Vikan - 09.04.1959, Síða 27

o
< I
< >
< ►
I SKÁK 1
Napoleon sem skákmaður
Skákin, — hinn forni konunglegi
leikur, er mikið iðkuð nú á dögum
og af öllum stéttum þjóðfélagsins.
Þessu hefur ekki alltaf verið svo var-
ið. Það eru ekki mörg ár síðan dr.
Emmanuel Lasker sagði frá því í
undrunatón, að hann hefði séð tvo
sjómenn sitja að tafli í Osló meðan
þeir biðu eftir skipsferð. Áður var
það svo, að skákin var aðeins iðkuð
af hinum seðri stéttum.
Sagan greinir oft frá því að skákin
hafi verið konungleg dægradvöl.
Napolecn var meðal hinna fremstu
landhöfðingja, sem iðkuðu skák. Þeg-
ar hann fór í herferðir, hafði hann
ávallt með sér tafl. Munnmæli segja
að hann hafi aldrei náð neinni yfir-
burðaleikni þrátt fyrir áhuga sinn.
Borðið saman við skákstyrk vorra
tíma, þá verður að líta svo á, að
skákhæfni hans hafi verið tæplega í
meðal lagi. Skapgerð hans var þann-
ig, að hann fór í flestu sínar eigin
götur og eins var það i skákinni.
Hann virti að engu hinar fræðilegu
kenningar hennar, en sýndi oft skipu-
lagshæfileika og mikla leikni í mið-
tafli. Einkaritari hans, Bouriene, hef-
ur sagt svo fá, að hann hafi forðast
að tefla við sér sterkari menn. Skák-
in var mjög mikið dýrkuð af hirð-
meyjum Josephinu keisarafrúar, og
oft var Napoleon niðursokkinn í skák
við einhverja þeirra. Hér fer á eftir
skák, sem var tefld í Malmisonhöll-
inni þann 20. marz 1804. Napoleon
leikur á hvítt gegn frú de Remusat.
1. Rc3, e5; 2. Rf3. d6; e4, f5; 4. h3
fxe4; 5. RXe4, Rc6; 6. Rf—g5?, d5;
7. Dh5t, g6; 8. Df3, Rh6; 9. Rf6t,
Ke7; 10. Rxd5t, Kd6; 11. Re4t,
KXd5; 12. Bc4t, Kxc4; 13. Db3,
Kd4; 14. Dd3 mát.
Nokkrum árum síðar varð Napo-
leon samt að sætta sig við tap. Það
var í skák sem hann tefldi við skák-
vélina svonefndu. Maður að nafni
Wolfang þóttist hafa fundið upp
vélrænan skákmann árið 1770 og
vakti það mjög mikla athygli um
allan heim. Ummælin voru á þá
leið, að nú hefði fyrst tekizt að finna
upp vélrænan mann, sem gæti hugsað.
Hinn vélræni skákmaður var á stærð
við meðal mann og sat hann með
taflborð fyrir framan sig. Borðið var
í laginu eins og stór kassi og voru
á því hurðir. Inni í borðinu og hinum
vélræna Hkamling var komið fyrir
urmul af hjólum, fjöðrum, skrúfum
ásamt ýmsu fleiru. Wolfgang ferð-
aðist víða með þetta viðundur sitt og
hélt þá jafnan fyrirlestra. Flestum
var þá gefinn kostur á því að fá sér
skák við mannvélina. Áður en sýn-
ingar byrjuðu var fólki gefinn kost-
ur á að sjá innan í kassann, til þess
að fullvissa sig um, að þar væri
enginn maður, sem gæti hjálpað til.
Vélamaðurinn var í gerfi Tyrkja með
turban, langpípu og annað tilheyr-
andi. Wolfgang trekkti upp nokkrar
fjaðrir og svo byrjaði taflið. Vélin
gerða góða leiki og fagnaði hverjum
sigrinum af öðrum.
