Vikan - 25.03.1964, Blaðsíða 20

Dragspilið cr þanið í brsnicncii sc -irhitanum. Hér eru þrír Zuludansarar
albúnir þess að hefja dansinn.
eðlilegt að gullborgin nýja risi þar.
Ekki veit ég hvert var framlag þessa lands til gullstóls jarðarbúa
þennan septemberdag fyrir 78 árum, en ég les í kveri litlu að héðan
komi nú árlega 66 hundraðshlutar gullsins, sem framleitt er utan Sovét-
ríkjanna. Eg gleymdi því í dag að afla mér uplýsinga um fjölda þeirra,
sem vinna við gullnámurnar hér í Jóhannesarborg, en ég sé að í öllu
landinu er talið að við gullnámurnar einar vinni tæplega 400 þúsund
blámenn og um 50 þúsund hvítir, og þar sem um þriðji hluti af gulli
landsins er unnin hér þá er ekki ólíklegt að starfsmannafjöldinn við
námurnar sé hátt á annað hundrað þúsund. Áður en ég segi meira frá
þeim þætti úr lífi námufólksins, sem ég sá í dag, þá langar mig — ef
það mætti síðar verða einhverjum lesanda Vikunnar til fróðleiks, að
skýra frá því, að í bæklingnum, sem ég gat um áðan, segir, að heildar-
tekjur íbúa Suður-Afríku séu þrefalt hærri en meðaltekjur fbúa annarra
Afríkulanda, að þetta land framleiði þrisvar sinnum meira stál en öll
önnur Afríkulönd til samans; að hér sé helmingi meiri raforka nýtt en í
öllum þessum fyrrgreindum löndum, og héðan komi 80% af kolafram-
leiðsiu Afríku að hér séu 41% af bifreiðum og 50% af símalínum allrar
Afríku, að af rúmlega 12 milljón dökkum íbúum Suður-Afríku hafi um 3
þúsund lokið háskólaprófi, en af þeim 174 milljónum, sem búa milli
Suður-Afríku og Sahara eyðumerkur hafi ekki nema rúmlega 1700 lokið
námi við háskóla.
Fyrst ég er nú á annað borð farihn að svitna hér yfir tölum, sem stjórn
þessa lands hefur nefnt sér til afbötunar í þeim bæklingum, sem ég hef,
og gefnir eru út af opinberri hálfu, þá er rétt að geta þess að hér les ég
það, að fyrir þrem árum upplýsti Alþjóðavinnumálastofnunin, að meðal-
laun svartra manna hér í landi samsvöruðu um 6 krónum á klukkustund
og var það miklu meira en í nokkru öðru ríki Afríku. Árið 1958 voru
meðalárstekjur Bantunegra hér miklu hærri en meðalárstekjur Indverja og
meira en helmingi hærri en meðalárstekjur Pakistana.
Jóhannesarborg er svo vestræn, að
hún gæti verið í Kj iforn.'u. Hún grund-
vallaðist á s.num t.'ma á gullnám-
unum, sem voru og eru einhverjar
hinar mestu í hsimi. Eitthvað af
því umróti sést í forgrunni
myndarinnar.
