Stúdentablaðið - 01.12.1981, Blaðsíða 8

8
1. des. blað
1. DES.
blað stúdenta
Útgefandi: 1. des. nefnd stúdenta 1981
Abyrgöarmaöur: 1. des. nefnd stúdenta 1981.
Þessir unnu aö útgáfu blaösins, dagskránni o.fl.: Arnar óskars-
son, Birna Baldursdóttir, Geröur Stefánsdóttir, G. Pétur Matthí-
asson, Jóhann Róbertsson, Karl V. Matthíasson og Ólina Þor-
varöardóttir. (1. des. nefnd) Auk þeirra: ólafur Jónsson, Óskar
Sigurösson, Guöbjörg Linda Rafnsdóttir, Sigmar V. Þormar,
Einar Guöjónsson, Margrét Rún Guömundsdóttir, Stefán Jóh.
Stefánsson, Siguröur Pétursson, Þorgeir Pálsson, Þorvaröur
Arnason, o.fl. o.fl. o.fl.
Prentun: Blaöaprent hf.
GEGN
KJARNORKIJ VÍGBÍJNAtil
Kjarnorkuvígbúnaður: Helstefna eða lifsstefna.
Fyrir réttum 63 árum varð Island fullvalda riki.
Hvað merkir það i hugum okkar i dag? Næsta lltið
virðist vera. Skólafólk nýtur þess að eiga fri 1. des.
og stúdentar við Háskóla íslands fagna deginum
með hátiðardagskrá.
I ár voru vinstri menn kosnir til þess og helg-
ast tlagskráin af efninu: Kjarnorkuvigbúnaður:
Helstefna eða lifsstefna.
Helvitis kommaáróður og þetta eru bara alla-
balladindlar hugsa margir, um leið og þeir fleygja
frá sér þessu blaði eða sitja heima á 1. des. og
slökkva á útvarpinu. 1. des. nefnd vonar að þetta
séu ekki margir.
Kjarnorkuvigbúnaður stórvaldanna og friðar-
hreyfingarnar eru ekki flokks-pólitiskt mál. Þetta
eru mál sem allir verða að ræða. Við tökum jafnvel
svo sterkt til orða að allir verði að taka afstöðu með
friðarhreyfingunni og gegn hernaðarbröltinu. Hætt-
an á tortimingu steðjar jafnt að Vöku-manni og
vinstri-manni. Þetta er mál sem við öll getum verið
sammála um. Friðarmál eru ekki baráttumál neins
eins ákveðins hóps heldur mál okkar allra. Það hef-
ur sýnt sig að hægt er að hafa áhrif ef nógu margir
taka þátt.
Umræðurnar um friðarmál hafa ekki staðið lengi
hér á Fróni. Menn eru samt farnir að skipa sér i
flokk með eða móti. Einkennist umræðan of mikið
af þvi að rætt sé um málin i ,,KR. -Valur”, „Banda-
rikin - Rússar” tón. Stórveldin hafa gert vigbúnað-
inn að kappleik. Hver um sig vill hafa fleiri og betri
vopn en hin. Fólk er orðið þreytt og fyrst og fremst
hrætt við þessa þróun. Manni finnst óneitanlega
leikur stórveldanna minna á rembing ungra krakka
um það hver hafi fengið flestar og bestar jólagjafir.
Það er eins með stórveldin og börnin að metingur-
inn heldur áfram ár eftir ár. Engum til góðs. Við
hljótum að spyrja hvert sé markmið þessa
gengdarlausa vigbúnaðar. Er ekki komið nóg?
Svarið hlýtur að vera að það sé komið nóg. Mál er
að linni og að sest verði niður og rætt af alvöru um
afvopnun. Það er til litils að ræða afvopnunarmál
þegar hernaðarmaskinurnar spýta út úr sér enn
meiri vopnum en samið er um að leggja niður. Það
er ekki nóg að framleiðendurnir sitji einir og rifist
um hvor eigi meira. Eini mögulviki ibúa þeirra
þjóða er hlut eiga að máli er friðarhreyfingin. Hún
sýnir vilja fólksins og sýnir hann afdráttarlaust.
Fólkið vill afvopnun, fólkið vill kjarnorkuvopna-
lausa Evrópu. Það er þess vegna sem 250.000 manns
safnast saman i Bonn, i London og 300.000 i Amster-
dam. Vilji fólksins er afdráttarlaus. Einnig við
islendingar verðum að sýna friðarvilja okkar og
það gerum við með þvi að taka virkan þátt i baráttu
fr iðarhrey f ingar innar.