Wolfang dó árið 1804, og hlaut
þá skákvélina maður að nafni Mael-
zel. Árið 1809 var þessi vél í höllinni
Schönbrunn og andstæðingur hennar
var enginn annar en Napoleon keis-
ari. Skákin fer hér á eftir: Napoleon
hafði hvítt. 1. e3, e5; 2. Df3, Rc6;
3. Bc4, Rf6; 4. Re2, Bc5; 5. a3, d6;
6. 0—0, Gg4; 7. Dd3, Rh5; 8. h3,
BXe2; 9. Dxe2, Rf4; 10. Del, Rd4;
11. Bb3, RXh3t; 12. Kh2, Dh4; 13.
Hhl, Dxg3t; 12. Kfl, Bd4; 19. Ke2,
Dg2t; 20. Kdl, Dxhlt; 21. Kd2,
Dg2t; 22. Kel, Rgl; 23. Rv3, BXc3t;
24. bXc3, De2 mát.
Það er sagt svo frá, að Napolein
hafi gert einn leik að gamni sínu,
sem ekki gat staðizt, en vélin hafi
óðar tekið manninn og flutt hann á
sinn stað aftur.
Leyndarmálið í sambandi við þenn-
an vélræna skákmann stóð allt til
ársins 1854. Eins og gea má ráð fyrir,
þá komu fram ýmsar getgátur bæði
í ræðu og riti í því augnamiði að
ljóstra upp um leyndarmálið, en ekki
kom þó fram nein fullnægjandi skýr-
ing. Að sjálfsögðu leyndist leikinn
skákmaður inni í borðinu en honum
var svo snilldarlega fyrir komið, að
hann gat leynzt í hvert skipti, sem
einhver dyranna var opnuð. Það yrði
langt mál og flókið að lýsa því, hvern-
ig honum var fyrir komið og verður
ekki farið út í það hér. Við viljum
aðeins geta þess að leikir mótstöðu-
mannsins bárust undir borðið á þann
hátt að mennirnir voru segulmagn-
aðir. Undir hverjum reit var komið
fyrir fjöður, sem visaði á, hvert
mennirnir voru fluttir.
Skákin heillaði Napoleon til ævi-
loka. Eftir að hann var fluttur til
St. Helenu tefldi hann oft við Bert-
rand herforingja. Eftirfarandi skák
er sennilega frá þeim tima. Napoleon
hefur hvítt, en Bertrand herforingi
svart. 1. Rf3, Rc6; 2. e4, e5; 3. d4,
RXd4; 4. RXd4, exd4; 5. Bc4, Bc5;
6. c3, De7; 7. 0—0, De5; 8. f4, dxc3t;
9 Khl, cXb2; 10. BXf7t, Kd8; 11.
f Xe5, bXalD; 12. BWg8, Be7; 13.
Db3, a5; 14. Hf8t, BXf8; 15. Bg5t,
Be7; 16. BXe7t, Kxe7; 17. Df7t,
Kd8; 18. Df8 mát.
Lauslega þýtt úr Sjakk-Nytt.
s p a u g ;;
Maður nokkur kom til prests- < <
ins síns og sagði: „Ég ætla að ■ •
trúa yður fyrir mikilvægu <'
leyndarmáli, en þér verðið að
lofa mér því að segja það eng- (|
um lifandi manni.“ <»
„Það er skrítið,“ sagði prest- < i
urinn; „hvernig getið þér ætlazt <'
til að ég þegi yfir því, sem þér '1
getið ekki þagað yfir sjálfur ?“ ' ’
—O— o
Lítill drengur fylgdi ömmu < >
sinni til grafar; allt skyldfólkið <»
stóð grátandi yfir moldum ' ’
hennar, nema drengurinn — ''
honum vöknaði ekki um augu. ,,
Drengurinn var spurður, því 2
hann ekki tárfelldi. „Ég vildi ♦
feginn gráta eins og aðrir; en ' ’
ég hef gleymt vasaklútnum ' ’
mínum heima," svaraði hann.“ ..
RÆSTIÐ MEÐ
kr. 2.520.00
AFHA
RAFHA ryksugan er smlðuð með vlnnusparn-
að fyrir yður i huga. Hún hefur fótstýrðan
rofa, svo þér þurfið ekki að beygja yður við
að setja hana af stað eða stöðva hana. Slang-
an er fest og losuð með einu handtaki. Sér-
staklega smíðuð áhöld fyrir allar hugsanlegar
aðstæður fylgja hennl.
H.f. Raftækjaverksmiðjan
HAFNARFIRÐI
SIMAR; 5 O □ 2 2 □ G 50023