umir kalla hana Jew-burg —
Gyðingaborgina — og rök-
styðja þá nafngift með því
að fullyrða, að gildustu þræð-
ir verzlunarsambandanna renni
oft saman í einhverju hinna sjö sam-
kunduhúsa Gyðinga hér í borg. Svert-
ingjarnir, sem koma hingað að norðan
frá r.ágrcnr.ar.'kjurium — kaiia hana bara Goii — g j iborgina. Hinir hvítu
feður nefna har.a „The Go'den City" — gullnu borgina eða „The City
of Go'.djn P.og^ss" — borg hinna gullnu framfara — Jóhannesarborg heitir
hún, en hlð spcugi.rga er, að menn greinir stundum á um það við hvaða
Jóhannes hún sé kennd, þar sem fjórir heiðursmenn m_ð þessu postullega
nafni áttu ailir þátt í grundvöllun hennar. Eftirláta munum vér þeim
Suður-Afríkubúum cð útkljá það deiiumál, en rétt er þess hér að geta,
að allir eru scmmála um að saga hennar hefjist moð þessari svo mjög
umdeildu nafr.gift 20. sept. 1886 þegar Jóhannnesar tveir — hinir
fyrri af J.ihc.tnesu fjórum — lýstu því yfir að hæðadrög nokkur,
skyldu héoan í fiá v:.rð~ g .nd.ö.'ur borgar þeirrar, er bera skyldí
fram til vegsimdar nt n þoss g:ða guðspjallamanns. Og hvers vegna
borg á Randjeslacig:t !.coðum? Vegna þsss að þar í grendinni hafði
fundizt mikið af cu '.' og þar s;m stjórnin í Pretoriu var bæði búin
að lýsa þvf yfir cð þ tía gull í Witwatersrand væri ríkisins réttmæl
eign og að Randjeslaagte hæðadrögin voru í eigu hins opinbera, þá var
Þá er staðhæft að í Eþíópíu, einu elzta sjálfstæða ríki Afríku, gangi
0,7% íbúanna í skóla og Liberiu, sem lengi hefir verið undir handleiðslu
Ameríkumanna 4,3%, en hér í Suður-Afríku 18,1%. í Eþíópíu er eitt
sjúkrarúm á hvérja 3 þúsund íbúa, Liberiu eitt fyrir hverja 1600, en hér
eitt pr. 240 íbúa, í Liberiu einn læknir fyrir hverja 20 þúsund og einn á
um 100 þúsund í Eþíópíu. Þá segir að hér jafngildi árstekjur hinna 12
milljón dökku íbúa landsisn árstekjum þeirra 35 milljóna, sem eiga heima
í Nigeríu.
Eg sel þessar tölur ekki dýrar en þær voru keyptar. Mér þykja þær
mjög fróðlegar, og allar styðja þær fullyrðinguna, sem ég hef heyrt
hér af vörum hvítra og svartra, að þó að með réttu megi margt að finna,
þá hafi svartir menn hvergi meira að borða á meginlandi Afríku en hér
og menntunarskilyði þeirra séu hvergi betri. Enda þótt þetta sé út af
fyrir sig engin réttlæting á skilnaðarstefnunni, þá væri þó ranglátt að
þetta kæmi ekki fram í málinu áður en fullnaðardómur er felldur yfir
dr. Veerword og félögum hans.
Eg ætla að segja frá dönsum mámumannanna, sem ég sá í morgun,
en áður en ég geri það er bezt að skrifa eitthvað meira um Jóhannesar-
borg. Við skildum þar við fyrir tæpum 8 áratugum, sem hópur em-
bættismanna hafði haslað henni völl, en þar stendur hún nú — ég
verð að segja í allri sinni dýrð — því þetta er mikil borg — rúmlega
einnar milljón íbúa — og fögur er hún, þó að borgarstæðið sjálft sé frá
náttúrunnar hendi ekki eins og það er bezt á öðrum stöðum — Rio, Haifa,
Bergen, Hong Kong — svo að ég nefni staði, sem eru eftirminnilegir
vegna náttúrufegurðar. Stundum finnst mér þessi borg minna á Los
Angeles, en svo sannfærist ég aftur um að hún er í einhverjum öðrum
flokki, t.d. vegna gróðursins, sem er miklu meiri hér, en háhýsahverfin
mörg eru svipuð, ysinn í umferðinni, þröng á aðalgötum, verzlanir, sem
vel gætu verið í Californíu.
Veðrið er miklu betra hér en í Los Angeles. Hér er loftið oftast tært,
hæfilega hlýtt — um 16 gráður á Celcius að meðaltali — vegna þess að
borgin er í rúmlega 17 hundruð metra hæð yfir sjávarmáli. Hér er næst-
um alltaf sólskin meðaltal ársins 8,7 stundir á dag.
Hér er allt sem eina stórborg má prýða, fagurt ráðhús, lista- og menn-
2Q — VIKAN 13. tbl.