Allir eru sammála um að fullveldið var spor i
rétta átt að sjálfstæðinu. Eins hljótum við að telja
að friðarhreyfingin sé spor i rétta átt að friði sem
ekki er hæpinn friður ógnarinnar. Sameinumst öll i
baráttunni gegn kjarnorkuvigbúnaðinum., samein
umst i kröfunni um kjamorkuvopnalaus Norður-
lönd og einnig um kjarnorkuvopnalausa Evrópu,
sameinumst um algera kjarnorkuafvopnun.
Saman vinnum við sigur.
„í kvikmyndimii „Striðsleikur”, sem gerð er af
BBC er greint frá þvi að ef rússneskur
kjamorkukafbátur sem staddur væri við
Bretlandsströnd myndi „hleypa af ’ gæfist
bretum aðeins hálfrar mínútu viðvörunartimi.
Hvernig skyldi málinu vera háttað
með Islendinga?”
Tilgangur þessarar greinar er
aö varpa ljósi á stööu Islands i
kjarnorkuvigbúnaöi stórveld-
anna. Sagt veröur frá breyttu
hlutverki herstööva á Islandi og
greint frá búnaöi þeirra og til-
gangi. Þaö ber þó aö hafa i huga,
aö I þessum efnum er oft erfitt aö
afla sér heimilda, en reynt hefur
veriö aö leita fanga sem víöast.
Söguleg rakning,
Island gekk i Atlantshafs-
bandalagiö áriö 1949 og áriö 1951
var þaö mat islensku rfkisstjórn-
arinnar aö ástand heimsmála
væri oröiö svo slæmt
(Kóreustrlöiö), aö hér þyrfti aö
vera varnarliö. Kom þá banda-
riskur her til Keflavikur, og siöan
hernaöarlegt mikilvægi Islands
minnkaöi.
Upp úr 1960 auka Sovétmenn
mjög úthafskafbátaflota sinn.
Mikil uppbygging hefst á Kola-
skaga og þar veröur mikilvæg-
asta kafbátastöö Sovétmanna.
Meö þessu ógnuöu Rússar þeim
yfirburöum sem bandariski flot-
inn haföi haft á Atlantshafi allan
sjötta áratuginn.
Um leiö og þetta gerist eykst
mikilvægi Isllands sem eftirlits-
stöö fyrir kafbáta, enda veröur
breyting á rekstrarformi her-
stöövarinnar i Keflavik áriö 1961,
þegar flugherinn lét af stjórn
stöövarinnar en viö tók
könnunardeild bandarlska sjó-
hersins á Noröur-Atlantshafi.
Höfuöhlutverk hinnar nýju her-
stjórnar var skilgreint opinber-
minnkaö á ný, alla vega hvaö
varöar varnir Bandarikja Noröur
Amerlku.
Af þessari sögul. upptalningu
má ljóst vera aö hernaöarlegt
staöa Islands og hlutverk mann-
virkja Atlantshafsbandalagsins
hér á landi hafa veriö sibreytileg I
gegnum árin. Þetta eru
breytingar sem almenningur á
íslandi hefur haft litla vitneskju
um, enda eru þaö ekki nema
ákveönar tegundir upplýsinga
sem Nato-sendiboöum hér á landi
viröist vera hugleikiö aö koma á
framfæri.
Hernaðarmannvirki á
Islandi
Herstööin á Keflavikurflugvelli
hefur án efa langmikilvægustu
hlutverki aö gegna, þótt mikil-
vægiö hafi teklö breytingum I
gegnum árin eins og aö framan er
lýst. A „Vellinum” eru nú a.m.k.
3000 hermenn, auk 2000 óbreyttra
bandariskra borgara.
Orion P3 flugvélar eru hér aö
staöaldri 9 talsins. Þær hafa þaö
hlutverk aö fylgjast meö kaf-
bátum. SOSUS-stöövarnar
(Sound surveillance system), t.d.
i Stokksnesi, leiöbeina Orion flug-
vélunum til svæöa þar sem
sovéskir kafbátar eru á ferö, meö
a.m.k. 50 sjómilna nákvæmni.
Vélarnar geta siöan sleppt bauj-
um niöur á hafflötinn sem senda
frá sér hljóömerki. Hljóönemar i
baujunum greina endurkast þess-
ara hljóömerkja og önnur hljóö úr
undirdjúpunum. Meö aðstoö
landsstööva er siöan hægt aö
staösetja kafbátana meö innan
viö 200 metra nákvæmni. Þannig
eru sovésku kafbátarnir I stöö-
ugri skotlinu. Orion flugvélarnar
geta boriö djúpsprengjur meö
kjarnahleöslum.
Fljúgandi stjórnstöð
Á vellinum er ratsjárflugsveit
búin tveimur Boeing E-3A
(AWACs) flugvélum. Þessar
vélar komu hingaö haustiö 1978 og
leystu þá eldri geröir af hólmi.
