Vikan - 16.11.1967, Side 27

Hugur íninn reikaði til þess tíma þegar Jakoff, Vasilí og
ég vorum send til að heimsækja ömmu i Tbílisí 1934, þegar
hún var veik. Kannski Bería hafi verið hvatamaður að heim-
sókninni, þvi heima lijá honum dvöldum við.
Herbergið liennar ömmu var lítið og dimmt, lágt til lofts
með litluin gluggum sem sneru út að lnisagarði. Það var
fullt af gömlum konum ldæddum í svart, eins og tíðkast
meðal gamalla kvenna í Georgíu, og amma hálf sat uppi
á mjóu járnfleti. Hún faðmaði okkur feimnislega með
liöndum, sem voru hnýttar og beinaberar. Hún kyssti okk-
ur og sagði eitthvað á georgísku. Jakoff var sá eini, sem
skildi. Ég man, að fölt andlit liennar var krökkt af freknum.
Hún var með klút á höfðinu en ég vissi, að amma var
rauðhærð. Ég vissi það, af því pabbi hafði sagt mér það.
Georgíumönuum þykir rautt hár einkar fallegt.
Pabhi var mjög einmana nndir lokin. Hann var stöðugt
í Kúntsevó.
Ég fór með börnin til hans haustið 1952 á 7. nóvember-
hátíðinni. Ég fór lika þangað á 73. afmælisdegi hans, 21.
desember ])að ár. Það var í síðasta sinn, sem ég hitti hann.
Ég liafði áhyggjur af því, hve illa hann leit út. Hann hlýt-
ur að hafa fundið veikindin nálgast. Iíannski hefur hann
fundið til einliverrar yfirspennu, ]>vi liann hafði allt í einu
hætt að reykja. Það hlýtur að hafa þurft til þess mildnn
viljastyrk, ])vi hann hafði kófreykt í 50—60 ár. Hann hafði
engan lækni lil að sinna um sig. Vínógradoff, sá eini sem
hann treysti, hafði veí’ið tekinn fastur og hann hleypti eng-
um öðrum lækni nærri sér.
Einhvers staðar hafði hann náð í einhver skottumeðöl,
og tók nokkrar töflur eða hellti nokkrum dropum af joði
í vatnsglas. Hann gerði nokkuð, sem enginn læknir liefði
leyft. Aðeins 24 klukkustnndum fyrir slagið fór hann í
baðhúsið hjá dötsjunni og i gufuhað, eins og hann liafði
tamið sér allt siðan hann var í Síberíu.
„Mál læknanna i Kreml“ var i undirbúningi þennan sið-
asta vetur. Ráðskona pahba sagði mér, að pabha hefði þótt
mjög miður hveraig rás viðburðanna varð þar. Hún heyrði
pabba segja, að hann tryði því ekki að læknarnir væru
„óheiðarlegir" og eina sönnunargagnið móti þeim væri, þeg-
ar allt kæmi til alls, „skýrslur“ Tímasjúks læknis. Eins og
venjulega voru allir þöglir.
Eftir 19. fokksþingið, í október 1952, tilkynnti hann mið-
nefndinni tvisvar, að liann óskaði að segja af sér. Það var
ef lil vill vegna ])ess, að hann var veikur. Sú staðreynd, að
hann óskaði að hætta störfum, er vel kunn ölhnn þeim,
sem i miðnefndinni voru á þessum tíma.
í síðasta sinn, sem ég var hjá lionnm, var venjulega lið-
ið viðslatt. Undir lokin var „venjulega“ liðið Beria, Mal-
enkoff, Biilganín og Mikojan. Krúsjoff kom lika endrum
og eins. Mólótoff varð utanveltu eftir að kona hans var
handtekin 1949. Hann var ekki einu sinni kallaður i sið-
ustu veikindum pabba. Skömmu áður en pabhi dó, voru
jafnvel sumir hans nánustu samstarfsmenn aflieiðraðiv:
Hinn eljusami Vlasik var sendur í fangclsi veturinn 1952
og hinn persónulegi ritari pabba, Poskrebíséff, sem hafði
verið hjá honum í 20 ár, var fjarlægður.
Það var talað eins og venjulega, hinar venjulegu, skörpu
deilur, somu gömlu brandararnir sem ég hafði hlustað á
árum saman.
