Fálkinn - 28.02.1966, Síða 7

Pétur leit fyrst dagsins ljós
á Stokkseyri austur, í húsinu
Björgvin, hinn 4. febrúar 1906
og er því sextugur um þessar
mundir. Foreldrar Péturs voru
Þóra Pétursdóttir, ættuð af
Álftanesi og Daníel Arinbjarn-
arson, Árnesingur að ætt. Dótt-
ur áttu þau Þóra og Daníel og
var hún sjö ára er sonurinn
fæddist.
Ekki var stórborgarbragnum
fyrir að fara á Stokkseyri, en
þarna bjó duglegt og nægju-
samt fólk á sjávarbakkanum,
stundaði sjó af elju og dugn-
aði, og flestir höfðu jafnframt
einhvern búskap.
Pétur hinn ungi gekk þarna
í barnaskóla var í sveit á
sumrin sat yfir ám og smalaði
og vann að fiskþurrkun á
stakkstæðum þorpsins, er hann
hafði aldur til. Garðrækt var
allmikil á Stokkseyri og að
stinga upp kálgarðinn var
skylduverk á vorin og upptekn-
ing í hretum og rigningum á
haustin varð heldur ekki um-
flúin. Fólkið hafði í sig og á
með mikilli vinnu og stakri
ráðdeildarsemi.
Það var ekki óeðlilegt, þótt
drengur sem var uppalinn á
sjávarkambinum ætti drauma
og framtíðarvonir í sambandi
við Ægi konung. Pétur vildi á
sjóinn og fór það fyrst 14 ára
gamall. Frá Stokkseyri var róið
á opnum áraskipum og piltur-
inn kunni þessu vel, taldist nú
maður með mönnum, kominn
í skiprúm hjá þekktum for-
manni.
En eins og fleiri ungir menn,
vildi Pétur brátt fara burtu og
sjá sig um. Eftir þrjár vertíðir
á Stokkseyri fór hann á síldar-
bát, Mars frá Siglufirði og var
nú í fyrsta skipti á síldveiðum
fyrir Norðurlandi. Þetta var
sumarið 1924. Þeim gekk vel
framan af og menn voru farn-
ir að spá sæmilegri vertíð. Svo
í ágústbyrjun gerði leiðinda-
veður og þar með var draum-
urinn búinn: Það veiddist ekki
meiri síld að sinni. Bátarnir
ösluðu um hafið fyrir Norður-
landi, en hvergi sást torfa vaða.
Það varð úr að flestir af Mars-
inum fóru heim, skuldugir eftir
úthaldið, því þá var ekki til
siðs að menn fengju greidda
aflatryggingu og kostinn urðu
þeir að borga og ferðirnar báð-
ar leiðir, — í lest flutninga-
skipa við lélegan aðbúnað.
Ekki leizt hinum unga
Stokkseyringi farsællega á
þessi málalok. Hann fór hvergi
og var áfram á Mars, sem nú
var látinn veiða í reknet. Þeir
veiddu sæmilega um haustið
og þegar upp var gert, átti
Pétur fjögur hundruð krónur
í vasanum og hélt nú til síns
heima glaður í bragði. Þótt
margt hefði breytzt á stríðs-
árunum 1914—1918 og fornar
venjur og hættir hefðu úr gildi
fallið, þá var þó enn siður að
börnin ynnu heimilum sínum:
Afrakstur vinnu þeirra rynni
til foreldranna. Kannski hefur
Daníel í Björgvin verið á undan
sinni samtíð eða hann hefur
viljað hvetja son sinn til frek-
ari afkasta, er hann tók það
snemma upp, að eftirláta syni
sínum helming þess fjár er
hann vann sér inn. En hvað
sem um það er, þá varð þetta
piltinum hvatning.
Pétri varð það fyrst fyrir
eftir að til Reykjavíkur kom,
að fá sér ný föt og fara síðan
í heimsókn til systur sinnar,
sem var í vist hjá Gísla Guð-
mundssyni skipstjóra á togar-
anum Otri. í þessari heimsókn
réðist það, að Gísli tæki pilt-
inn á togarann, strax þegar
saltfiskveiðar hæfust um vetur-
inn. Þótt vinnan væri ströng
á togurunum, voru plássin
mjög eftirsótt. Á skipi sem fisk-
aði vel, gat háseti átt von á
allt að helmingi hærra kaupi
en fyrir vinnu í landi. Togar-
arnir voru líka mikil skip.
Flestir álitu að þeir gætu ekki
sokkið í rúmsjó, hversu slæmt
sem veðrið væri.
Um haustið fékk Otur á sig
sjó, nokkrir menn slösuðust og
urðu að fara í land. Pétur var
þá kominn austur á æsku-
stöðvarnar og fékk þangað
skilaboð um að koma strax til
skips, nokkru fyrr en ákveðið
hafði verið. Af þessu varð
samt ekki. Engar ferðir voru
milli suðurlandsundirlendisins
og Reykjavíkur um þetta leyti
vegna snjóþyngsla, og Pétur sat
eftir með sárt ennið, þegar
skipið lagði út í næsta túr.
Svo síðast í janúar 1925 tók
hann sig upp og fór suður. Enn
var Heiðin ófær farartækjum
og þeir gengu — óðu snjóinn í
hné og þaðan af meira, en ver-
mennirnir sem hann var sam-
ferða voru svona slarki vanir
á leiðinni í verið og kærðu sig
kollótta.
Togarinn Otur var að koma
úr söluferð til Englands, þegar
Pétur kom til Reykjavíkur.
