Vikan - 27.05.1982, Qupperneq 14

Texti: Jón Ásgeir Ljósm.: RagnarTh.
Hver er Sóley?
Kvikmynd sem unnin er í samvinnu íslenskra og ítalskra
kvikmyndagerdarmanna. Hún hefur hlotið góða dóma en
fremur fáir séð hana. Myndin var af vanefnum unnin en
vandað til verka. Vikan spurði Rósku, sem skrifaði handrit
myndarinnar, um tilurð þessarar myndar, sem um þessar
mundir er sýnd á fyrstu rás ítalska sjónvarpsins og var sýnd
um miðjan maí á kvikmyndahátíðinni í Cannes.
Hugmyndin aö Sóley spratt upp úr
því aö vegna gerðar 7 heimildarmynda
fyrir ítalska sjónvarpiö byrjaði ég aö
safna, skrifa niður og útskýra fyrir
Itölum alls konar efni um nútíma- og
fommenningu okkar. Fljótlega fór ég
aö taka eftir því aö sömu persónumar
komu fyrir oftar en einu sinni í hand-
ritunum. Til dæmis var ég meö Sóleyju
á heilanum.
Ég byrjaöi aö velta fyrir mér hvers
vegna þetta væri. Ég fór í gegnum
kvæöi og texta: Þjóösögur eins og
Djáknann frá Myrká, Móöir mín í kví,
kví og Olaf liljurós. Ljóö eins og Tím
ann og vatnið eftir Stein Steinarr og
ljóöið um hestinn aö noröan sem
strauk suöur... eftir SigfúsDaöason.
Þaö voru heimildir af þessu tagi sem
handritið um Sóleyju varö til úr. Svo
hef ég auðvitað haft í huga huldufólks-
sögur og aörar sem ég heyrði á unga
aldri...
— Hvar ólstu upp?
— Hér í Reykjavík en svo var ég í
sveit á sumrin, bæði fyrir noröan og
sunnan, meöal annars hjá Sveinbirni
Beinteinssyni aö Draghálsi. Hjá hon-
um var kaupamaður, Þorsteinn, ljóö-
skáld, sem er dáinn núna. Bæöi þar og
heima hjá mér í Reykjavík var til siðs
að lesa úr þjóðsögunum, Islendinga-
sögunum og Þúsund og einni nótt.
Þetta blandast allt saman í meöför-
um hjá mér, eins og til dæmis sagan af
Þór. Hún er eins og fengin beint úr
austurlenskri heimspeki, segir aö líf
mannsins sé eins og feröalag. Því lýk-
ur í takmarkinu, annaöhvort dauðanum
eöa þegar þú eignast son. Þeir segja að
þegar maöur eignast barn sé maöur að
láta sinn lífsgang halda áfram. Myndin
endar á því aö þegar Þór loksins finnur
hestana sína fer Sóley frá honum en
segir um leiö aö eftir sex ár muni sonur
hans banka á dyr hjá honum.
— Hvernig var staðið aö myndinni?
—Ég byrjaöi aö vinna handritið í
endanlegri mynd áriö 1978 og sótti áriö
eftir um styrk úr Kvikmyndasjóði. Ég
lagöi fram fullunniö kvikmyndahand-
ritiö og geröi grein fyrir því hvemig
skyldi unniö aö gerö kvikmyndarinnar.
Égfékkekkertsvar.
Ekki var ég sátt viö þessa framkomu
svo aö ég birti handritið aö hluta í
Þjóöviljanum svo aö fólk gæti vitaö
eitthvað um þær myndir sem ekki
fengu styrk úr Kvikmyndasjóði.
Ég ákvaö aö byrja samt sem áöur á
kvikmyndinni og talaði viö vini mína
og kunningja um hvemig væri best aö
standa aöþessu. BöövarGuömundsson
kom meö þá hugmynd aö stofna hluta-
félag, en mín fyrstu viöbrögö vom
„hvaö er hlutafélag?” Eftir aö hafa
fengiö nánari útskýringar réðst ég í aö
stofna hlutafélag. Þaö gekk vonum
framar og held ég aö hafi hjálpað aö
fólk haföi lesið handritiö sem birst
hafði.
— Haföi hlutafélagiö einhvem til-
gang utan þess aö f ramleiöa Sóleyju?
— Já, þaö kemur fram í yfirlýsingu
um tilgang félagsins aö því er ætlaö aö
koma á framfæri listamönnum. Ein
hugmynd er sú aö hafa kvikmyndasýn-
ingar um viku skeiö á verkum einhvers
ákveöins höfundar, til aö menn geti
gert sér grein fyrir ýmsum höfundum
— ekki bara þeim sem er í tisku þann
daginn.
