Vikan - 16.04.1987, Síða 12

Tónlist á páskunum
„ Vinaminni “
Helga Ingólfsdóttir semballeikari við sembalinn.
Það munu eflaust margir eiga ánægjulega
kvöldstund í Kristskirkju þann fimmtánda
apríl næstkomandi. Þann dag, klukkan 20.30,
verða sembaltónleikar Helgu Ingólfsdóttur. A
efnisskránni eru: „Ground" í c-moll eftir H.
Pucell, Harmljóð eftir J.J. Froberger, þættir
úr svítu í c-moll eftir A. Forqueray og cha-
sonne í f-dúr, grafskrift og passacaille í c-dúr
eftir L. Couperin. Tónleikunum lýkur svo
með krómatískri fantasíu og fúgu í d-moll
eftir Johann Sebastian Bach.
Semballinn er eflaust það hljóðfæri sem í
hugum fiestra tengist kirkjutónlist mest ef
orgelið er undanskilið. Og víst sömdu gömlu
meistararnir eins og Bach, Haydn og Hándel
hluta af verkum sínum á sembal (meðal ann-
ars þau verk sem nú eru almennt leikin á
píanó). í dag er semballinn ekki algengt hljóð-
færi og við íslendingar eigum heldur ekki
marga semballeikara. Tónleikar Helgu Ing-
ólfsdóttur eru því ávallt ánægjulegur og
kærkominn tónlistarviðburður.
Það er algengur misskilningur að semball-
inn sé fyrirrennari píanósins en svo er ekki.
Semball, eða harpsíkord sem er enska heitið
á því hljóðfæri, er ekki ásláttarhljóðfæri held-
ur er gripið í strengina sem eru miklu grenni
en strengir píanósins. Eiginlega er semballinn
nokkurs konar lárétt harpa. Semballinn, sem
er sautjándu og átjándu aldar hljóðfæri, vék
á sínum tíma fyrir klavíkordinu sem var und-
anfari píanósins. Píanóið verður hins vegar
ráðandi á nítjándu öldinni.
Helga Ingólfsdóttir æfir heima hjá sér því
eins og áður segir er semballinn ekki algengt
hljóðfæri og engin íslensk kirkja er svo vel
búin að eiga slíkt hljóðfæri. Helga býr úti á
Álftanesi, í litlu hvítu húsi niðri við sjó. Við
litum inn hjá henni einn góðviðrisdag í mars
til að fræðast aðeins nánar um tónleikana og
efnisskrána.
Semballinn hennar Helgu er bað fyrsta sem
aðkomumaðurinn sér þegar inn er komið.
Hann stendur í öðrum enda stofunnar, undur-
fagurt hljóðfæri, svartur og gylltur og hljóm-
borðið fagurlega skreytt.
Helga brosir hæglátlega þegar ég spyr hana
hvort hljóðfærið sé gamalt. „Það er fiestum
fjárhagslega ofviða að eignast gamlan semb-
al,“ segir hún, „gömul hljóðfæri eru svo
óskaplega dýr. Þessi semball er nákvæm eftir-
líking af gömlum sembal frá átjándu öld.
Hann er smíðaður árið 1982 í Bretlandi. Ann-
ars eru engir tveir sembalar eins. Mér fannst
vera kominn tími til að fá verulega gott hljóð-
færi en þessi semball er af stærstu gerð. Áður
lék ég alltaf á hljóðfæri sem maðurinn minn
smíðaði, ágætis hljóðfæri sem ég nota nú aðal-
lega til að lána nemendum."
„Vinaminni“, af hverju valdir þú tónleikun-
um þetta nafn?
„Já, það er nú það. Það var heilmikil vinna
að setja saman þessa efnisskrá. Ég valdi sam-
an verk sem tónskáld hafa skrifað í minningu
vina sinna, lifandi eða látinna. Verkin eru öll
eftir sautjándu og átjándu aldar tónskáld.
Sum eru harmaverk, eitt er til dæmis samið
í minningu barns, annað í minningu tón-
skálds. Önnur eru gleðiverk. Ég enda á stóru
verki eftir Johann Sebastian Bach, krómat-
ískri fantasíu og fúgu í d-moll. Verk þetta, sem
er mjög dramatískt, samdi Bach eftir lát fyrri
konu sinnar. Mér fannst þessi verk eiga eink-
ar vel við í bænavikunni því að þetta eru verk
hugleiðinga og það er í þeim svo mikil fegurð
þó svo þau lýsi mikilli sorg.“
Það hefur efiaust ekki farið fram hjá þeim
sem láta sig það einhverju varða að Helga
Ingólfsdóttir heldur tónleika sína oftast ann-
aðhvort í Skálholtskirkju eða Kristskirkju.
„Það eru eiginlega ekki nema tveir staðir
þar sem gott er að halda sembaltónleika og
það er í þessum tveim kirkjum. Það þarf svo
mikinn hljómburð fyrir hljóðfæri eins og
sembalinn. Hljómburðurinn í Kristskirkju er
alveg stórkostlegur, það er gaman að spila
þar. Það tekur svo vel undir. Svo er það líka
stemningin, þessi sögulega stemning, sem
skiptir svo miklu máli og er bein tenging við
tónlist af þessu tagi. Þessi stemning er fyrir
hendi bæði í Skálholti og í Kristskirkju."
En nú er loksins búið að taka Hallgríms-
kirkju í notkun og þar með fengin langþráð
aðstaða til flutnings kirkjulegrar tónfstar.
Hvernig hentar Hallgrímskirkja sem tónlistar-
hús fyrir sembal?
„Ekki nógu vel,“ segir hún, hálfraunamædd
á svip. „Það er of hátt til lofts og of miklar
fjarlægðir við áheyrendur. Eins er alveg von-
laust að halda sembaltónleika í Háskólabíói."
En Helga þarf að halda áfram. Við þökkum
henni því fyrir spjallið og kvcðjum en þó ekki
fyrr en Valdis Ijósmyndari hefur smellt af
nokkrum myndum.
12 VIKAN 16. TBL