Stúdentablaðið - 01.12.1981, Blaðsíða 9

1. des. blað
9
þ.e. á Stokksnesi, viö Grindavik,
á Stafnesi og á Gufuskálum á
Snæfellsnesi.
Stokknesstööin telur á annaö
hundraö starfsmenn. Vitaö er aö
út frá íslandsströndum liggja
SOSUS-kaplar og eru sterkar
likur fyrir þvi aö þeir liggi út frá
Stokksnesi, ásamt e.t.v. Stafnesi.
SOSUS-kerfiö er útbreidd net af
hljóönæmum strengjum á hafs-
botni. Þessir strengir nema öll
hljóö neöansjávar og senda þau
til strandstööva, en þar greina
tölvubankar merkin i sundur og
ákvaröa hvort eöa hver þeirra
berist frá sovéskum kafbátum.
Eftir lista frá Alþjóöafjar-
skiptasambandinu aö dæma, þá
er Stokksnesstööin i jafnmiklu
fjarskiptasambandi viö umheim-
inn og Keflavikurstööin. Saman-
boriö viö upplýsingar frá Noregi
gæti Stokknesstööin einnig veriö
mikilvæg jaröstöö fyrir gervi-
//Sovéskur kafbátur af DELTA-gerð, en hann þarf ekki að fara suður fyrir Giuk-hliðið til að
kjarnorkueldf laugar hans dragi til Bandaríkjanna".
Sigmar V. Þormar
Stefán Jóhann Stefánsson
KJARNORKUVÍGBÚN-
AÐUR Á ÍSLANDI
tung, en þau notar bandariski
herinn fyrir fjarskipti viö B-52
sprengjuflugvélar og viö kafbáta.
Þvi hefur veriö haldiö fram aö á
Stokksnesi sé ratsjárstöö. Ýmsir
hafa þó bent á aö staöhættir þar
séu þannig, há fjöll umlykja nesiö
á aöra hönd, aö ekki séu þeir
heppilegir fyrir slikan útbúnaö.
Kjarnorkuvigbúnaður á
islandi
Viö Grindavik er fjarskiptastöö
sem herinn rekur. I Stafnesi rétt
vestur af Vellinum. er einnig talin
vera fjarskiptastöö auk ratsjár-
stöövar. Þá er ekki óliklegt aö frá
nesinu liggi SOSUS-kaplar, en
öruggt er taliö aö þeir liggi ein-
hvers staöar frá landinu i vestur,
þannig aö þeir geti auöveldlega
fylgst meö feröum milli Græn-
lands og tslands.
Um 1960 var byggö Lóranstöö
aö Gufuskálum á Snæfellsnesi
með aöstoö Bandarikjamanna.
Stöövar af sömu tegund er viöa aö
finna á Norður-Atlantshafi, þ.e. á
suöurodda Grænlands
(Angissoq), iFæreyjum (Ejde), i
N-Noregi (Bö), á Jan Mayen og i
Danmörku (Sild). Stöövar þessar
eru mikiö notaöar af almennum
sjófarendum, en þær eru einnig
notaðar af kjarnorkukafbátum
Bandarikjamanna til staðar-
ákvöröunar. Kafbátarnir geta
ákvaröaö stööu sina meö þvi að
bera saman lágtiönisendingar frá
teimur eöa fleiri af ofannefndum
lóranstöövum. Þaö sem mikil-
vægast er fyrir kafbátana, er aö
meö sérstökum móttökuútbúnaði
geta þeir fengiö út mjög
nákvæma staöarákvöröun án
þess aö koma upp á yfirboröiö, en
þá yröu þeir berskjaldaöir fyrir
eldflaugaárás Rússa. Allir hljóta
aö skilja aö nákvæm staðar-
ákvöröun ásamt nákvæmri vit-
neskju um staðsetningu skot-
marka eru forsendur þess aö eld-
flaugar kafbátanna hitti i mark.
Þaö er einkennandi aö i Noregi
og i Danmörku vissu yfirvöld og
almenningur ekkert um hernaöar
legt hlutverk lóranstöövanna,
fyrr en mörgum árum eftir aö
þær voru byggöar. t Noregi
blekktu nokkrir embættismenn i
varnar- og utanrikisráðuneytinu
bæði rikisstjórnina og stórþingiö.
Þaö þarf þvi ekki aö koma á óvart
aö hinu hernaöarlegu hlutverki
lóranstöövarinnar aö Gufuskál-
um á Snæfellsnesi hafi til
skamms tima verið haldiö leyndu
fyrir almenningi á tslandi.