Þaö má til gamans geta þess aö
vegna mikils rekstrarkostnaöar
töldu Bandarikjamenn sér ekki
fært til skamms tima aö halda
þessum vélum úti innan Nato
nema heima hjá sér og á tslandi.
Þessar vélar bæta upp ratsjár á
landi og eiga fyrst og fremst aö
fylgjast meö óvinaflugvélum.
Fullkominn ratsjár- og tölvubún-
aður gerir vélunum kleift aö
fylgjast náiö meö allri flugum-
ferö á stóru svæöi. í striöi geta
þær stjórnaö árásum á allt aö 300
skotmörk og jafnframt tekið aö
sér flugumferöarstjórn.
Orustuflugvélar eiga aö sjá um
varnir landsins. A friðartimum
eru störf þeirra aöallega fólgin i
þvi að koma til móts við sovéskar
könnunar- og sprengjuflugvélar
sem nálgast islenska loftvarna-
svæöið. Sovéskar orustuflugvélar
draga hins vegar ekki til Islands
nema þær taki eldsneyti á leið-
inni. Bandariskar Phantom þotur
sem hafa verið hér frá árinu 1973,
fyrst F-4c og siöan F-4e, geta bor-
ið kjarnorkuflugskeyti.
Þá eru á vellmum s.k. tanK-
vélar, bæöi gamlar af Herkúles
gerö og svo ný Boeing 707
(KC-135). Þessum vélum er ætlaö
aö hlaöa orustuþotur og aörar
flugvélar eldsneyti á flugi.
Hernum viða plantað niður
Fyrir utan Keflavlkurflugvöll
rekur herinn nokkrar stöövar,
rSkemmtiganga í Heiðmörk'
sfur veriö herliö hér á vegum
ato. A þessum tlma hefur
“rnaöarhlutverk Islands tekið
liklum breytingu, sem stafar
'rst og fremst af tækniþróun I
erö vigvéla og fjarskiptatækja.
A sjötta áratugnum var
hernaöarlegt mikilvægi Islands
þríþætt. I fyrsta lagi var herstöö-
in á Miönesheiöi mikilvægur viö-
komustaöur fyrir loftflutninga
yfir Atlantshafiö. I ööru lagi var
flugvöllurinn talinn mikilvægur
sem herbækistöö fyrir sprengju-
vélar, ef svo vildi til aö Rússar
hernæmu V-Evrópu. 1 þriöja lagi
var hér ratsjárkerfi sem var
ætlaö aö fylgjast meö flugvélum
Rússa á N-Atlantshafi. A þessum
tlma var þaö fyrst talda mikil-
vægast. Rússar réöust ekki inn I
V-Evrópu og sovéskar herflug-
vélar fóru ekki að sjást yfir Norö-
ur-Atlantshafi fyrr en eftir 1960.
A árunum 1955 og 1957 gat
hernaðarkapphlaup stórveldanna
af sér langdrægar kjarnorkueld-
flaugar, sem unnt var aö skjóta
heimsálfa á milli. Viö þetta dró úr
mikilvægi sprengjuflugvéla, en
þaö haföi I för meö sér aö
lega sem stjórn allra aögeröa
sem tengdust hinu svokallaða
GIUK-hliöi (Greenland-Iceland-
United Kingdom barrier). Þetta
hliö er myndaö meö eftirliti og
varnarviöbúnaöi neöansjávar, á
sjó og I lofti þvert yfir Atlants-
hafiö. A þessu svæöi var komiö
fyrir fullkomnu kerfi hlustunar-
dufla og fjarskiptatækja, sem
höföu þann tilgang aö fylgjast
meö feröum sovéskra kafbáta, og
aö vera liöur á árásaráætlun Nato
á þessa báta ef til ófriðar drægi.
Þessu eftirliti var ætlaö að
hindra þá kafbáta Rússa sem
innihéldu kjarnorkueldflaugar
frá þvi aö nálgast austurströnd
Bandarikjanna á ófriöartimum,
en þess þurftu þeir meö ef eld-
flaugar þeirra áttu aö draga i
mark. Einnig var þessu eftirliti
ætlað aö koma i veg fyrir aö
sovéskir kafbátar meö venjuleg
tundurskeyti gætu stöövaö vöru-
og herflutninga yfir Atlantshafiö.
Nú á siöustu árum eru eld-
flaugar búnar kjarnaoddum, sem
hægt er aö skjóta úr kafbátum
Sovétmanna, orönar þaö lang-
drægar aö kafbátarnir þurfa ekki
aö fara suöur fyrir GIUK-hliöiö.
Af þessum sökum hefur
knrnoNorlQrtt milrilviÞðÍ ÍQlanrfs