Vikan - 24.09.1964, Side 10

Guðbrandur heitir hann, og Gíslason
er hann, en við köllum hann bara
Brand. Hann er ekki með öllu ókunnur
lesendum VIKUNNAR, því hann var
meðai blaðamanna hennar í fyrra-
sumar, áður en hann brá sér vestur
yfir pollinn og settist í skóla til und-
irbúnings fyrir háskólanám, og lagði
einkum stund á enska tungu, ásamt
enskum og amerískum bókmenntum.
í sumar kom hann svo heim aftur í
stuttu leyfi og vann á VIKUNNI þann
tíma, en nú er hann farinn utan aftur
og setztur í Texas Wesleyan College í
Forth Worth, þar sem hann hyggst
lesa undir meistarapróf í bókmennt-
um.
að er gott að vera íslend-
ingur og ég er hreykinn af
því. Aftur ó móti hefi ég
fundið, að það er ekki jafn-
gott að vera Islendingur
hvar sem er. Það er ógætt
að vera Islendingur í Reykjavík eða
upp í sveit, tala íslenzku og segja
„mér langar", og éta skyr og drekka
brennivín og eiga langafa sem var
í hókarlalegum. En að vera fslend-
ingur í bandarískri suðurríkjasmó-
borg er annar handleggur. Það er
erfitt. Það getur gefið mönnum lang-
varandi minnimóttarkennd. Það ger-
ir menn reiða á stundum. Það gerir
menn stolta. Umfram allt gerir það
menn að sérfræðingum í íslenzkri
landafræði og þjóðarsögu og gefur
þeim þolinmæði kennarans, sem
vart er skilinn og ekki trúað.
Ég var rúmt ár í Jacksonville,
Texas; eini útlendingurinn sem þar
hefur sézt í mörg herrans ár. Þetta
er tíu þúsund manna bær, þar sem
ríkjunum ( borgarastyrjöldinni á ár-
unum eftir 1860. Að öðru leyti er
fólkið gott, — og félagslynt. Kon-
urnar safna fornmunum og eru í
bridgeklúbbum, en mennirnir til-
heyra Kiwainis eða Rotary eða
Lionsklúbbum og leika golf. Þeir
koma saman einu sinni í viku, á
fimmtudögum eða föstudögum, éta
kjúklinga eða steik og tala saman
og segja ódýra brandara. Það er
venjan að ræðumaður sé fenginn
til að fræða félagsmenn um marg-
víslega hluti eftir að máltíðum er
lokið. Venjulega tala framkvæmda-
menn um kjúklingastríðið eða sögu
byggðarlagsins. Þeir beztu gagn-
rýna skattafyrirkomulagið og gera
at í stjórninni. (Þessir menn eru gall-
harðir Suðurríkjamenn, sem aka um
í fínum bílum með afturrúðurnar
fullar með áróðursmerkjum eins og:
GOLDWATER OG BANDARÍSKA
NAUTAKJÖTIÐ ER BEZT). Til lengd-
ar verða þó ræðuhöld þessara
manna leiðinleg. Þar að auki er
erfitt að fá ræðumenn í hverri viku.
Svo þessir klúbbar þóttust aldeilis
dottnir í lukkupottinn þegar ég kom,
íslendingur, sem ekki getur sagt
nei, þegar hann er beðinn að verja
fósturjörð sína og samlanda.
Það er venjan í þessum átveizl-
um, að ræðumenn sitja við háborð,
þar sem allir geta virt þá sæmilega
fyrir sér. Þegar félagsmenn fóru
að tínast í salinn og það fór að
berast að „íslendingur?!" ætti að
tala, kom heldur en ekki óreiða
á hópinn. Þeir litu með eftirvænt-
ingu til háborðsins, en urðu aug-
sjáanlega fyrir miklum vonbrigðum
að sjá stuttklipptan og taugaveikl-
aðan ungan mann á jakkafötum, en
ekki anorak-klæddan eskimóa með
ÍSLENDINGAKJOT
búa iðnaðarmenn og verzlunar-
menn, verkamenn og námsmenn,
og menn sem gera ekki neitt. Það
eru þrjú gistihús á staðnum, einn
samkomustaður og nokkrir skólar.
Negrar hafa hingað til búið í sín-
um eigin skítuga hluta borgarinn-
ar og étið á sínum eigin veitinga-
húsum og sofið í svartra manna
hreysum. Þeir eru framtakslitlir og
virðast ekki mjög óánægðir, meðan
hvíti maðurinn lætur þá í friði og
sér þeim fyrir atvinnu. Hvíti mað-
urinn virðist einnig ánægður með
ástandið, því þannig hefur það ver-
ið í meira en 200 ár, og þar að
auki barðist afi hans með suður-
EFTIR
GUÐBRAND
GÍSLASON
TEIKNING:
HALLDÓR
PÉTURSSON
JQ — VIKAN 39. tbl.
selspik í munnvikunum og hár nið-
ur í augu.
Svo þegar tími þótti til kominn,
stóð upp sá sem kynnti mig, sagð-
ist ekki vita nafn mitt með réttu,
sagðist ekki um mig annað vita en
það að ég væri Islendingur. Þegar
hann sagði Islendingur, leit hann
yfir salinn með sigurbros á vör
og var drjúgur á orðunum, eins og
hann væri að lýsa villimanni frá
Angola með fílstennur um hálsinn.