Þótt islensk yfirvöld teiji sig
hafa tryggingu fyrir þvi aö hér á
landi hafi aldrei veriö kjarnorku-
vopn, þá eru hér flugvélar sem
geta boriö kjarnorkusprengju,
þær eru m.a. beinlinis til þess
smiðaðar. Og þaö sem er ekki
hvaö sist mikilvægast fyrir okkur
tslendinga. Þau hernaöarmann-
virki sem eru hér á landi eru
mjög mikilvæg fyrir kjarnorku-
vigbúnaöaruppbyggingu Banda-
rikjanna og Nato. Komi til vopn-
aðra átaka gegnir útbúnaöurinn á
tslandi lykilhlutverki og þaö er
þvi mikilvægt fyrir „óvininn” aö
gera þennan útbúnaö óvirkan
strax i upphafi átaka.
Burt með ósómann
I hafinu umhverfis tsland eru aö
jafnaöi margir kjárnorkuknúnir
kafbátar sem auk þess eru búnir
eldflaugum meö kjarnorku-
sprengjum. Hér er um aö ræöa
kafbáta bæöi frá Nato og Varsjár-
bandalaginu.
Sú hætta sem Islendingum er
búin af öllum þessum vigvélum er
tvenns konar. Annars vegar vofir
yfir hættan á útrýmingu stórs
hluta þjóöarinnar, komi til átaka
(hafa skal i huga aö Rússneskar
SS-20 flaugarnar draga til Is-
lands), en þá má telja fullvist aö
hernaðarmannvirki á landinu,
s.s. herstööin á Miönesheiöi og
Gufuskáiar, veröi skotmark
kjarnorkueldflauga.
Hins vegar geta bilanir eða slys
valdiö þvi aö geislavirk efni kom-
ist i sjóinn i grennd viö gjöful
fiskimiö. Slikir atburöir geta haft
alvarleg áhrif á aðalútflutning ls-
lendinga. Strand sovéska kaf-
bátsins viö Sviþjóö er enn i fersku
minni og sömuleiöis árekstur
bandarisk kjarnorkuknúins kaf-
báts og japansks flutningaskips,
meö þeim afleiöingum aö
flutningaskipiö sökk og margir af
áhöfninni fórust. Færri muna
kannski eftir þvi þegar sprengju-
flugvélar Nato fórust á Grænlandi
og á Spáni. 1 báöum tilvikum voru
þær búnar kjarnorkusprengjum
þrátt fyrir fyrri yfirlýsingar her-
stjórrH- Nato um aö svo væri ekki.
t báöum tilvikum varö stórt
landssvæöi i kringum slysstaöinn
geislavirkt.
Kjarnorkuvopnalaus svæði.
Þessi tvenns konar hætta ætti
að vera nægur rökstuöningur
fyrir þvi aö Island veröi hluti af
lögbundnu kjarnorkuvopnalausu
svæöi, hvort sem um væri aö ræöa
kjarnorkuvopnalausa Evrópu,
Norðurlönd eöa friölýsingu
Noröur-Atlantshafs. 1 þessu eiga
tslendingar samleiö meö öörum
Evrópubúum, sem óttast afleiö-
ingar kjarnorkuvigbúnaðar og
vilja reka þennan vágest af hönd-
um sér.
A þaö hefur skort aö yfirvöld
hafi upplýst almenning um
hernaðarmannvirki, útbúnaö
þeirra og tilgang, enda hefur
mikilvægum upplýsingum oft
veriö haldiö leyndum fyrir yfir-
völdum sjálfum. A þetta viö um
Island jafnt sem önnur Evrópu-
lönd, svo ekki sé talaö um
A-Evrópu.
Einn megintilgangur hinna
ýmsu friðarhópa, sem starfandi
hafa verið i Evrópu, er aö koma á
framfæri til almennings upplýs-
ingum um þessi mál.
Her þarf að veröa breyting á.
Almenningur á heimtingu á aö fá
fullnaöar vitneskju um búnaö og
tilgang vigvéla á Islandi og hann
á jafnframt heimtingu á aö fá aö
segja álit sitt i svo veigamiklu
máli, sem getur skipt sköpum um
tilvist islensku þjóðarinnar.
A grundvelli viötækrar upp-
lýsingamiölunar ætti islenska
þjóöin aö vera fær um aö taka af-
stööu til þess meö þjóöar-
atkvæöagreiöslu, hvort tsland
veröi peö i komandi hildarleik
stórveldanna.
Sigmar V. Þormar,
Stefán Jóhann Stefánsson.