Tímarit iðnaðarmanna - 01.08.1947, Blaðsíða 30

Iðnaðarritið 7. - 8. XX. 1947
í granítklett. Mér finnst að myndin tákni völd og
vísindi og segi við hina miklu Gautelfu: „1 þúsundir
ára hefur þú verið oss Þrándur, héðan í frá skalt þú
vera vor þræll“. Bílstjórinn sagði okkur að þetta væri
táknmynd af hugvitsmanninum og verkfræðingnum
Kristoffer Polhem.
Götaelvunni er veitt eftir þar til gerðum skurði alla
leið að orkuverinu. Þar eru höggvin keilumynduð göt
niður í gegnum bergið og vatninu veitt um þau niður
að vatnshjólunum.
Hæðarmunur á yfirfleti Gautelfu norðan og sunnan
við Trollhátten er 32 metrar. Farartálma þennan yfirstigu
Sviar í fyrsta sinn með skipastiga, er þeir gerðu 1755, en
1800 er gerður skipastigi fyrir stærri skip. Árið 1844 er
einnþá gerður nýr og stærri stigi og loks 1916 er sá skipa-
stigi gerður, sem nú er notaður.
Fyrir ráðstefnuna vannst okkur tími til að skoða
„Sverre Varvet", sem er nálægt Gautaborg. Þar eru
smíðuð skipalíkön í stórum stíl, allt frá líkönum af
smábátum og upp í líkön af risaskipum.
Lag fiskiskipa er nú mjög að breytast, vegna kröfu
um mikinn ganghraða. Hjá „Sverre Varvet“ er ca. 50
tonna fiskibátur í smíðum, með þessu nýja lagi, sem á
að seljast til Dakar í Afríku. Báturinn er nokkuð breið-
ur og talsvert bumbumikill, en þar á móti eru báðir
endar afar þunnir, svokölluð „viðtök" eru eiginlega
engin. En hinsvegar er ætlast til, að jafnvægi endanna sé
svo nákvæmt, að ekki komi til átaka. Þetta lag er mjög
umdeilt, en áreiðanlega þarf minna vélaafl, til að ná
sama hraða. Reynslan ein verður að skera úr um sjóhæfni.
Mótið og sýninguna opnaði landshöfðinginn í Gautaborg
og Botius Lán, Malte Jacobsson, á sjóminjasafninu i
Gautaborg. Á þriðja hundrað fundarmenn voru mættir
frá 5 Norðurlöndunum. Þessir voru frá Islandi:
Arnór Guðmundsson, skrifstofustj. Fiskifélagsins, fyrir
hönd ríkisstjórnarinnar; Bárður G. Tómasson, skipasmiða
ráðunautur, fyrir Fiskifélag Islands; Egill Þorfinnsson,
skipasmiðameistari á Fáskrúðsfirði; Einar Sigurðsson,
skipasmiðameistari á Fáskrúðsfirði; Gunnar Jónsson,
skipasmiðameistari á Akureyri; Haraldur Guðmundsson,
skipasmiður í Reykjavík; Jón Örn Jónsson, skipasmiður
í Rvik; Ólafur Sigurðsson, verkfræðingur, forstj. Lands-
smiðjunnar í Reykjavik; Runólfur Jóhannsson, skipa-
smiðameistari í Vestmannaeyjum.
Á fyrsta fundinum flutti undirritáður erindi um þróun
skipasmíðis á Islandi, frá landnámstíð til vorra daga.
Á eftir flutti Dr. Techn Fredrik Ljungström erindi um
auðveldari vinnuaðferðir í skipasmíði. Línulag á skipum
Ljungströms er allt táknað með sirkillögun. Böndin, sem
hann vill líma saman, eru öll teiknuð með sömu álmu
og stillt upp hornrétt á súðina. en mætti harðorðri gagn-
rýni fyrit' það að slæm sjóhæfni væri fyrirsjáanleg. Kvik-
mynd var sýnd af venjulegum fiskibát og Ljungströmsbát,
sem sigldu samhliða í strekkings vindi. Leit út fyrir
að Ljungströmsbáturinn stæði sig jafnvel og hinn. En
Módel af M.b. Böðvari á Akranesi reynt í tilr. stööinni.
að sjálfsögðu er ekki um fullkomna reynslu að ræða.
Næsta daga flutti Lars T. Selsvik skipasmiðaráðunaut-
ur við Fiskeridirektoratet í Bergen, erindi um þróun
fiskibátasmíði og nútíma byggingu þeirra, og á eftir hon-
um flutti Ragnar Rödström, íramkvæmdaverkfræðingur
skipatilraunastöðvarinnar í Gautaborg, erindi um tækni-
leg grundvallaratriði nkipslíkana. Var sumt torskilið,
en ætlað sem undirbúningur undir sýningu á tilrauna-
stöðinni, sem fór fram á eftir.
Tilraunastöðin er starfrækt af 40 mönnum, forstjóri er
prófessor H. F. Morkström. Forsalur byggingarinnar er
hár og víður til veggja, og þar gerð líkön úr vaxi. Við
hlið þessa sals eru teiknistofur og skrifstofur. Áföst við
líkanaverkstæðið er 260 metra löng bygging. Eftir henni
endilangri er tjörn eða skurður, 10 metra breiður og 5
metra djúpur. Meðfram skurðinum rennur skipavagn-
inn á járnteinum. En við hann eru módelin tengd, þeg-
ar þau eru dregin eftir endilöngum skurðinum i tilrauna-
skyni. Mælitækin eru á vagninum. Svo nákvæm er þessi
smíði, að bugða teinanna er jafnmikil og bugðan á yfir-
borði jarðar. Húsakynni eru það stór að 270 fundar-
menn, sýndust hverfa, er inn var komið, þótt þétt skipað
væri í fundastofu háskólans.
Var þarna gerð tilraun með líkan af „Böðvari“ frá
Akranesi. Skipsþungi var 115 tonn.
Þegar hraði bátsins var 9 sjómilur þurfti 170 hestöfl.
Þegar hraði bátsins var 10 sjómílur þurfti 280 hestöfl.
Þegar hraði bátsins var 11 sjómílur þurfti 500 hestöfl.
Til samanburðar var gerð tilraun með líkan af bát
dr. Ljungströms.
Skipsþungi var sá sami, 115 tonn. En þegar hraðinn var
94