Vikan - 09.04.1959, Blaðsíða 6

Heimur í hnotskurn“
Hvemlg verða bófafélög tll?
ÍÉg er einn þeirra, er var á
barnsaldri í lok síðari heims-
styrjaldar. Ég efast um að striðið
hafi haft bein áhrif á mig og
í jafnaldra mína, en það hafði ó-
A bein áhrif á okkur.
Börn gera sér sjaldnast grein
, » fyrir þvi, sem er að gerast, en
þau mótast af þeim Einda, sem er
ríkjandi og þeim tilfinningum, er
ber mest á í fari þeirra, sem þau
umgangast. Smitunin var auðsæ.
Hver, sem hefur séð litla drengi
í vigahug, bókstaflega tryllast af
kvalalosta, hlýtur að verða hugsi.
Ef til vill spyrja þeir sjálfan sig.
Hvaðan kemur barninu þessi
lllska, þessi grimmd?
Þau áhrif, sem við urðum fyr-
ir gprófu um sig, og skömmu eftir
stríðslok báru þau ávöxt.
Fyrsta bófafélagið, er ég heyrði
talað um, hafði aðsetur í porti
við Hverfisgötu. Það var voldugt
félag, og ytirleitt voru reyndir og
forhertir strákar í því. Eg man,
að við, sem fréttum um bófafé-
lagið, lögðum mikla aðdáun við
þá, sem við vissum, að voru með-
limir í því. Félag þeirra stækk-
aði smám saman. Undirdeildir
voru stofnaðar hingað og þangað
um næsta nágrenni. Aðalfélagið
var kjarninn. Þaðan komu þeir
strákar, sem síðar áttu eftir að
skipuleggja hin einstöku félög.
Nokkru áður en félagið, sem ég
átti mest saman viö að sælda,
var stofnað, flutti strákur, sem
var meðlimur hins stolta aðalfé-
lags. Hann og foreldrar hans sett-
ust aö VÍU sömu götu og ég bjð
við. Hann varö síðar hvatamaður
*ð stofnim félagsins okkar. Brátt
urðu þessi systrafélög, er þannig
voru stofnuð, sjálfstæð, og höfðu
hvert fyrir sig sérstakt skipulag.
En tengsiin við aðalfélagið rofn-
uðu samt eigi ajveg. Frá því komu
flestar grundvallarhugmyndir
©kkar um félagsstarfið. Til
glöggvunar á mikilvægi þess, má
nefna, að eftir að áhrifa þess hætti
að gæta, þá varð félagsstarf okk-
ar allt mjög lemstrað og árekstr-
ar tíðir milli félaganna. Bófafé-
lögin voru fámenn og ekki hleypt
inn í þau nema öruggum strák-
um. Og þeir, sem voru í félögun-
um, litu niður á hvern þann strák,
sem ekki var við þau riðinn.
1 sambandi við þessi félög,
mætti geta þess, að þau voru eigi
með lýðræðislegu sniði. Strax i
byrjun var ákveðið, hver væri for-
lngi, og síðan var ekki skipt um,
nema foringinn yrði að hætta af
einhverjum ástæðum. Ef einhver
var óánægður með stjómina, varð
hann að skipta um félag, eða
hætta.
Hátiðieg vfgsluathöfn.
Það var mikil upphefð fyrir
mig, er ég var 10 ára, að fá inn-
göngu í bófafélagið, sem hafði
aðsetur í bragga upp á Skóla-
vörðuholti. Við vorum þrír, sem
urðum þeirrar náðar aðnjótandi
sama kvöldið. Vígslan var framin
á mjög hátíðlegan hátt. 1 bragg-
anum var komið fyrir miklum
svörtum krossi. Sitt til hvorrar
handar honum loguðu kerti. Sá,
sem átti að innritast í félagið,
kraup niður fyrir framan kross-
inn, og hafði yfir þau orð, sem
foringinn lét hann segja. Síðan
var honum afhent merki félags-
ins með áletruðum einkennisstöf-
um. Við, sem vorum þannig inn-
ritaðir, hlustuðum í fyrsta sinn á
aðalfund félagsins. Þar var gerð
áætlun um fjáröflun á árinu. Fé-
lagsmenn skorti mjög ýmis tæki
til iþróttaiðkana, og þar að auki
andlegt fóður, en það var að mestu
leyti hazarblöð. 1 þeim sáum við
oft snjallar hugmyndir. Þau voru
því trygging fyrir því, að \úð
drægjumst ekki aftur úr tækni-
lega. Síðan var skipt í flokka, og
var einn reyndur félagi í hverjum
flokki, venjulega með tvo aðstoð-
armenn eða nemendur. Tvisvar í
viku fóru fram æfingar. Við æfð-
um bæði íþróttir, tefldum og spil-
uðum. Skipuleg kennsla fór fram
í þjófnaði og ýmsu öðru, er full-
orðnir halda leyndu fyrir börn-
um. Eins og oft verður í slikum
félagsskap, prófuðum við okkur
áfram á kynferðissviðinu. Marg-
Foreldrum og öðrum er vel-
komið að skrifa þættinum og
leita úrlausnar á þeim vanda-
málum er þeir kunna að stríða
við. Höfundur þáttarins mun
leitast við að ieysa vandræði
allra er til hans leita.
