Vikan - 03.09.1959, Blaðsíða 12

I
Eins og kunnugt er eignast konur afar mis-
munandi stór börn, og tilraunir, sem gerðar voru
í Bandaríkjunum og birtar fyrir nokkrum árum,
sýna, að konur, sem síðar á ævinni fá sykursýki,
eignast fremur stór börn. Það var einkennandi
fyrir þessar konur, að þær voru óeðlilega þungar.
Flestar voru yfir 85 kiló að þyngd, og það liðu
allt frá sex — tuttugu ár, þar til sjúkdómurinn
kom i Ijós. .
Offita getur átt ríkan þátt í sykursýki, svo að
þetta ætti að liggja ljóst fyrir: ef maður forðast
að fitna um of, fær hann ekki sykursýki. Borðið
minna . . . Þá líður yður betur! er eitt slagorð
nútímans, og öllum, sem geta haldið sig tágrönn-
um (án þess að borða þó miklu minna en matar-
lystin segir til um), ber að hrósa happi yfir
þessum hæfileikum sínum, en á hinn bóginn eru
þeir, sem sífellt eru að berjast við þungann, engan
veginn betur settir en áður.
Til eru fjöldamargir, sem hafa tamið sér ranga
matarsiði. jÞeir borða ekki á réttan hátt og borða
einnig of mikið. En smám saman er megrunar-
áróður nútimaþjóðfélagsins farinn að hafa sín
áhrif, og menn eru farnir að temja sér heilbrigð-
ari matarsiði.
En til eru margir, sem . . . lífeðlislega séð . . .
verður að telja offeita. Reyndar erum við ekki
öll fædd til þess að verða tágrönn. Erfðaeinkenni
okkar eru ólík, og sumum er eiginlegt að vera
þyngri og kröftugri en öðrum.
Því er haldið fram, að eitthvert samband sé
milli fitu og vaxtarháttar . . . að vöxturinn sé
undir sérstökum vaxtarhormón kominn, en þetta
hafði verið dregið í efa þar tii árið 1945, þegar
visindamönnum lánaðist að búa þennan hormón
til ómengaðan. Hann hefur bæði verið kallaður
somatropin og chondotropin, en hentugast er að
nefna hann bara vaxtarhormón. Hann myndast í
heildinglinum, sem er svokallaður lokaður kirtill
Hormóninn, sem ræður vexti okkar
á stærð við kaffibaun, en hann liggur i lítilli dæld
inni í ennisholinu.
Vaxtarhormóninn hefur ekki einungis áhrif á
hæðina, heldur mittislínuna! Ef vaxtarhormón er
sprautað í mjög ung tilraunadýr, vaxa þau ört,
en ef honum er sprautað í fullvaxin tilraunadýr,
koma fram sykursýkiseinkenni hjá þessum dýrum!
Siðustu tilraunir virðast sýna, að of mikil fram-
leiðsla hjá sumum á þessum hormón, sem i fyrstu
ræður vexti þeirra . . . og oft veldur aukinni
þyngd . . . veldur því, að að loknu kynþroska-
skeiði (bæði kvenna og' karla) tekur þetta fólk
að þyngjast, og þegar það er orðið miðaldra, getur
þetta haft sykursýki í för með sér.
Eins og sagt var í upphafi þessarar greinar,
eiga konur, sem seinna fá sykursýki, oft stór börn,
og konur, sem ganga með sykursýki, eiga einnig
oftast stór börn. Næst er þá að halda, að fram-
hólf heiladingulsins, sem framleiðir hormóna,
verði sérlega virkt á meðan konan ev vanfær og
framleiði mikið af vaxtarhormónum, sem látnir
eru fóstrinu i té og geta síðar meir orðið orsök
sykursýki.
Einnig virðast feður . . . sem síðar á ævinni
fá sykursýki . . . hafa tilhneigingu til Þess að
eignast stærri börn, en það bendir til þess, að
fóstrið sjálft framleiði meira magn af þessum vaxt-
arhormón en venjulegt er um börn.
Sykursýki er ekki beinlínis einn sjúkdómur,
heldur margir sjúkdómar. Ein tegund sykursýki
einkennist af því, að sjúklingarnir þarfnast mjög
lítils eða einskis insúlíns. Það er einmitt þessi
tegund, sem miðaldra fólk og eldra veikist oft
af, og þá einkarlega þá, sem of þungir eru. Næst
er að halda, að þessi offramleiðsla á vaxtarhor-
móninum sé einmitt hér á ferðinni.
Þessa sjúkdómstegund má hæglega lækna með
réttu mataræði. Fæðutegundir, sem innihalda
mjög mikið af kolvetni, mél, brauð, kartöflur,
ávextir, mjólk, verður að forðast sem mest, en
annafs getur sjúklingurinn haft næstum sitt fyrra
mataræði, þótt nauðsynlegt sé auðvitað að halda
sér grönnum.
Þegar um er að ræða venjulega sykursýki, ber
sjúklingunum að reyna að halda sér grönnum og
forðast að borða of mikið af kolvetnum. Við
minntumst á, að sykursýki gæti óbeinlínis orðið
ættgeng, og hér má bæta þvi við, að forðast ber
hjónaband sykursýkissjúklinga og jafnvel þeirra,
Framhald á bls. 26.
Illa farið með gott efni
Almenna bókafélagið liefur farið mjög vel af stað og ge/ið út hverja kjörbókina á fætur
anncirri. Eru menn farnir að trúa því, að félagið láti ekki frá sér fara bækur, sem ekki eru
vandaðar að öllum frágangi. Júlí-bók Alm. bókafélagsins fjallaði um íslenzk ibúðarhús og
var efnið valið á þá lund, að allir helztu arkitektar þjóðarinnar völdu sín beztu verlc. Er
skemmst frá því að segja, að þau verk, sem arkitektar okkar sýna í þessari bók eru með miklum
ágætum og sýna, að þeir hafa fylgzt vel með og mótað það við íslenzkar aðstœður af mikilli
smekkvísi.
Hér var óneitanlega skemmtilegt verkefni fyrir Alm. bókafélagið og voru ágcetir Ijós-
myndarar fen^nir til þess að taka myndir af þessum húsum að utan og innan. Það hefur
Uka tekizt með prýði, Sama er að segja um upyset.ninguna, þar lutfa reyndir menn fjallað
um og ékki brugðist bogalistin. En síðasti hlektcurinn hefur brugðist. Prentunin hefur mis-
tekiqt og fyrir það verður heildarsviyur bókarinnar mjög grámuskulegur. Lítil skerpa er í
myndunum og er líkast því, að klippt hafi verið út úr dagblöðum.
Hverju húsi fylgir grunnteikning. 1 stað þess að skrifa texta inn á teikningarnar, eru þœr
aðeins merktar með tölum, sem vísa á texta annarsstaðar á síðunni, Gerir þetta erfiðara
fyrir að átta sig á grunnmyndunum, og á ekki að koma fyrir í vandaðri bók,

I
$
m
M
■á
t?r,
Stofan. Aðalglugg-
inn er byggður út
að neðan eins og
sést á útlitsmynd
hússins. Úr stof-
unni sést niður í
skrifstofu hús-
bóndans.

Eldhúsið er ekki
stórt, en haganlega
innréttað og borð-
krókur í iiðrum
enda þess. Á mynd-
inni fyrir neðan
sést veggur f skrif*
stofu húsbóndans
með færanlegum
vegghillum.