Fálkinn - 23.05.1966, Blaðsíða 21

hjálpa honum, og við fórum að ná í hann. Og þarna lá hann
bak við hús, ungi stúdentinn, með húfuna skakka á höfðinu, rós
í hnappagatinu og allur útgubbaður. Heldur var það nú hryggi-
leg sjón.
„Við ókum honum heim, en þegar þangað kom þorðu félagar
hans ekki að fara inn með hann, svo að það lenti á mér að knýja
dyra. Það var kona sem opnaði hurðina og ég spurði, hvort
þessi piltur ætti þarna heima. Henni brá í brún og spurði hvort
eitthvað væri að, hélt vafalaust, að hann hefði orðið fyrir slysi.
Ég sagði, að það væri svo sem ekkert alvarlegt, en hún elti
mig út að bílnum. Og þegar hún sá þennan unga son sinn á
hans heiðursdegi svona ömurlega útleikinn varð henni svo mik-
ið um, að hún féll alveg saman. Þetta var ekkja sem átti ekki
önnur börn en þennan pilt, hún hafði neitað sér um allt og fórn-
að öllu til að geta kostað hann í skóla og uppfyllt þann draum
sinn að gera hann að menntuðum manni. Til þessarar stóru
stundar hafði hún hlakkað í mörg ár, og þetta var gleðin sem
henni veittist. .Hverjir geta gert svona — farið svoná með
drenginn minn?1 sagði hún grátandi. ,Er þetta þá menningin
sem maður er búinn að vinna fyrir og berjast fyrir í öll þessi
ár?‘
„Ég get enn viknað þegar ég minnist þessa atviks, það var
svo átakanlegt. Hefði það nú ekki verið munur ef ungi stúd-
entinn hefði getað glaðzt vínlaust í hópi vina sinna og félaga
og farið síðan heim og haldið upp á kvöldið með móðurinni
sem hafði af fórnfýsi sinni gert honum fært að ná þessum
áfanga? Hann hafði aldrei smakkað vín áður og vonandi aldrei
síðan, en þarna brá áfengið skugga yfir dag sem annars hefði
verið tóm gleði.
„Nei, drykkjan felur ekki í sér gleði, hún er flótti frá lífinu
og fölsk lækning. Maður losnar ekki við þunglyndi og ama
með því að drekka, það hverfur í bili, en kemur aftur helmingi
verra þegar áhrif vínsins fara að þverra. ,Ég vona, að ég hafi
skemmt mér,‘ heyrði ég mann einu sinni segja. ,Ég eyddi. tíu
þúsund krónum, en ég man ekki nokkurn skapaðan hlut eftir
kvöldinu'.
„Árásarkennd er sterk í drukknum manni, þó að hann sé
mesta gæðablóð ódrukkinn. Vínið er deyfandi og lokar fyrir
alla siðferðiskennd, glæpir og lögbrot fylgja drykkjunni, menn
fá sér tvo—þrjá snafsa til að þora — allt mögulegt sem þeir
i myndu aldrei vilja gera allsgáðir gera þeir óhikað eftir góðan
sjúss. Og þeir verða svo dæmalaust stórir karlar. Skrifstofu-
maðurinn verður strax að fulltrúa þegar hann er búinn að inn-
byrða mátulega mikið, fulltrúinn að forstjóra, forstjórinn ... ja,
hann á þá allt heila klabbið. Menn eru óánægðir við sjálfa sig
undir niðri og láta það svo bitna á einhverjum öðrum þegar
þeir eru orðnir ölvaðir.
„Nú kemur til dæmis maður í bílinn til mín, hann er það
sem kallað er mjúkur, og hann segir við mig: ,Elsku vinur, mér
líkar vel við þig, djöfull keyrir þú vel, ég vil alltaf keyra með
þér, elsku vinur, o.s.frv. Svo heldur hann áfram að drekka,
og smám saman verður hann vondur. ,Af hverju ferðu þessa
leið, þú ert að fara krók, þú ætlar að svindla á mér, helvítið
þitt‘. Og það getur orðið erfitt að losna við hann með góðu.
„Einn pantaði bíl og sagði mér að keyra sig til Þingvalla.
,Ég ætla að njóta fegurðarinnar og sögunnar,” sagði hann. ,Þið
þessir bílstjórar kunnið ekkert að njóta lífsins, þið hugsið ekki
um neitt nema bílinn og peningana. En ég ber virðingu fyrir
sögu okkar og menningu og náttúrunni og fegurðinni, og nú
setla ég til Þingvalla að njóta lífsins.' En þegar við komum til
Þingvalla var hann dauður af drykkju, svo að það var ekki um
annað að gera en keyra hann gftur til Reykjavíkur. Þegar hann
lpksins vaknaði hélt hann að ég væri að gabba sig og hefði alls
Framhald á bls. 40.
