keppi-
naut sínum bróðurást, með því að setja
hann á fingur honum. Þrem dögum síð-
ar át ljón keppinautinn. En prinsessan,
veslings stúlkan; hún fór upp í rúm
og dó af sorg. Furstinn, sem sá eftir
öllu saman, náði í hringinn og faldi
hann. En einn hirðmannanna í höllinni
stal honum.“
„Hvað kom fyrir hann? spurði ég og
vissi um leið, að Ziska var að ljúga.
„Það færir mönnum jafnmikla óham-
ingju, er þeir stela honum. Það verður
að kaupa hann og borga. Ræningjar
réðust á hirðmanninn, skáru hann á
háls og stálu af honum hringnum og
seldu hann kaupmani í Aleppo. En þeir
höfðu ekki borgað fyrir hann, svo að
þeir voru handsamaðir og hálshöggnir.
En kaupmaðurinn seldi ungum aðals-
manni hringinn, svo að hann þurfti engu
að kvíða. Hann hafði keypt hann og
„Hann var gæddur, sem maður segir,
persénulegu aðdráttaralli, þessi ein-
kennilegi litli maður."
10 FÁLKINN