Það var ekki venja að stanza
lengi við land í slíkum tilfell-
um. Verkamenn hömuðust við
uppskipun á kolum og salti eða
öðrum varningi sem skipin
höfðu meðferðis og síðan var
haldið út á miðin svo fljótt sem
vera mátti.
Meðan verið var að skipa
upp úr Otri, skall á fárviðri.
Flestir togararnir voru fyrir
vestan, fiskuðu á Halanum.
Þetta var hið fræga Halaveður.
Þegar því slotaði fóru skipin
að tínast til hafna, flest brotin
og illa til reika. Tvö komu
ekki fram. Leit að þeim var
strax hafin. Togarinn Otur
lagði af stað í leitina um leið
og vitað var að Leif heppna og
Robertson vantaði. Þessi árang-
urslausa leit að skipunum
tveim með sextíu og átta
manns varð fyrsta ferð Péturs
Daníelssonar á togara. Nú vissu
allir að togarar gátu. sokkið.
Gísli Guðmundsson á Otri var
mikið ljúfmenni og vel liðinn
af skipshöfn sinni. Slíkum
manni vildu allir yngri menn-
irnir á skipinu líkjast. Pétur
var eflaust í þeirra hópi, sem
ætluðu í Stýrimannaskólann og
feta síðan þrep mannvirðinga
upp í stöðu togaraskipstjóra.
Nokkru eftir vertíðarlok 1926,
skall á verkfall kolanámu-
manna í Bretlandi. Verkfallið
hafði m. a. í för með sér, að
öllum togaraflota íslendinga
varð að leggja vegna kolaleysis.
Nú voru góð ráð dýr. Togara-
menn gengu um í landi og
höfðu lítið að gera, enda vart
bætandi á hinn þrönga vinnu-
markað í höfuðstaðnum.
Nokkx-ir af Otri, og þar á
meðal Pétur tóku að sér að
steypa upp húsið Bjarg á Sel-
tjarnarnesi. Þeir unnu í ákvæð-
isvinnu og fengu krónu fyrir
sementspokann. Pétur var nú
ákveðnari en nokkru sinni fyrr,
að fara á Sjómannaskólann og
verða skipstjórnarmaður. Hann
ákvað að komast í siglingar,
helzt á Eimskipafélagsskipin,
en þau voru fá og margir um
hvert pláss. Hann var ákveð-
inn að komast um borð, hvaða
starf sem í boði væri. Kæmizt
maður um borð, var veik von
um hásetapláss, ef það losnaði.
Svo kom Gullfoss til hafnar
og þar vantaði messadreng og
káetudreng. Pétur fór um borð
og hitti Jónas Lái'usson bi'yta.
Bi'ytanum leizt allvel á þennan
tvítuga pilt, sem í mörg ár
hafði verið háseti á fiskiskip-
um, en taldi vonlítið að hann
vildi verða káetudi'engur,
fullorðinn, ef hann vissi í
hverju starfið væri fólgið:
Hann átti að bursta skó, hjálpa
til í uppvaskinu, hreinsa gubbu-
bakka og pússa kopar. Yfir-
leitt ganga í þau verk sem
óhreinlegust voru. Ekki mun
Pétur hafa unnið þessi verk
fyrr, en útþráin réði og hann
tók að sér starfið. Þótt hann
hefði stundað sjóinn allt frá
bainæsku, þá birtist honum þó
þarna alveg ný hlið sjómennsk-
unnar. Að snúast innan um fár-
sjóveika farþega, hughreysta
og hlynna að þeim sem veik-
astir voru og telja í þá kjark
sem voru sjóhræddir: „Þetta
væri nú bara smábræla og að
veði'ið færi nú að batna.“
Fyrsta koman til útlanda var
líka ævintýri. Leith var fyrsti
áfangastaðurinn og Edinborg,
með sínu Prinsessustræti og
blómaklukku og svo tók Kaup-
mannahöfn við. Pétur var nú
káetudrengur í nokkrar ferðir.
Mánaðarkaupið, sem á togur-
unum gat farið upp í sex til
sjö hundruð krónur var þarna
35 kr., en var betra en ekki,
þar sem togararnir voru bundn-
ir.
Eftir nokkurn tíma vantaði
annan þjón á fyrsta pláss á
Gullfossi og yfii'þjónninn sagði
að bezt væri að Pétur kæmi
í starfið og hjálpaði sér. Og
þar með var Pétur orðinn
þjónn til sjós. Kaupið hækk-
aði líká í 75 ki\ á mánuði.
Þetta var góður skóli. Strang-
ur agi ríkti um borð. Mönnum
leiðst ekki að gera hlutina
öðruvísi en í'étt. Þegar togar-
arnir svo loks fóru á veiðar
var Pétur farinn að kunna
hinu nýja starfi svo vel, að
hann ákvað að vera kyrr.
Eftir eitt ár í þjónsstarfinu
fór hann samt yfir á Otur sem
háseti og var þar nokkurn
tíma, þangað til Gísli skipstjóri
veiktist og annar tók við. Sá
skipstjóri kom með hluta af
áhöfn með sér og mai'gir af
skipshöfn Oturs urðu að fara
í land. Magnús Jóhannsson,
sem vei'ið hafði stýrimaður á
Otri var nú orðinn skipstjóri
á togaranum Jóni foi’seta. Pét-
ur hitti Magnús og bað um
pláss og sagði Magnús það
sjálfsagt þegar eitthvað losn-
aði. Pétur gekk í land, hafðí
ekkert að gera og undi illa hag
sínum. Hann leigði herbergi
innarlega á Lindargötu. Um
þessar mundir kom Jón forseti
til hafnar og nú stóð svo á að
þar vantaði háseta.
Magnús skipstjóri mundi
Framh. á bls 26.
FALKINN
7