Tímarit iðnaðarmanna - 01.08.1947, Blaðsíða 6

Iðnaðarritið 7. - 8. XX. 1947
verksmiðjur þyrftu að heimta af bændum
skömmtunarseðla fyrir dúkum, sem bændur taka
út hjá verksmiðjunni, gegn greiðslu í ull, er
samsvari ullarmagninu í útteknum dúkum, barst
svar aftur á þá lund, að ekki þyrfti að taka
skömmtunarseðla af bændum undir slíkum
kringumstæðum. Enn sem komið er mega þó
ullarverksmiðjurnar ekki afgreiða klæðavöru til
annarra kaupenda, nema gegn afhendingu
skömmtunarseðla.
Þetta þýðir raunverulega stöðvun að mestu
leyti á fataframleiðslu úr íslenzkri ull, á meðan
eitthvað fæst af erlendri klæðavöru í landinu.
Það er ekki svo að skilja, að íslenzkri ullardúkar
standi erlendum dúkum að baki um gæði og verð.
En það er komið inn hjá þjóðinni, að það sé fínna
að ganga í fötum úr útlendum efnum en fötum
úr Álafoss- eða Gefjunardúkum, og það er nóg
til þess að menn fórna ekki stofnauka nr. 13 fyr-
ir íslensku fötin. Oss er tjáð, að tekið verði fyr-
ir innflutning á erlendri vefnaðarvöru, en er það
framkvæmanleg ráðstöfun? Og ef svo verð-
ur ekki, hversu lengi mega ullarverksmiðjurn-
ar bíða eftir því að menn kaupi ótrauðir föt úr
íslenzkum dúkum fyrir stofnaukann sinn? Hér
við bætist að það er ríkjandi skoðun hjá almenn-
ingi að sú stund hljóti að koma, að föt úr ísl.
ullardúk verði gerð óháð skömmtun, og seinkar
það enn að menn kaupi þau föt, á meðan þau eru
skömmtuð.
Áhrif þess að láta sömu skömmtunarreglu
gilda um dúka úr íslenskri ull og erienda klæða-
vöru eru því mjög bagaleg fyrir íslenska ullar-
iðnaðinn og um leið íslenzkan landbúnað. Getur
varla verið hættulegt að fara inn á þær braut-
ir sem F. 1. I. hefur bent á, að gefa frjálsa sölu
á fatnaðarvöru allri, sem að 70% eða meira er
gerð úr íslenzkri ull, jafnt klæði sem prjónlesi.
b. Fataverksmiðjur, sem vinna úr erlendum
efnum, eru allmargar. Þær vinna einnig það
þakklætisverða starf, sem nú er orðið svo þýð-
ingarmikið, að spara gjaldeyrinn. Þessvegna
ættu skömmtunarreglurnar fremur að styðja
slíkar verksmiðjur, en bregða fæti fyrir starf-
semi þeirra. Að því leyti er þessum verksmiðj-
um gert rangt til, að framleiðsluvörur þeirra
eru háðar skömmtun á sama hátt og fullunnar
erlendar vörur, þó að verulegur hluti af sölu-
verðmæti íslenzku varanna sé innlend vinna, sem
óþarft virðist að skammta, því að ekki sparar
það erlendan gjaldeyri.
Um sumar af þessum verksmiðjum er þannig
ástatt að þær framleiða vörur úr erlendu efni,
sem ekki er skammtað, t. d. nærfataverksmiðj-
ur, sem vefa efnið í fötin úr fíngerðum þræði
innfluttum. Þráðurinn er ekki skammtaður. En
þegar verksmiðjan er búin að prjóna og sauma
nærfötin, eru þau háð skömmtun. Prjónagarn
er ekki skammtað, en prjónastofa má ekki selja
peysu úr erlendu garni, nema taka skömmtunar-
seðla af viðskiptavininum. Sé peysa prjónuð
heima, er hún ekki skömmtunarskyld, en sé
hún unnin í fljótvirkari íslenzkri verksmiðju,
kostar hún kaupandann skömmtunarmiða.
Þessi dæmi sýna vel, að það er fjarstæða að
skammta innlenda vinnu. Skömmtuninni er ætl-
að að draga úr gjaldeyrisskortinum, en með
því fyrirkomulagi, sem nú gildir og lýst hefur
verið hér að framan, verkar skömmtunin sem
dragbítur á íslenkan verksmiðjuiðnað, öfugt
við það, sem á að vera tilgangur hennar. Islenzk
vinna er ekki greidd í dollurum eða sterlings-
pundum, og þessvegna á ekki að skammta hana.
Erlenda efnið og erlendu vinnuna á að skammta,
vegna þess að til innkaupa á þeirri vöru þarf
hinn fágæta, gjaldeyri.
Hinsvegar eru dæmi þess að útlend, rándýr
vefnaðarvara, er látin vera óháð skömmtun.
Skal hér nefna höfuðklúta á dömur, sem nokkr-
ar verzlanir eru sagðar eiga birgðir af og kosta
á annað hundrað krónur stykkið. Virðist þó frek-
ar ástæða til að undanþiggja ísienzka iðnaðar-
framleiðslu þröngri skömmtun en þessa dýru
dömuklúta. En þetta munu þó vera undantekn-
ingar.
Félag ísl. iðnrekenda hefur gert ákveðnar til-
lögur til skömmtunaryfirvaidanna um tilhögun á
skömmtun fatnaðar, sem unninn er í landinu úr
eriendum efnum. Eru þær byggðar á þeim grund-
velli, að ekki skuli skömmtuð vinnan og áætlað
að hún svari til helmings söluverðs vörunnar.
Tillögurnar eru með öðrum orðum þær að
74