En þegar ég hafði talað nokkrar
mínútur fór svipurinn að breytast
á mönnum: Þetta var þá menningar-
rfki eftir allt saman. Þeir höfðu
lýðræði og áttu bíla og bjuggu ekki
í snjóhúsum. Mönnum dámaði ekki.
Þeir hóstuðu á kaffinu og kjúklinga-
beinin hrukku út úr þeim.
Ballið byrjaði þegar menn fóru
að spyrja mig spurninga. Þegar ég
hafði svarað venjulegum spurning-
um um helztu lifnaðarhætti, varð ég
að taka á móti spurningum eins og:
Hver er meðalþyngd mjólkurkúa
á Islandi?
Ekki vænti ég að þið hafið bíla?
Hafðirðu nokkurn tíma séð kvik-
mynd áður en þú komst til okkar
(OKKAR)?
Þetta var allt f lagi. Það er ekki
von að þessir góðu menn viti allt
um þetta eyland í norðri. Hve mikið
vitum við íslendingar um Formósu?
Þó duttu mér allar dauðar lýs
úr höfði, þegar gamall kaupmaður
með skítugar neglur og Ijótt nef
kom til mín eftir einn fundinn og
sagði í hálfum hljóðum:
vernig er þetta annars með
snjóhúsin á Islandi. Hefur
þú aldrei átt heima í einu
þeirra?"
Þolinmæðina þraut:
„Jú, blessaður vertu. Ég
var fæddur f snjóhúsi með fjórum
svefnherbergjum og þremur bað-
herbergjum (Kanar meta hús eftir
fjölda baðherbergja í þeim). Við
höfum eldhús og olíukyndingu. (
hundaskúrnum eru 20 stríðaldir átta
sílindra sleðahundar og þrír sleðar
með vökvastýri!"
Brosið fraus á andlitinu á aum-
ingja manninum. Nú veit hann
hvernig (slendingar eru. Allra kvik-
inda þjóðarstoltastir.
Eitt mesta harðræði sem ég komst
f, var að tala við Félag vinnandi
kvenna. Sú yngsta var um fimmtugt;
allar voru þær heyrnadaufar og
með gleraugu f bandi um hálsinn.
Ég held, að kjölturakkar hafi verið
í meirihluta í salnum, sumir huldir
í holdugum kjöltum og kjólfelIing-
um. Svo var andrúmsloftið eins
þurrt og óþjált og það getur orðið
hjá piparkerlingum og ekkjum, sem
vinna úti og reyna að vera virðu-
legar eins og háskólaprófessorar.
Og það er ærið slæmt. Ég reyndi að
segja nokkra brandara en gafst
fljótlega upp þegar þær horfðu á
mig og mátu mig með nístandi
augnaráði og samanbitnum vörum.
Spurningarnar voru flóknar og há-
fleygar, eins og umræður um heims-
pólitík hjá S.Þ. Ég varð þeirri stundu
fegnastur, þegar ég slapp út um
ÞaS er stundum erfitt
aS sannfæra út-
fendinga um, aS á
fslandi búi hvítir menn
en ekki eskimóar, aS
hér eigi menn bíla en
ekki hundasleSa,aS hér
ríki nútíma menning
en ekki fornaldar-
bragur. GuSbrandur
Gíslason blaSamaSur
segir frá reynslu sinni
á þessu sviSi. Einnig
segir hann frá reynslu
sinni af ein-
ræSi kvenna og skýrt
er frá styrjöld viS
skorkvikindi í Texas
bakdyrnar með kaldar hendur og
hrímaðan svita á enninu. Sumum
þykja frjálslyndar konur heldur
ógeðþekkar. Þær eru hátíð á móts
við þær, sem halda langt f hina
áttina.
Eitt sinn var ég í Marshall, Texas.
Ég sat inni á vegaskrifstofu ríkisins,
þegar inn kom verkamaður um fer-
tugt og settist við hliðina á mér.
Hann hafði verið að vinna úti í
hitanum og nú kom hann inn tii
þess að fá sér kalt vatn eða kaffi.
Hann var með hár niður á enni
og hafði gleymt að raka sig um
morguninn. Samt var hann góðlegur
að sjá og meinsemdalítill í athöfn-
um. Varð honum tiðlitið á mig og
tíðlitnara eftir að ég hafði talað
við skrifstofupíuna á minni undar-
legu ensku. Hann mat mig frá toppi
til táar og var auðsjáanlega all for-
vitinn að vita hvaðan heims ég
kæmi. Loks áræddi hann að spyrja.
Ég sagði honum, að ég væri frá
tslandi, og spurði hvort hann hefði.
nokkurn tíma heyrt þess lands get-
ið. Jú, einhvern tíma endur fyrir
löngu hafði hann lesið um ísland.
Varð nú stundarþögn, en forvitni
mikil í loftinu. Hann var að ská-
skjóta á mig augunum og langaði
ósköp til þess að hefja samræður.
Loks gat hann ekki lengur orða
bundizt:
að er á Islandi, þar sem eski-
móarnir búa, ekki?"
„Jú," sagði ég, „það situr
hérna einn við hliðina á
þér."
Svo fór hann og fékk vatnið
sitt og gekk síðan út með glampa
þess manns í augum, sem ekki veit
of mikið, en vissi þó meira en hann
hélt. Bílasali í smábænum Cushing
bauð mér eitt sinn til kvöldverðar.
Kunningi hans hafði verið á sjónum
( allmörg ár og ferðazt víða og
þar á meðal til íslands. Að hans
sögn bjuggu á Islandi frekar und-
arlegir fuglar, sem töluðu leiðin-