Stúdentablaðið - 01.12.1981, Blaðsíða 18

18
1. des. blað
Einn sérstæöasti skóli landsins
er Lýöháskólinn i Skálholti. Þá er
átt viö skipulag skólans, valfrelsi
milli námsgreina sem boöiö er
upp á og þann anda sem þar er
rikjandi en hann einkennist af
námfysi, vinnugleði og hlýlegum
heimilisanda. Nú á dögunum var
rektor Lýöháskólans séra Heimir
Steinsson sóttur heim og varö
hann viö þeirri bón okkar aö hafa
stutt viðtal viö okkur i sambandi
viö friöarhreyfinguna. Skilyröi
fyrir viðtalinu var kaffi og meö-
læti, sem þegiö var meö þökkum.
Rétt er aö kynnast Heimi betur
áður en viö hefjum viðtalið.
Séra Heimir Steinsson er
kvæntur Dóru Þórhallsdóttur og
eigaþau tvö börn, tvitugan son og
tiu ára dóttur. Eftir stúdentspróf
stundaði Heimir fornleifafræöi I
eitt ár, islensk fræði f tvö ár og
siöan guöfræöi og lauk prófi 1966.
Eftiraö námilauk við Háskóla Is-
lands tók viö eins árs framhalds-
nám i kirkjusögu iEdinborg. Séra
Heimir starfaöi í tvö ár sem
prestur á Seyöisfirði. Eftir þaö
fórhann til Danmerkur og geröist
Lýðháskólakennari i þrjú ár og
tók þátt i ýmsum námskeiðum
varöandi lýðháskóla. Hann
kenndi i Noregi i eitt misseri á
þessum ti'ma. 1972 kom Heimir
Steinsson Lýöháskólanum i Skál-
holti af stað og hefur veriö rektor
skólans alla tíö siðan.
Hefur þú kynnst friðar-
hreyfingunni?
Ég get ekki sagt aö ég hafi
kynnst friðarhreyfingunni en ég
hef haftspurnir af henni eins og
aörir menn. í fyrsta lagi þarf að
skilgreina hvaö átt er viö meö
orðinu friöarhreyfing. Ég tek þaö
svo aö þú eigir viö þessa hreyf-
ingu sem gaigiö hefur yfir Evr-
ópu allra siðustu misserin. Friö-
arhreyfingar eru gamlar, en ég
tala þá um friðarhreyfinguna i
þessari merkingu. Ég hef ekki
sött fundi hennar né tekið þátt i
hópgöngum erlendis.Ef um kynni
eraðræða, þá eruþau helstbund-
in við ráöstefnu sem haldin var i
lok september i haust hér i Skál-
holtsskóla á vegum Kirkjurits.
Þar komu saman nokkrir stjóm-
málamenn og guðfræðingar og
ræddu um vigbúnaö og horfur i
þeim efnum. Þessi hópur kom
saman til aö ræöa um friöar-
hreyfinguna en ekki sem aðili
máls. Meiningin mun vera að
gefa út jólahefti Kirkjurits undir
yfirskriftinni ,,friður á jöröu”.
Ertu fylgjandi friðar-
hreyfingunni?
Ég held aö enginn velviljaður
eða sannsýnn maður geti veriö
annaö en fylgjandi hreyfingu sem
viö núverandi aöstæöur reynir að
vekja athygli á þeirri ógn sem
fólgin er í kjarnorkuvígbúnaði
stórveldanna. Ég veit ekki hverj-
ir fylla þessa stóru flokka sem
farnir eru aö þyrpast saman i
Evrópu. En ég fylgist með þessu
með velvild og bestu vonum.
Þarna er á feröinni athafnasemi
sem verður til góðs ef hún veröur
til einhvers. Hún getur ekki veriö
tilillsog viöhorfiö til friöarhreyf-
ingarinnar hlýtur almennt aö
vera jákvætt.
Var ágreiningur á þessu
þingi um friðarhreyfing-
una sem haldin var i
Skálholti?
Ég vil ekki tjá mig um það en
visa á Kirkjuritið sem kemur út
fyrir jól. Þaö er augljóst mál að
þegar saman koma fulltrúar
stjómmálaflokka og ræöa um
hervarnir á Vesturlöndum, þá er
málið ekki ágreiningslaust.
Hvaða áhrif hafa
prestar almennt?
Ég held aö prestar hafi mikil
áhrif. Þeir hafa mikil áhrif á
einkali'f m anna og viðhorf manna
til einkamála ýmiss konar. Þeir
koma inn i einkalif manna á við-
kvæmum stundum, bæöi i gleði og
sorg. Þar meö skila sér siðferðis-
leg áhrif en margir prestar kæra
sig ekki um aö hafa stjórnmála-
leg áhrif. Það er ekki i þeirra
verkahring að sumra mati.
