Vikan - 20.10.1960, Blaðsíða 25

MANNGERÐ ÁSTARINNAR.
Það er e. t. v. auðveldast að lýsa
manngerð óstarinnar eða kærleik-
ans með orðum, sem kona nokkur
mælti við mig fyrir skömmu: „Þeg-
ar dóttir min fluttist vestur, þá hugs-
aði ég með mér, að nú skyldi ég
taka að mér barn, sem væri svo fatl-
að, að enginn annar vildi hafa það.“
— Það kostaði hana ekki langa leit
að finna slikan vesaling, og ást
hennar varð innilegri við að sjó, hve
ósjálfbjarga og hjálparþurfi hann
var. Þetta er sú tegund mannúðar,
sem skáldið fann svo greinilega í
eigin brjósti, þegar hann talar um,
að sér finnist meira til um, „ef falla
fáein ungbarns tór“, heldur en um
hamfarir hinna tröllauknu náttúru-
afla.
Við eigum flest auðvelt með að
hrifast af fegurð og yndisþokka
æskunnar. Ást okkar á heilbrigðu,
glæsilegu ungmenni glæðist við þá
ánægju, sem yndisþokki þess veitir
okkur. Ást af þeim toga er ekki fá-
tíð. Kennari t. d. hrífst auðveldlega
af þeim þokka, sem leikur um vel
hirta, gáfaða nemendur. Þvi verður
honum ljúft að leggja sig fram við
að efla vænlegan þroska þeirra.
Skjót framför þeirra er honum riku-
leg umbun.
Öðru máli gegnir um hóp van-
ræktra, andlega sljórra og líkam-
lega ósjálegra nemenda. Þeir end-
urgjalda ekki umhyggju með yndis-
þokka og skjótri framför. Oft sér
kennarinn harðla lítinn árangur af
striti sínu, og honum geta þótt örlög
sín ill að þurfa að fást við börn af
þessu tagi. Manndómsneistinn er oft
falinn djúpt undir gráum fölskva
vanhirðu eða fötlunar.
Gegnum þá hulu sér manngerð
ástarinnar. Þess vegna verður henni
oft hjartfólgnastur sá smælinginn,
sem er ósjólegastur og óvænlegast-
ur. Hún spyr ekki um glæsileik né
þroskastig. Þörf hins umkomulausa
fyrir óst og umhyggju heillar hana.
Ég hef horft ó konu, glæsilega búna,
taka í faðm sér slefandi, þvagblaut-
an, fávita dreng, henni óskyldan,
vefja liann örmum og láta vel að
honum. Þetta megnar aðeins sá
persónuleiki, sem næst kemst mann-
gerð ástarinnar og finnst meira til
um fáein ungbarns tár en um flest
annað í lieiminum.
HINN ÓKUNNI BRÓÐIR.
Fiesty- menn elska aðeins ákveðna
einstaklinga, sem þeir sjá .og þekkja.
En manngerð óstarinnar er ekki
liáð jjeirri takmörkun. Hún ann
þeim smælingja, sem hún sá ekki
og mun aldrei sjó. Upp af þessari
hæfni sprettur sá líknarvilji manns-
ins, sem grípur yfir rúm og tíma
og gerir sér þann einn mannamun
að hlúa bezt að þeim, sem umkomu-
lausastur er.
Auðvitað falla ekki allir þeir, sem
að líknarstörfum vinna, inn i mann-
gerð ástarinnar. Margir vinna þar
störf sín af einberri skyldurækni
eins og á flestum sviðum öðrum. En
Iíknarstarfið, t. d. við munaðarlaus
og fötluð börn, væri fátækleg.t, ef
það bæri ekki svipmót þeirrar um-
hyggjusömu ástar, sem umkomulaus
smælinginn vekur i brjósti manna
af ákveðinni sálgerð.
Svisslendingúrinn Jóiiann Pesta-
lozzi er venjulega talinn sá maður,
sem á fullkomnastan hátt raunhæfi
manngerð ástarinnar. Aívi lians var
þrotlaus barátta og fórnarstarf i
þógu smælingjans: barna, sem ólust
«2)r. Wjattkíaá Jki
onaááon
FAEIN UNGBARNSTAR
upp með foreldrum sínum í örbirgð,
fáfræði og vanhirðu, munaðarlausra
og forflótta barna Napóleonsstyrj-
aldanna, — barátta fyrir uppreist
hinnar ro.enntunarsnauðu alþýðu.
Hann sannaði það með lífi sínu og
starfi, áð heilsteypt manngerð ást-
arinnar megnar að hrinda í fram-
kvæmd „óframkvæmanlegum" hug-
myndum. Því að hvað er ófram-
kvæmanlegt, ef ákveðin manngerð
sér i framkvæmdinni háleitasta til-
gang sinn?
ANDSTÆÐ VIÐHORF.
Enginn maður fellur svo gersam-
í manngerð ástarinnar brennur sú þrá að styðja hinn veika,
reisa við hinn fallna, virða hinn smáða. Þessari manngerð er
áskapað að standa í skugganum, og hún sættir sig vel við það.
En togstreitan milli þessarar hugsjónar og persónulegrar
hamingju veldur oft árekstrum.
lega í mót ákveðinnar manngerðar,
að hann sé ósnortinn af þeim mæt-
um, sem sterkast lieilla aðrar mann-
gerðir.
1 manngerð ástarinnar brennur
sú þrá að styðja liinn veika, reisa
við hinn fallna, virða hinn smáða
og halda verndarhendi yfir mann-
dómsþroska' hvers einstaklings.
Slíkt líknarstarf verður ekki unnið
áú takmarkalauss fórnarvilja. En á
við liann togast önnur mæti, t. d.
persónuleg hamingja, sem flestir
þrá að njóta. Só, sem gengur liknar-
hugsjóninni algerlega á hönd, verð-
ur oftast að fórna persónulegri ham-
ingju sinni að verulegu leyti. Fórn-
arlundin á ekki samleið með fikn
í auð og völd, hún samræmist ekki
viðhorfi fagurkerans né listamanns-
ins, sannleiksleitin heimtar visinda-
manninn allan, og jafnvel manngerð
trúarinnar stefnir í aðra átt.
Þannig getur myndazt togstreita
hið innra með einstaklingnum, milli
þeirrar manngerðar, sem ræður við-
horfi hans, og persónulegra lang-
ana, sem ekki eru vaxnar af jafn-
sterkri rót. Átakanleg er t. d. í lífi
Pestalozzis von hans um það, að
hin fórnfreka barátta hans muni
Framhald á bls. 31.