Vikan - 18.12.1986, Page 16

Heilagur Nikulás:
Öll börn þekkja jólasveininn. Hann er
vinalegur gamall maður með mikið hvítt
hár og skegg, rjóðar kinnar og ístru,
klæddur rauðurn fötum rneð hvítum
bryddingum. Hann er besti vinur barn-
anna. Hann kemur um jólin og í fartesk-
inu hefur hann stóran poka, fullan af
gjöfum og góðgæti fyrir börnin. Heim-
kynni hans eru á norðurpólnum. Þar
vinnur hann allt árið við að búa til leik-
föng og annan glaðning handa börnun-
um sem í staðinn verða að sjálfsögðu að
vera þæg og góð. Rétt fyrir jólin leggur
hann svo af stað á sleðanum sínum sem
hreindýrin hans draga í gegnum háloftin.
Hann skríður niður um skorsteina og
fyllir sokka barnanna, sent þau hafa
hengt á arinhilluna, af gjöfum og góð-
gæti.
Þetta er sú ntynd sem börn á Vestur-
löndum hafa af jólasveininum. Lýsingin
hér að framan á útliti jólasveinsins er
jafnframt sú mynd sem auglýsendur og
kaupahéðnar hafa búið til handa fólki.
Það var fyrirtækið Coca Cola sem hann-
aði þessa ímynd með jólaauglýsingu sem
það setti á markaðinn fyrir nokkrum
áratugum. En þó svo að nútímaímynd
jólasveinsins hafi verið færð í búning af
aðilum, sem eiga gróðahagsmuna að
gæta, á hann sér samt skýra fyrirmynd
og langa sögu.
Hinn raunverulegi jólasveinn hét Niku-
lás og var biskup í Litlu-Asíu á íjórðu
öld. Hann var þjóðsagnakennd persóna
þegar í lifanda lífi og var eftir dauða sinn
tekinn í dýrlinga tölu. Árið tíu hundruð
áttatíu og sjö voru jarðneskar leifar hans
tluttar til Evrópu og upp úr því varð
hann einn dáðasti dýrlingur miðalda í
Evrópu, vinur barna og verndari fátækl-
inga. Dagur heilags Nikulásar er sjötti
desember. Það er trú manna víða i Evr-
ópu, einkum í Mið-Evrópu, að þá birtist
heilagur Nikulás og færi góðum börnum
gjafir. Á síðustu öldum hefur heilagur
Nikulás tekið á sig gervi jólasveinsins. I
enskumælandi löndum er nafn hans stytt
í Santa Claus en víðast í Evrópu er hann
nefndur heilagur Nikulás. Rauður bún-
ingur hins alþjóðlega jólasveins er
runninn frá hinum rauða og hvíta bisk-
upsskrúða heilags Nikulásar.
En helgi Nikulásar var ekki emungis
bundin við meginland Evrópu. Á Islandi
var hann líka mikið dýrkaður og í kat-
ólskum sið var fjöldi kirkna og kapellna
helgaður honunt. Hann náði þó aldrei
að verða jólasveinn hér á landi. Þar átti
hann við íslenska þjóðtrú og þrettán
keppinauta að etja, sem betur fer má
segja því annars ættum við varla enn
okkar sérstæðu og séríslensku jólasveina.
í Þýskalandi og Austurríki hefur sá siður
myndast að börnin setja stífpússað stíg-
vél eða skó út fyrir dyrnar aðfaranótt
sjötta desember. Um nóttina kemur svo
heilagur Nikulás og fyllir stígvél þægu
barnanna með góðgæti en óþægu börnin
fá hrísvönd sem foreldrarnir geta hýtt
þau með. í Hollandi kemur heilagur
Nikulás siglandi á skipi sínu frá Spáni,
hlöðnu gjöfunt og góðgæti. í för með
honum er Svarti-Pétur, eins konar Har-
lekin, sent er aðstoðarmaður hans og
hjálpar honum við að fara með gjafirnar
til barnanna.
Þótt við íslendingar séum svo heppnir
að hafa tekist að halda að mestu í okkar
séríslensku jólasveina verður að viður-
kenna að eitthvað hafa þeir nú mengast
af hinni alþjóðlegu ímynd jólasveinsins.
í það minnsta eru þeir Kertasníkir, Gilja-
gaur og bræður þeirra Grýlusynir nú
komnir með hvítt skegg og í rauð föt í
stað þess að klæðast vaðmálsbuxum,
peysu og sauðskinnsskóm.
16 VIKAN 51. TBL