Gætu prestar minnkað
þessa tortryggni i garð
friðarhreyfingarinnar?
Viö ættum aö ræöa um tor-
tryggni almennt, ekki af sjónar-
hóli prestsheldursem vandamál i
samtiöinni, þegar þessi mál ber á
góma. Tortryggnin er aðalvanda-
málið i umræðunnium friðarmál.
Menn gruna hver annan um
græsku í sifellu þvi við búum aö
arfleifðinni frá kalda striöinu og
hún gerir það að verkum aö menn
tortryggja hver annan. Pólitfskar
skoöanir þinar skipta ekki máli ef
yfir okkur öllum vofir tortiming.
Leiötogar þjóöanna hafa ekki
leyst þetta mál með hefðbundn-
um aöferðum hingaö til. Þess
vegna þarf aö taka þetta mál út
frá þeirri forsendu aö viö erum öll
á sama báti. Okkur veröur vænt-
anlega öllum tortimtef til ófriðar
kemur, þess vegna er þaö sam-
eiginlegur hagur okkar allra að
vinna aö friöi og eyöa tortryggni i
garö hvers annars. Ef starfsemi
friöarhreyfingarinnar og þátt-
taka kirkjunnar gætu oröiö til
þess aö hætt yröi aö stilla okkur
upp sem t.d. kommúnistum eða
kapitalistum og I stað þess yröi
litiö á okkur sem manneskjur
sem búa viö geigvænlega ógnun
og fáokkurtilaö skilja aö viö eig-
um viö sameiginlegan vanda að
striöa, þá yröi mflriö fengið.
Hefur farið fram um-
ræða um afstöðu þjóð-
kirkjunnar til eflingar
friði á jörðu?
Þaö fer eftir þvi hvaö átt er við
með þjóökirkju. Ef þiö eruö skfrð
og fermd þá eruð þið hluti af söfn-
uöinum og getiö tekið afstööu til
eflingar friöi aö einhverju leyti i
nafni þjóðkirkjunnar. Hins vegar
að hin „opinbera kirkja”, presta-
stefna eða slikur aðili fari að taka
beina afgtöðu þá held ég aö um-
ræða hér heima sé ekki komin á
það stig aö hægt sé aö spá nokkru
um þaö. Þaö veröur fróðlegt að
sjá hvaða áhrif t.d. Kirkjuritið
hefur, hvort það framkallar ein-
hverja þörf hjá prestum, aö þeir
finni sig tilneydda að taka ein-
hverja afstööu. Máliö mun hefjast
'ef þaö þá hefst, þegar Kirkjuritið
kemur út.
Teliu- þú að Kirkjurit-
ið muni eyða tortry ggni i
umræðum um friðar-
málin?
Fundurinn hér i Skálholti i
haust hefur vonandi lagt sitt litla
lóð á þá vogarskái aö eyða tor-
tryggni. Þaö er mikilvægt aö
menn af ólíku sauöahúsi setjist
niðurogtalisaman um þessi mál.
Maöur sem tilheyrir ailt öðrum
stjórnmálaflricki en þú, hann sit-
ur ekki endilega á svikráðum við
mannkyniö. Þaö getur veriö aö
hann leiti að lausnum á þessum
vandamálum rétteins og þú. Um-
ræða um þessi mál eyöir tor-
tryggni og þeim mun fleira sem
sagt er í fámennum hópi þar sem
ólik viöhorf eru kynnt þeim mun
betra. Asama hátt þvi fleira sem
sagt er i fjölmenni getur farið alla
vega þvi opinberar umræöur hafa
tilhneigingu til að veröa að eins
konar kappleik.
Hvaða viðhorf hefur
þú til þeirra erlendu
þjóna kirkjunnar sem
hafa tekið þátt í friðar-
aðgerðum?
Ég þekki ekki friöarhreyfing-
una i smáatriðum. En ef þi átt
viö aö kristnir menn, prestar eöa
aörir, taki þátt i' hópfundum til að
andæfa framleiöslu gereyöingar-
vopna, þá verð ég enn að segja, að
þaö getur tæpast oröiö til annars
en góðs. Þar af leiðandi lit ég vin-
samlega á þaö. Avinning af öllu
þessu starfi er ekki hægt að spá
um. Við getum einungis vonað að
þaö verði til þess að vekja athygli
þjóðarleiötoga á vandanum og
herði á þeim að taka upp raun-
hæfar viðræður um afvopnunar-
mál. Þeir hafa ekki leyst heims-
friðarmálin nema aö takmörkuöu
leyti. Ef fjöldahreyfing ýtir við
þeim aö halda áfram samninga-
viðræðum um afvopnun, þá er
það ávinningur og gott eitt getur
af þvi sprottið.
Annars er ástæða til að taka
upp spurningu sem þið hafið ekki
minnst á. Hún er sú hvort um sé
að ræöa misnotkun á velvild
grunnhygginna manna? Mér
finnst það ekki óeölilegt i sjálfu
sér aö efast um heilindi margra.