öll bréf sem þættinum eru
send skulu stfluð tU Vik-
unnar, pósthólf 149. Umslagið
merkt: „Foreldraþáttur“.
ar stelpur á okkar reki virtust
haldnar samskonar forvitni í þess-
um efnum og voru til 1 tuskið.
En oftast voru samt kynfýsnirnar
í lélegu hlutfalli við tilburðina.
Þegar álitið var, að við hefð-
um hlotið nóga æfingu í þjófn-
aði, var farið með okkur 1 leið-
angra. Þessir leiðangrar voru
farnir á ýmsa merkisstaði, sem
ég ætla mér að sleppa af vissum
ástæðum. Þeir voru ekki ákveðnir
alveg út í loftið. Við margar end-
urtekningar og mikla reynslu,
hafði skapazt hefð. Hvert félag
hafði afmarkað svigrúm eða at-
hafnasvið. En skemmtilegustu
ferðirnar voru samt þær, sem við
fórum á öskuhaugana. Þar stund-
uðum við engan þjófnað, heldur
tókum það, sem okkur fannst nýti-
legt, eins og fleiri góðir menn
hafa líkt gert. Þar tíndum við,
auk ýmissa smáhluta, lituð og
sæbarin glerbrot. Ég eignaðist
mjög gott safn slíkra glerja í
öllum litum. Glerin urðu að vera
hnöttótt, og þótti sá mestur, er
átti skrautlegasta og stærsta safn-
ið. Ég álít að þessi söfnun hafi orð-
ið mér mjög heilladrjúg, og varð
hún til þess, að ég kynnti mér
ýmislegt í sambandi við jarðfræði,
því að steinar, sem við fundum
þarna, vöktu forvitni okkar. En
það var margt fleira, sem við
fundum þarna og sáum. Aldrei
mun ég gleyma hræðslu okkar
við stóru rotturnar, sem héldu til
í fjörunni. Einstöku sinnum fund-
um við einnig hluti úr góðum
málmum. Þó mundi það þykja
rýrt samanborið við þau feikn,
sem Pétur Hoffmann hefur fund-
ið.
Félagslíf og upplausn.
Auk öskuhaugaferðanna, gerð-
um við mikið að þvi að fara i
veiðiferðir. Annaðhvort. var farið
niður að höfn eða niður að sila-
læknum, er rann í litlu tjörnina I
Hljómskálagarðinum. Oft komum
við með litlar lýsur eða ufsa, sem
við höfðum veitt í höfninni, en
enginn þorði samt að eta þá, þvl
okkur var sagt, að þeir væru ó-
ætir. Þessar veiðiferðir voru oft
farnar á vegum félagsins, og við
keyptum sílaháfa og önnur veiðar-
færi fyrir peninga úr félagssjóði.
Þótt þjófnaðurinn yrði til þess,
að félögunum var haldið leyndum,
var hann hann á engan hátt aðal-
markmið félaganna. Þau voru
fyrst og fremst „leikfélög". Þau
áttu það sameiginlegt, að aðstæð-
ur meðlimanna voru svipaðar. Við
vorum flestir synir verkamanna
eða miðstéttarfólks, sem var svo
önnum kafið, að það mátti eigi
vera að því að sinna vandamálum
okkar. Msrgir okkar bjuggu einn-
ig við lélegt og þröngt húsnæði,
og lítið svigrúm var fyrir stráka
heimafyrir. Við vorum því reknir
út á götuna, en jafnvel þar mátt-
unr við ekki vera í friði. Nauð-
synin knúði okkur til samheldni,
en samstaðan var líka að mörgu
leyti grundvöllur fyrir friðsam-
legri keppni milli félaganna. Við
kepptum á ýmsum sviðum t. d. í
knattspymu og mörguro öðrum
iþróttum. En seinna meir hófst
ófriður með félöguiMim. Mikil á-
herzla var lögð á að handtaka
forystustráka andstöðufélaganna
og fengu þeir niðingslega meðferð,
ef náðist í þá. 1 nokkur sklpti
lenti í bardaga. Barizt var með
heimatilbúnum sverðum og prik-
um, en yfirleitt kom ekki til úr-
slita. Bardaginn endaði næstum
alltaf með því, að einhver úr ná-
grenninu hringdi á lögregluna, og
þegar við sáum til hennar, tvístr-
aðist hópurinn í allar áttir.
Þessar erjur voru spegilmynd
tímans. Ómögulegt var að semja
um friðsamlegt samstarf. Sundr-
ungaröflin tóku völdin í félögum
okkar alveg eins og í samfélagi
hinna fullorðnu. En þessi sundr-
ung stóð eigi lengi, því að félögin
voru, er hér var komið sögu, S
upplausn. Áhugi okkar og aðstæð-
ur höfðu breytzt. Við vorum að
komast á þann aldur, er leyfir
ungmennum inngöngu i ,,félög“
hinna fullorðnu, hvernig sem þau
munu reynast okkur.
Lupus.
G
VIKAN