Viö ætluöum aö koma út kvikmynda-
blaði en ekkert varð úr því. Hins vegar
höföum viö kvikmyndaviku, sem ekki
var f jölsótt — ef til vill vegna þess að
viö byrjuöum ekki á réttum manni,
Dryer sem þykir fremur þungur.
En viö gefumst ekki upp. Þorlákur
Kristinsson hefur lengi unniö aö mynd
um farandverkafólk án þess aö fá
krónu frá hinu opinbera. Hann vinnur
nú áfram að myndinni á vegum kvik-
myndafélagsins Sóley h/f. Þetta er ein
af þeim myndum sem ég held aö marg-
ir hljóti aö hafa áhuga á, þaö eru svo
margir sem vinna þannig störf, þar á
meðalTolli sjálfur.
Á aöalfundi hlutafélagsins var
ákveöiö að f yrsta verkefniö skyldi vera
Sóley. Þá var aö finna leikara. Ég
haföi lesiö grein um leikflokkinn Kröku
í Danmörku og þar haföi Rúnari Guö-
brandssyni veriö hrósaö. Hann kom
heim og meö honum dönsk stúlka sem
mér fannst alveg tilvalin að leika Sól-
eyju. Tina Hagedom varfeikilega dug-
leg. Hún læröi til dæmis aö bera allan
textann fram á íslensku, til þess aö síö-
an væri hægt að lesa aöra rödd inn á
myndina. En þaö er í raun rödd Birnu
Þórðardóttur sem heyrist þegar Sóley
talar í myndinni.
Birnu tókst þetta alveg ótrúlega vel.
Maður getur kannski sagt aö þær séu
svipaðar týpur, báöar hávaxnar og
ljóshæröar!
—Um hvaö er Sóley ?
— Myndin f jallar um líf mannsins.
Þar er á ferö jaröbundinn maöur, Þór.
Hann er sterkur, raunsær og lokaður
fyrir öllum nýjungum. Hann hugsar
bara um hestana sína, án þess að gera
sér í hugarlund aö hesturinn er ekki
„þarfasti þjónninn” heldur líka tákn
frelsisins. Á þessum tíma geturöu ekk-
ert komist ef þú átt ekki hest. Og þess
vegna er á þessum tíma hestaþjófnað-
ur þaö voöalegasta sem þú getur gert á
Kvikmyndafélagið Sóley hf
kynnir:
Sðley
leikstjöm: Rðska og Manrico Pavo-
lettoni
aðalleikarar: Tine Hagedom,
Rúnar Guðbrandsson, Jón frá
Pálmholti, Pétur Hraunfjörð,
Þðrður Hjartarson, Hallgrímur
Guðfinnsson, Rúnar Svein-
bjömsson, Ragnar Stefánsson,
Daníel Engilbertsson
kvikmyndun: Charles Rose, Mario
Gianni
hljððuþptaka: Carlo Duca
samtöl: Einar Ólafsson
tónlist: Gunnar Reynir Sveinsson
klipping: Giuliano Mattioli
framkvæmdastjóm: Ólafur Gísla-
son, GuðmundurBjartmarsson.
Islandi. I aldaraöir hafði hestaeign
bjargað fólki.
Ef þú lest eöa hlustar á allar þessar
sögur, dæmisögur eöa ævintýri —
raunar sannar sögur líka — þá kemstu
aö raun um aö þær segja allar frá
manninum sem leggur af staö til aö
leita aö hestunum sínum. Sagt er frá
lífi mannsins og leit hans aö frelsinu.
En til þess að ná takmarkinu, og það
segja bæði súrrealistar og Freud-sinn-
ar, þarf undirmeövitundina. Án henn-
ar og draumsins er meövitundin ófull-
komin. Þess vegna lendir maöurinn í
ýmsum ógöngum þar til hann hittir
Sóleyju. Hún er tengiliðurinn, baráttu-
hugúrinn fyrir frelsi. Sóley er dóttir
draumsins, dóttir huldufólksins. Hún
er hinn algjöri draumur, draumur
fólksins. Þór þekkir lífið eins og þaö er
á sínu þrönga sviði en Sóley er líka á
þröngu sviði, hún er svo aö segja ekk-
ert betur sett.
Sóley þekkir bara eiliföina en veit
ekki hvaö lífiö þýöir. Þau miðla hvort
ööru og Þór sér aö lífið er eitthvaö
meira en hann hafðiáður vitað.
I sögum H. C. Andersens kemur
stundum fyrir lítiö bam sem segir eitt-
14 Víkan 21. tbl.