UNDARLEGIR HLUTIR
OHAPPABÍLLINN
ÞETTA var vandaður bíll og áður en lauk átti
hann þátt í dauða tuttugu milljóna manna. Bíll-
inn var skjannarauður og tók sex farþega og hon-
um hafði verið ekið innan við 200 mílur, þegar hann flutti
tvo keisaralega farþega á stefnumót við dauðann. í raun-
inni hafði hann verið smíðaður sérstaklega fyrir þá og
heimsókn þeirra til höfuðborgar Bosníu, Sarajevo. Þetta
var 28. júní 1914. Stjórnmálaástandið í Evrópu var þrung-
ið svo mikilli spennu, að allt sem til þurfti var ofurlítill
neisti í púðurtunnuna.
Franz Ferdinand erkihertogi og kona hans, greifafrúin
af Hohenburg, stigu upp í þennan spánnýja skjannarauða
vagn, sem átti eftir að aka þeim um strætin í Sarajevo.
Af einhverri ástæðu, sem aldrei hefur verið skýrð, sneru
þau ekki til baka þegar sprengju var varpað á eftir bíln-
um. Sprengjan kom í hliðina á honum og kastaðist af
honum út á götuna. Sprengingin særði fjóra af fylgisvein-
um erkihertogans, þar sem þeir riðu á eftir bílnum. Eftir
að séð hafði verið um að hinir særðu fengju tilhlýðilega
umönnun, héldu erkihertogahjónin áfram för sinni um
hina litlu borg.
Hér komum við að öðru óskýranlegu atviki. Bílstjórinn,
sem var gagnkunnugur i borginni, fór út af hinni fyrir-
fram ákveðnu leið og ók rauða bílnum inn í lokaða götu.
Ungur maður sem veifaði skammbyssu og æpti ókvæðis-
orð, stökk út úr anddyri einu við þröngt strætið og upp
á gangbretti bílsins. Þaðan skaut hann hverju skotinu á
fætur öðru af dauðafæri á hjónin. Þau voru látin um það
bil, sem lífvörðum þeirra hafði tekizt að berja árásar-
manninn í götuna.
Morð erkihertogahjónanna varð neistinn, sem hleypti
fyrri heimsstyrjöldinni af stað og í henni misstu tuttugu
milljónir manna lífið. En á bak við þann harmleik allan,
hélt rauði bíllinn áfram að vera örlagavaldur allra þeirra,
sem komust í nána snertingu við hann.
Viku eftir að stríðið brauzt út í Evrópu, náði Potiorek
hershöfðingi, en hann var yfir fimmta austurríska hern-
um, landsstjórabústaðnum í Sarajevo á sitt vald og þar
með var hann orðinn eigandi álagabílsins og hann þurfti
ekki að bíða lengi. Tuttugu og einum degi síðar beið hann
gífurlegan ósigur við Valievo, var rekinn frá herstjórn og
sendur heim til Vínar. Þar varð hann geðveikur og lézt að
lokum á geðveikrahæli. Við bílnum tók einn af fyrrver-
andi foringjum Potioreks, austurrískur höfuðsmaður. Hann
og álögin á bílnum áttu samleið skömmu síðar. Hann ók
á miklum hraða á tvo króatíska bændur og drap þá báða,
brunaði á tré og var dauður þegar hann var dreginn út
úr brakinu. Höfuðsmaðurinn átti bílinn í níu daga.
Eftir að friður hafði verið saminn varð hinn nýskipaði
landsstjóri Jógóslavíu eigandi bílsins. Hann lét gera hann
upp í fyrsta flokks ástand og lenti í fjórum slysum á jafn-
mörgum mánuðum. í síðasta slysinu missti hann hægri
handlegginn.
Landsstjórinn skipaði svo fyrir að eyðileggja skyldi
bílinn, vegna hinna illu álaga, sem á honum virtust hvíla
og voru orðin svo þekkt, að ólíklegt virtist að nokkur
maður dirfðist að aka honum framar. En kaupandi gaf
sig fram, maður nokkur sem kallaði sig Doktor Srkis
og hló að allri hjátrú og vitleysu. Hann fékk bílinn fyrir
sama og ekkert og þar sem hann gat ekki með nokkru
Framhald á bls. 39.
FALKINN
21