Andlit pabha var rauðleitt svo áberandi var, borið sam-
an við venjulegan fölva þess. Blóðþrýstingurinn hlýtur að
Iiafa verið ógurlega hár. En liann dreypti á léttu, georgisku
víni, eins og hann hafði alltaf gert.
Þegar ég var að fara, kallaði pabbi mig afsíðis lil að gefa
mér peninga. Hann tók upp á þessu eflir striðið og pen-
ingaskiftin 1947. Ilann spurði: „Vantar þig nokkuð pen-
inga?“ Eg svaraði alltaf neitandi. „Þú ert bai’a að þykjast,“
svaraði hann. ..Hve mikið þarftu?“ Ég vissi ekki livað ég
átti að segja. Ég hafði enga hugmynd um livað liann hafði
i lniga, eða bve lengi peningarnir áttu að duga mér. Hvað
liann snerti, vissi liann ekki hvei’s virði nýju peningarnir
voru né lxve rnikið allt kostaði. Eina verðgildið, sem liann
þekkti, var það sem giíti fyrir Byltinguna, þegar 100 rúbl-
ur voru gifurleg upphæð. Svo þegar hann rétti mér tvö eða
þi’jú þúsund rúblur, hélt hann sig vei’a að gefa mér milljón.
Pabbi lél launin sin hrannast upp í pökkum á borðinu
sínu í hvei’jum mánuði. Ég hef enga hugmynd um, hvort
hann bafði bankareikning, en liklega hafði liann það ekki.
Ilann eyddi aldrei neinum peningum. Allt sem hann þurfti,
maturinn, fötin, húsin hans og þjónustufólkið, var allt kost-
að af í’íkinu. Leynilögreglan hafði sérstaka deild til að sjá
um þetta.
Stundum liellti hann sér yfir fyi’irliðana eða hershöfð-
ingjana í lífverðinum, eins og til dæmis Vlasik, og byrjaði
að formæla. „Sníkjudýrin ykkar! Þið i*akið saman auð-
ævurn liér. Látið ykkur ekki detta í hug, að ég viti ekki hve
mikið fé rennur gegnum greiparnar á ykkur!“
Ég skildi við siðari eiginmann minn og flutli frá Zdanoff
fjölskyldunni. Pabbi gaf mér leyfi til að búa í borginni
fremur en Krcml og ég fékk íbiiðina, sem við börnin min
búum í til þessa dags.
Hann setti aðeins eitt skilyrði. Allt í lagi, sagði liann. Þú
getur ekki fengið dölsju eða bil frá stjórninni lengur. „Hér
eru dálitlir peningar. Faiðu og kauptu þér bil og aktu sjálf,
en sýndu mér ökuskírteinið ])itt fyrst,“ sagði hann.
Þegar ég sagði honum, að ég væri að yfii'gefa Zdanoff
fólkið, sagði hann bara: „Gei’ðu það sem þér sýnist.“ Samt
var lxann leiður yfir skilnaðinum.
Stundum spurði hann mig reiðilega: „Hvað ert þú svo
sem, snikjudýr, senx lifir á því, sem þér er gefið?“ Þegar
liann komst að þvi, að ég borgaði fyi’ir mat minn á veit-
ingahúsum, róaðist hann ögn.
Nú gaf hann mér peningaböggul i síðasta sinn. Og svo
fór ég. Ég ætlaði að koma aftur sunnudaginn 1. marz, en ég
gat ekki náð í pabba í síma.
Vasili var einnig sóttur 2. marz 1953. Einnig hann sat
nokkrar klukkustundir i stóra herberginu, sem var svo
ki’ökkl af fólki. En lnxnn var drukkinn og fór fljótlega.
Hann liéll áfrarn að drekka í hibýlum þjónustufölksins.
Hann gerði lækniuium lífið leilt og lirópaði að þeir hefðu
drepið eða væru að drepa pabba. Loks fór hann heim.
Hann var við herráðsakademíuna. Pabbi hafði orðið æva-
reiður við Vasili og knúið liann til að fara. En bróðir
minn gat ekki lengur stundað nánx — liann var drykkju-
sjúklingur. |
46. tw. VIKAN 27