Við höfum heyrt um leiöindamál
sem kom upp i Danmörku á sið-
ustu dögum og sýnir, aö þaö eru
ýmsir maðkar i þessari annars
ætilegu mysu sem friðarhreyfing-
in er. Þarna kemur upp gamla
tortryggnin og mál danans sýnir
okkur ab gamla tortryggnin á við
rök að styðjast, hún er ekki
sprottin afengu enþaöverður allt
aö einuað eyöa henni. Markmiðiö
með þessu hlýtur aö vera aö eyða
henni. Mér finnst nú stundum út i
hött þegar verið er aö gefa i skyn
að kirkjan sé að gerasthandbendi
einhverra pólitiskra afla i þessu
máli. Þaö vill gleymast aö kirkj-
anerorðinreynd og sjóuð. Hún er
orðin 19 alda gömul og hefur staö-
ið af sér allar stjórnmálastefnur
þessara 19 alda og mun væntan-
lega standa af sér þær stjóm-
málastefnur sem nú eru á dögum.
Kristnir menn hljóta þvi að geta
tekið einhverja afstöðu til friðar-
mála ánþessað fá á sig pólitiskan
stimpil. Ef viö tökum þátt i' friö-
arhreyfingu þá gemm viö þaö i
nafni trúar okkar og siðferðis.
Það er undir hælinn lagt með
hverjum við lendum i fylkingu
hverju sinni. En við visum þvi á
bug að við látum nóta okkur i ein-
hverjum annarlegum tilgangi.
Mér f in nst svolitið ljót t ef þa ð m á
oröa þaö þannig, á mjög barna-
legan hátt, — ef menn finna sig
kallaða til þess I sinni kristnu trú,
i nafni hans sem sagöi að menn
ættu aö elska óvini sina, — ef aö
menn finna sig kallaða til þess að
berjast fyrir friöi i hans nafni, að
þaö þurfi aö fara að stimpla þá
einhverjum allt öörum stimpli.
Það er ekki sanngjarnt. Þaö má
heldurekki gleyma þvi að kirkjan
er i eðli sinu bjartsýn stofnun og
trúir þvi aö allir hlutir séu i Giflis
hendiogþvimuni þessu öllu tykta
vel um siðir. Hún miöar sina
grundvallarafstööu við þann yfir-
skilvitlega veruleika. Og ef
kristnir menn telja sig kallaða til
aö taka til málsum friö á jöröu þá
gera þeir það i hans nafni en ekki
stjómmálaflokka, þaðan af siður
i nafni rfkja, hvort heldur austan
tjalds eða vestan.
Gætir þú hugsað þér
að ganga i friðargöngu?
Ég er nú orðinn svo slæmur i
fótunum! En burtséð frá þvi þá
færi það mikið eftir þvi hvert til-
efnið væri og hvernig mér þætti
að málum staðið. Ég gæti vel
hugsað mér að ganga i friðar-
göngu en það væri þá undir þessu
formerki sem ég er búinn aö setja
fram hér á undan, slfkt gæti að-
eins orðið til góðs. Ég heiti engu
um það en ég hafna þvi ekki held-
ur.
Hvernig getur smæl-
inginn á litla íslandi eflt
friðinn i hinum stóra
heimi?
Það gæti hann fyrst og fremst
með fordæmi sínu. Ef að islend-
ingar bæm gæfu til þess að koma
fram sem friðarmenn i milli-
rikjaviðskiptum á þann háttsem
eftir yrði tekið, þá gæti það ef-
laust haft áhrif. Við megum ekki
h’ta alltof smáum augum á okkur.
Við verðum að hugsa sem svo að
margt smáttgerir eitt stórt. Rödd
frá Islandi er ekki lakari en aðrar
raddir þó hún sé lágværari.
Eitth vað að lokum?
Þá vil ég bara árétta það sem
ég sagði i byrjun. Að mér finnst
það ósköp einfalt og afdráttar-
laust að við nútimamenn stöndum
i svipinn og höfum reyndar gert i
nokkra áratugi, frammi fyrir
þeim geigvænlega vanda að geta
tortimt heimsmenningunni og
kannski öllu li'fi á jörðunni. Og
meðvitundin um það virðist vera
þessa stundina betur lifandi en
endranær, hversu lengi sem það
nú verður. Þess vegna held ég að
við hljótum að geta fallist á að við
verðum að taka þetta vandamál
fóstum tökum. Og þess vegna
hlýtur öll umræða sem vekur at-
hygli á þessu og hvetur til leitar
að einhverjum leiðum til úrbóta
að vera tilgóðs. Þess vegna ætla
ég að óska ykkur allrar blessunar
og vona að ykkur gangi sem best
ef að þið eruð á þessari braut.