Vikan - 25.05.1978, Qupperneq 52

Er hægt að læknaeiturlyfjasjúkling nauðugan? Nei,
segja flestir, sem fást við sjúkdóminn. Já, segja bæði
starfsmenn og eiturlyfjasjúklingar á vistheimilinu í
Hassela í Norður-Svíþjóð. Vinátta og ástúð eru
lykilorðin, auk þess vitneskja um eigin vanda. í eftir-
farandi grein segja norskir blaðamenn frá heimsókn til
Hassela, og er vissulega anægjulegt að lesa um þessa
vonarglætu, sem þrátt fyrir allt fyrirfinnst í því
vonleysissvartnætti, sem annars ræður yfirleitt ríkjum í
sambandi við eiturlyfjavandamálin.
Safnast saman við morgunverðarborðið áður en dagsins önn hefst.
Glætan ímyrkrinu
Þorpið heitir Hassela, og
þjóðvegurinn liggur gegnum það
mitt. Annars vegar er sögun-
arverksmiðjan, kirkjan,
bænahúsið og verslunin. Hins
vegar er skólinn, sjoppan og
auglýsingatafla byggðarlagsins.
Ábensínstöðinnihittum við einn
af eldri íbúum þorpsins, Valter.
Elfstöm, 75 ára. Hann leikur á
harmóniku.
— O jú, það held ég, að ég
þekki til þeirra, segir hann og
bendir í áttina að Frans-
hammarsbýlinu, þar sem
vistheimilið er. — Ég hef spilað
þar fyrir dansi á nikkuna mína.
Þetta eru bestu krakkar, og
þetta gengur vel hjá þeim. En
því er ekki að leyna, að við
vorum uggandi á sínum tíma,
þegar fréttist, að hingað ætti að
flytja eiturlyfjasjúklinga frá
Stokkhólmi.
Hvorki rimlar né
einkennisbúningar
Á Franshammar er reisulegt,
gamalt, gulmálað timburhús.
Húsið stendur í stórum garði.
Þarna er líka smáhýsi, hesthús
og hlöður, eldiviðargeymsla og
gufubaðstofa. Á jörðinni er
heyjað fyrir hesta býlisins, sem
eru níu talsins.
Móttökurnar eru afar vin-
samlegar. Þarna rikir gott
andrúmsloft og heimilishlýja. í
dagstofunni er opið eldstæði og
gríðarmikið, heimasmíðað
furuborð. Auk nokkurra smá-
herbergja á fyrstu hæð, er stórt
og þægilegt eldhús með nýtísku
innréttingum. Yfir stóru
matborði hangir tágakarfa sem
loftljós, sem gefur milda birtu
yfir borðið.
Á efri hæðinni er þvotta- og
þurrkherbergi, vinnuherbergi,
svefnherbergi og gestaherbergi. í
risinu eru tvö herbergi fyrir
starfsfólk.
í smáhýsi á hlaðinu eru fleiri
svefnherbergi fyrir vistmenn og
starfsfólk. Þau deila saman
kjörum. Búa hér saman og
vinna saman, borða saman —
dag eftir dag. Starfsfólkið, sem
unnið hefur hér í áraraðir,
vinnur átta vikur og á frí í tvær.
Allt starfsfólkið hlýtur sömu
laun, án tillits til fyrri starfa eða
menntunar.
Hér eru auðvitað hvorki
rimlar né einkennisbúningar.
Aldursmunur unglinganna tólf,
sex stúlkna og sex pilta, og
starfsfólksins, er það eina, sem
greinir á milli. Allir vistmenn
eru undir tvítugu, Kim er aðeins
14 ára.
Þegar íþróttakennarinn, K. A.
Westerberg, stofnaði vist-
heimilið að Franshammar 1969,
var hugmynd hans sú, að
þangað kæmu menn sjálf-
viljugir. Það gekk ekki. Þegar
unglingarnir þurftu að vinna og
leggja eitthvað verulega á sig,
snéru þeir bara aftur til
borgarinnar. í dag þýðir slíkt
ekki fyrir þau. í dag eru send til
vistheimilisins samkvæmt ráði
barnaverndarnefnda, sem hafa
lögin á bak við sig. Þeir, sem
flýja, eru sendir til baka. En það
ber sjaldan við, að nokkur reyni
slíkt.
Öll með svipaða fortíð
Hvernig stendur svo á veru
þeirra hér?
Sússí var lögð inn til með-
ferðar á sjúkrahús 1975. En það
hjálpaði lítið. Strax og hún kom
út hélt hún áfram að neyta eitur-
lyfja. Hún neyddist stundum til
að betla til að fá peninga fyrir
eiturlyfjum. En helst aflaði hún
peninga með smásvindli og
þjófnuðum. Einn góðan veður-
dag var hún gómuð. Hún mátti
velja á milli Hassela og einhvers
af heimilum barnaverndarráðs.
Pétur er opinskár 19 ára
piltur. Hann fékk sama val.
Hann hafði vistast á ýmsum
upptökuheimilum, áður en
lögreglan hafði hendur í hári
hans. Hann átti ekki erfitt með
að velja, því svo að nú yrði hann
að kveðja sitt gamla líf, þar sem
ábyrgðarleysið og eiturlyfja-
neyslan réði ríkjum.
Hinir unglingarnir eiga
svipaða fortíð. Lögreglan hefur
tekið þau fyrir smábrot, og
öllum hefur verið hótað að
verða send á skóla vandræða-
unglinga, sem barnaverndarráð
rekur. Og þar eru ennþá rimlar
og læstar dyr.
í september ár hvert koma
tólf unglingar til Hassela. Þau
eiga að dvelja á samyrkjubúinu
næstu níu mánuði. Að þeirri
dvöl lokinni fara þau í langferð
um Evrópu og flytja siðan á
annað vistheimili, sem starfar i
tengslum við Forsa lýðháskól-
ann um það bil 60 kílómetra frá
Hassela. Þar eru unglingarnir í
eitt til tvö ár.
52VIKAN 21. TBL.